worden gecontroleerd is de controle op het internationale reizigersverkeer op de luchthavens beperkt tot slechts 5% van de reizigers. De import van levende gezelschaps- of exotische dieren kan dus vrij gemakkelijk ongehinderd plaatsvinden. Ten slotte strekt het bestaande regelwerk alleen tot beheersing van bekende risico’s. Toen in 2003 insleep van monkey pox met geïnfecteerde prairiehonden plaats vond (zie paragraaf 4.5.2), waren er geen Europese bepalingen van kracht die het probleem binnen de EU hadden kunnen voorkomen.
De Europese regelgeving verschilt enerzijds tussen de internationale handel met dieren en het niet-commerciële vervoer van dieren (dieren onderweg met hun baasjes). Daarnaast bestaan er anderzijds verschillen tussen het handels- en reizigersverkeer tussen de lidstaten van de Europese Unie (Schengenzone) en dat tussen EU-lidstaten en van de Europese Unie en derde landen . Alle levende diertransporten die binnen de EU plaatsvinden en vanuit derde landen in de EU geïmporteerd worden, worden vastgelegd in TRACES. TRACES staat voor TRAde Control and Expert System. TRACES is een internettoepassing die door de EU wordt onderhouden. Het systeem stelt de veterinaire autoriteiten van de EU-lidstaten onder andere in staat om zendingen met levende dieren van binnen en buiten de EU te traceren. Dat is onder andere van belang bij uitbraken van dierziekten. Over het algemeen kan ge- steld worden dat naast land- en diersoortspecifieke invoe- reisen de volgende voorwaarden van toepassing zijn op de import van dieren:
1. Identificatie en Registratie
Identificatie en Registratie (I&R) is bedoeld om de traceerbaarheid van levende dieren te verbeteren. Dit maakt het mogelijk, in geval van calamiteiten, be- smette dieren snel terug te vinden. Om deze reden is I&R verplicht voor alle in te voeren dieren.
Koeien, schapen, geiten en varkens worden meestal voorzien van een oormerk. Gezelschapsdieren en paarden dragen een microchip of transponder zodat elektronische identificatie mogelijk is. Daarnaast is het verplicht voor paarden, ezels en runderen, maar ook voor gezelschapsdieren om over een (Europees model) dierpaspoort te beschikken. Hierin staan onder andere de uiterlijke kenmerken van een individueel dier en tevens de voor het desbetreffende land vereiste vac- cinaties vermeld.
2. Buitendienst Inspectie Post (BIP)
Partijen levende dieren of dierlijke producten af- komstig van derde landen mogen uitsluitend via een door de Europese Commissie erkende Buitengrens Inspectie Post (BIP) de Europese Unie binnenkomen. De NVWA controleert de partijen in deze erkende BIP’s in samenwerking met de douane. Erkende BIP’s zijn te
vinden op de luchthavens Schiphol en Maastricht en in de zeehavens in Rotterdam, Vlissingen, Harlingen, Eemshaven en Amsterdam. Of een partij in een be- paalde BIP gecontroleerd kan worden, is afhankelijk van de erkenning van deze BIP. Zo mogen levende die- ren alleen binnenkomen in de BIP’s op de luchthavens.
3. Gezondheidscertificaat en TRACES
Dieren die via de BIP de EU binnenkomen moeten in het bezit zijn van een gezondheidscertificaat dat is afgegeven en bekrachtigd door een officiële dierenarts van de bevoegde veterinaire autoriteit in het land van herkomst. Een gezondheidscertificaat moet volgens de Europese regelgeving zijn opgesteld, en afgegeven op de dag van verzending. Het gezondheidscertificaat bevat algemene informatie over de identificatie, her- komst en bestemming van het dier en gegevens met betrekking tot de gezondheid met alle voorgeschreven diagnostische testen en vaccinaties. Het certificaat bevat specifieke garanties met betrekking tot de ge- zondheidseisen van individuele diersoorten en betref- fende exportlanden. Er wordt verklaard dat het land of regio van herkomst naast de aangifteplichtige ziekten vrij zijn van bepaalde zoönosen. Het certificaat is tien dagen geldig en binnen deze tijd moet het dier de EU zijn binnengekomen.
Dieren die binnen de Schengenzone worden verhan- deld, moeten begeleid worden, door een TRACES- certificaat. De gegevens die hier vastgelegd worden zijn vergelijkbaar met een gezondheidscertificaat.
Import controle
Iedere vliegmaatschappij is verplicht via een
Cargomanifest te vermelden wat zij in een vliegtuig ver- voeren. De douane haalt hier de veterinaire partijen (le- vende dieren en dierlijke (bij)producten) uit en meldt dit aan de NVWA, die controleert of de zendingen zijn aange- meld voor een importcontrole. Vervolgens voert de NVWA een controle uit. Zo kunnen bijvoorbeeld de veterinaire documenten gecontroleerd worden en kan er identificatie van het dier plaatsvinden op basis van een microchip of schets in het dierpaspoort. Alle binnenkomende dieren ondergaan een fysieke controle, waarbij een algemeen lichamelijk onderzoek wordt verricht met als doel vast te stellen of het dier gezond en ‘fit to travel’ is.
Tijdens het transport mag er geen contact plaatsvinden met dieren met een lagere gezondheidsstatus. De gebruik- te transportmiddelen moeten het welzijn van de dieren garanderen en moeten voor ieder transport gereinigd en gedesinfecteerd worden volgens de geldende regelgeving. Tijdens het transport moet het transportmiddel verzegeld zijn en blijven.
Wanneer bij een controle een verdenking ontstaat op een eventueel aanwezige aangifteplichtige dierziekte/zoönose wordt dit door de officiële dierenarts gemeld bij het NVWA
Incidenten en Crisis Centrum (NVIC) van waaruit, indien nodig actie wordt ondernomen.
In tegenstelling tot transport van dieren vanuit derde lan- den vindt bij transport van dieren tussen de lidstaten geen grenscontrole plaats. Wel kunnen zowel onderweg als op de eindbestemming door de bevoegde autoriteit steek- proeven worden uitgevoerd.
Een overzicht van de belangrijkste dierspecifieke invoer- eisen wordt beschreven in de paragrafen 4.2–4.5. Voor nadere informatie met betrekking tot specifieke landen- eisen kan tevens Import Veterinair Online van de NVWA worden geraadpleegd.1
4.1.3 Illegale handel
Door het volledig ontbreken van veterinaire gezondheids- garanties vormt de illegale handel met dieren een grote bedreiging voor de dier- en volksgezondheid. Vanwege de hoge prijs die sommige diersoorten in het illegale circuit opleveren, is de met de illegale handel in dieren gepaard gaande criminaliteit vaak aanzienlijk. Betrouwbare over- zichten over de omvang van de illegale handel ontbreken uiteraard, maar het volume wordt globaal in orde van miljarden dollars geschat.
Een concreet voorbeeld voor de gezondheidsrisico’s gere- lateerd aan de illegale dierenhandel vormen de met aviaire influenza H5N1 besmette kuifarenden in 2004 (zie kader).2
4.2 Gezelschapsdieren (honden en
katten)
Veel Nederlanders nemen tegenwoordig hun hond of kat mee op vakantie naar het buitenland. Regelmatig worden ook zwerfdieren vanuit de vakantiebestemming mee naar Nederland genomen. Daarnaast zijn er organisaties actief die zwerfdieren uit zuidelijke landen opvangen en ‘ter adoptie’ in Nederland aanbieden. Een overzicht van het aantal commercieel (verhandeling) ingevoerde honden en katten is weergeven in Tabel 4.2.1. Dieren die met hun eigenaren reizen, worden niet geregistreerd. De aantal- len voor het intra-Europese verkeer zijn waarschijnlijk een onderschatting van de werkelijkheid. De omvang van malafide hondenhandel werd al in 1997 op 50.000 dieren geschat, waarvan tweederde uit Oost-Europa afkomstig zou zijn geweest.4
4.2.1 Regelgeving
De gezondheidscriteria voor de invoer van honden en katten uit landen buiten de EU voor commerciële en niet commerciële doeleinden zijn vergelijkbaar (Tabel 4.2.2). Ten aanzien van de landen van herkomst wordt onderscheid gemaakt tussen laag- en hoogrisicolanden. Maatgevend hiervoor is de rabiëssituatie in het betreffen- de land en het voorhanden zijn van een doelmatig rabiës bestrijdingsprogramma. De indeling van herkomstlanden in laag en hoog risico wordt door de EU bepaald. Voor honden en katten uit Maleisië zijn aanvullende eisen van toepassing. In het gezondheidscertificaat moet wor- den verklaard dat de dieren in de laatste 60 dagen voor uitvoer niet in contact zijn geweest met varkens, in dezelf-