Iesvs.
Al ist saken ô Siel dat wy gheen trommels en hooren roeren, noch gheen trompetten en hooren steken, noch dat het brieschen der peerden, niet en snydt door onse
ooren, even-wel ons Herte is al in een legherveldt, en in't midden van sijne vyanden. Eenen wonderen oorloogh! en strijdt waer in sommighe oock vande liefste vrinden Godts, en groote Heylighen niet verschoont en worden, als waeren David, Tobias, Susanna, Paulus, Catharina Senensis, Antonius, Franciscus en dierghelijcke meer anderen, welckeren strijdt voorwaer ter eeren is uytghevallen, en waer in sy hun den Palm-tack oock niet en hebben laten ontfutselen.
Groote Heylighen, segg' ick, want de duyvels doen ghelijck de Roovers en zee-schuymers, die gheen jacht en maecken op arme vischbooten, maer de rijcke koop vaerdij-schepen aen-boort clampen.
En om dat een yeder in desen strijdt, hoe Heylich hy oock sy aen-ghetast wordt en bevochten, soo ist dat dien on-verwinnelijcken diament, den H. Iob daer af duydelijck heeft gheschreven, en als de reveilje heeft geslagen: Militia est vita hominis super terram. Het leven vanden mensch is eenen oorloogh op der aerden. Och hoe dickwils moeten oock die Heylighste mannen roepen: Hannibal ad portas, Hannibal ad portas. Den vyant is voor de poorte, En al is het sake dat onse vyanden ghelijcker handt op ons Herte stormen, en met een al ghemeen ghewelt het selfste aen-vallen, soo wil nochtans een yghelijck van die door eene besondere victorie de eere van den strijdt, ende besittighe van het Herte hebben.
+
Homil.3. in Missus Waert ghy niet van het selfste ghevoelen ô+
H. Bernarde als ghy riept om hulpe, ende seyde: Veni Domine IESV, aufer scandala de regno tuo. Venit enim Avaritia & vindicat in me sibi sedem; Iactantia cupit dominari mihi: Superbia vult mihi esse rex. Luxuria dicit: Ego regnabo: Ambicio, detractio, Invidea certant in me-ipso de me-ipso, cujus ego potisssmum esse vidaer. Ego autem, quantum valeo, resisto, retinor, quantum juvor, Dominum meum IESVM reclamo, ipsi me defendo, quia ipsuis me juris agnosco, ipsum mihi Deum, ipsum mihi Dominum teneo, & dico: Non habeo Regem nisi Dominum IESVM. Veni ergo Domine, disperge illos in virtute tua; & regnabis in me, quia tu es ipse Rex meus & Deus meus, qui mandas salutes Iacob. Komt Heer IESV weirt van u rijck alle ver-ar-gheringhe ende onrechtveirdighe besittinghe, Want de Giericheyt komt en wil my besitten. De Beroeminghe wil Heerschappije over my hebben. De Hovaerdicheyt wil over my Koninck wesen. De Onkuyscheyt seght: Ick salder regeren. De Eersucht, den Achter-klap, den Nijdt strijden teghen my, om my, om te sien wie ick ten deel sal vallen. maer ick stelder my teghen met allen krachten en ick blijver herdt-neckich by dat ick't alleen voor mijnen Heere IESVS wil houden. Want ick weet dat die recht op my heeft, en voor hem sal ick de plaetse beschermen, en ick segghe rondt uyt: dat ick gheenen anderen Koninck en kenne als den Heere IESVS. Komt dan Heer tot hulp, en verdrijftse door uwe kracht, en ghy sult in my regeeren, want ghy zijt mijnen Koninck, en Godt die de verlossinghe, en de behoudenisse komt ghebieden in Iacob.
Dunckt u niet ô Siel dat soo sprack den H. Antonius, dien Priesterlijcken Hercules als hy bespronghen wierdt en victorie vochte teghen alle duyvelsche monsters? dierghelijcke vrome Kampioenen met eene coragie, meerdere als van Leewen, breken door die stercke netten, en schutten de spiessen op hunne tanden; daer wy, ô
kleen-hertighe als wy sijn! min och meer als machteloose mugghen in de spinne webben van kleene bekooringhen blijven hanghen, en worden ghevanghen. Over-loopt eens ô Siel verscheyde gelegentheden en aenvechtinghen t'sy by andere, t'sy by u eyghen selven daer ghy u in vondt bespronghen, en siet eens hoe meenich-mael dat ghy te swack sijt gheweest ende te gronde ghedreven. Hier sijt ghy van den smaeck, daer van het gehoor, ginder van 'tghevoelen, elders van het ghesichte leelijck over-wonnen, en soo bevinden wy, dat wy, die smorghens in de meditatie een propoost en sterck voor-nemen maeckten van dien dagh oock sterck-steenen te ver-porren, dat wy over een strooyken den hals komen te breken.
Maer hoe duydelijck ô Siel spreeckt hier boven den H. Bernardus? elck woordt gheeft sijn ghewicht en sijn waerheyt, daer qualijck iet by-ghevoeght can worden. Ick salder evenwel dese woorden noch aen-knoopen, die ghy onder het printjen sult vinden:
Fallux Mundus ornat vultus, Dolus latet sed occultus:
Ne crede blanditijs. Hoc vitare si vis rete; Citò Christi sinus pete
Procul ab insidijs. Waer van den sin als volght:
Siet de Werelt comt haer toonen, En met leughenen verschoonen,
Maer sy lock u tot de doot; Wilt ghy vluchten dese netten, Loopt tot IESVM, laet u setten,
In het vry van sijnen schoot.
De woorden sijn aerdich ô Siel maer sy en begrijpen niet allen den list ende
perijckelen, noch allen de vyanden die te veelde komen, daer sender noch meer die ons Herte soecken op-te-loopen. Het naer-volghende dicht sal u eene klaerdere beschrijvinghe daer van ontvouwen.
Al'arm, Al'arm het oorlooghs-velt, Wordt rondtsom heel mijn Hert gestelt,
Siet Duyvel, Eer, en Werelt strijden, Gheen Troia met thien-jaerich bloet, Stont uyt, dat lijt mijn bangh ghemoet,
Ah! wat ghevaer moet ick al lijden.
Dry teghen een baert anghst en pijn, Twee connen Hercles meester sijn,
Een, en is geen, om kloeck te vechten, Het vyandts heyr is sterck en loos, En s'menschen Hert is kranck en broos,
Wat stant voor soo veel oorlogs knechten? O waer mijn hert een sterck Kasteel, En uyt den gront van rooy kareel,
Of wit arduyn, jae diamanten! En met dry waters om-ghevrocht, En brugghen die men lichten mocht,
Waer ick versterckt op alle kanten? Dan mocht ick doen, al watmen can, Ick hiel het tot den laetsten man,
En soo men my quam over-dringhen, Ick liet voorwaer met cloecken moet, Door edel en manhaftich bloet,
Ick liet mijn Hert met poyer springen. Maer neen, den crijgh gaet anders hier, Men vechter met geen cruyt en vier,
Sy weten ons door ons te winnen; Wat schil-wacht datmen stelt, oft niet, Het is verraet al watmen siet,
Sy koopen-om mijn eyghen sinnen. Doch laet my doen een cort verhael. Van cracht, van list, van altemael,
En hoe sy gaen mijn hert bespringen:
Eylaes het is met my ghedaen, Ten sy haer IESVS op comt slaen,
Hy ist alleen die hun can dwinghen!
Fallax mundus ornat vultus. Dolus latet sed occultus: Ne crede blanditijs. Hoc vitare si vis rete: Cito Christi sinus pete Procul ab insidijs. Hier comt den duyvel vreedt en fel, En vecht op my met heel de hel,
En valter aen met ijs're crouwels, Ick lijd' een pers in mijn ghemoet, Een vrees[e] snijdt door heel mijn bloet,
Ick ben van binnen heel vol grouwels.
En dan comt noch van d'ander sy Den herdsten aen-val die ick ly,
Van daer doet storm, op storm de Werelt, Den schrick waer minder die ick nam, Soo sy in't ijs'ren hernas quam,
Ick vrees haer nu sy comt beperelt. Hoe wordt mijn Hert door haer benouwt, Met croonen en met edel gout?
't Gout daer Peru met is doer-aedert? Sy vleydt met Staet, die niet en staet, Haer goet, dat maeckt het Herte quaet,
Siet eens wat stricken sy vergaedert? Dan stormt oock d'ydel Ydelheyt, Maer vol van allen dobbelheyt,
Die wil mijn Hert gaen onder-mijnen; De pijlen die sy op my schiet,
Sijn tocke-dor, en anders niet,
Ghebloemt fluweel en schoon satijnen. Sy gheeft voor reuck haer amber-gries, 't Blancketsel voor het opper-vlies,
En poyer-doosen voor de locken, Wat heeft sy meenich jonck ghemoet Met al dat listich poppe-goet,
En met haer kraem om veer' ghetrocken! Siet daer-en-boven een valsch Kint, Dat snijdt met vleughels door den wint,
En is met boogh en pijl behanghen,
En al en maecket gheen ghetier, Het gheeft nochtans so dapper vier,
Dat wilt goet-ront mijn Herte vangen, Soo light mijn Hert rondsom beset Met meenich listich vyants net,
Sy roepen: t'moet hem over-gheven, Het is verwonnen met ghewelt, Sijn hop' van winnen is ghevelt,
Het moet naer onse Wetten leven, Ah! duerden desen fellen strijt Maer voor een maent, of corten tijt?
Ach wierd' ick eens daer van ontslagen! Die hop' vercloeckt in angst en smert, En sterckt een half verwonnen Hert,
Om tot het eynd' sich cloeck te dragen, Het bootjen dat gheslingert wort
Met Noortsche buyen over-stort, Dat magh een soeter koeltjen hopen, Maer my slaet staegh een thiensten vloet, Ick sinck schier eer ick sincken moet,
Mijn hop en ancker schijnt versopen, O quam het Duyfken uyt de locht, Die my het vreden taxken brocht,
Dat suyver booyken van genaeden! O wirt gheschildert eens om hoogh, Den blaeuwen-groenen-purpren boogh,
Die met gheen pijlen is ghelaeden!
Terwijl ick wensck in mijnen druck, Siet eens, y siet eens wat gheluck,
Siet IESVS die comt neder-daelen! Och jae! t'is IESVS mijnen Heer, Die valt recht op mijn Herte neer,
Ick ken, ick ken hem aen sijn straelen. Sijt willecom ô Kampioen!
Ghy sijt in desen strijt van doen, Want sonder u ick was verloren, Siet hoe't belegh van alle cant Heel dicht is onder t'Hert gheplant,
Slaets' op ô Koninck uyt-vercoren. Mijn Hert dat vlamt, hoe lancx hoe meer, Op dat het hem aen u ô Heer,
Aen sijne Prins magh overgheven, En onder u alleen voortaen
Sweir ick sal oock mijn Herte slaen, En ghy alleen sult daer in leven. Laet ons ô Hert dan sijn verheught, Laet ons ontsteken vienre-vreught,
En richten op gepecte tonnen, Want IESVS hoe wel onverwacht, Sloegh s'vyants heyr en al zijn macht,
Den slagh en t'Hert die sijn gewonnen.
Hier hebt ghy ten naesten by ô Siel den aen-vanck en den uyt-ganck van dese strijdende partijen. Ten is gheen oorloogh daermen met blaeuw erweeten vecht. Den strijdt is
Langhdurigh, en ghevaerlijck, de vyanden sijn met eenen onversoenelijcken haet in-ghenomen, en hoe kranck en swack dat het Herte is dat konnen ghetuyghen die daghelijckx in dit ghevecht hun ter naeuwer noodt konnen beschermen, en weder-stant bieden.
Hoort hier over sich beklaghen den strijtbaeren Iob: Que est enim fortitudo mea
+
Iob 6. ut sustineam?+
nec fortitudo lapidum fortitudo mea, nec caro mea anea est. Want heb ick toch voor krachten om wederstant te bieden? mijne sterckte en is niet de sterckte van steenen, mijn vleesch en is van gheen metael ghegoten. Eylaes! Siel t'is verre van daer dat ons Herte soude wesen soo sterck als steenen, soo hert als metael of yser, het sou veel eerder ghelijck sijn aen eenen broosen, en kort-ghebacken kraeckelingh, daer een eyghelijck aen treckt, wie daer van het grootste deel, jae wie dat het gheheel sal behouden.
+
Ovid. Metam. Hoe dickwils peys ick ô Siel, op die fabel+
en versieringhe van de oude tijden, want het is eene hedendaeghse waerheydt in ons strijden, hoe dickwils, segg' ick, vallen mijne ghepeysen op die dry goude appelen, daert de schooone ende
snel-vluchtende Athalante mede in de loop baen heeft verloren en is verwonnnen. Hadde haer die geel sucht niet om t'herte gheslaghen sy hadde self de Meta, ende de weddinghe ghewonnen. Die Athalanta, dat is, die schoon Siel, dat is ons Herte, snel boven alle snelle winden, want op eenen ooghenblick, is het met sijn ghepeysen nu in Indien,
nu in America, nu in Europa, jae boven Son, en Maen, en boven allen de sterren. Dry appelen worden haer in den loop des levens voor-geworpen, Den eenen inde jonckeyt en lockse tot wulpscheyt, en dertelheydt; den tweeden in't best van haer leven, die vleydt-se met eer en ydelheyt, op't eynd en inden ouderdom soeckt-mense te bedrieghen, en te belemmeren met rijck-dommen ende begheerlijckheyt daerom segh ick tot waerschouwinghe.
O Siel die inde loop-baen sijt, Weest doch voorsichtich inden strijdt,
Als ghy siet gulde appels vlieghen: Want wie daer nae maer een en tast, Die wort in sijnen loop ver-rast,
T'is eenen vont van schoon bedriegen. Hy is te schalck die met u loopt,
Hy weet wat hy voor d'appels koopt, Hy wint een hert door weenich vruchten: Kloeck aen, kloeck aen dan schoone Siel, Let op gheen gout dat voor u viel.
Den prijs bestaet in snel te vluchten. Ick bid u wat ick bidden magh
Wacht u voor eenen droeven slagh: En schouwt bedrieghelijcke schencken Daer is bedrogh, daer is venijn
S'en toonen niet wat datse sijn
En min hoe veel sy konnen krencken.
En siet een t'eynde vande baen, Y! siet wat kroonen dat daer staen,
En wat al glori-rijck' Laurieren! Daer van sult ghy, ô grooten loon! Ontfanghen een dry-dobbel kroon,
Om u victorie te vercieren.
Doet ons hier nu eens de eere, ô Godtvruchtighe en Edele Maeghet Sancia Carillo. en wilt ons met weenich woorden te kennen gheven hoe vromelijck en gheluckelijck uwen strijdt is af-gheloopen als u de twee eerste lock-appelen sijn voor-gheworpen. Peyst ô Siel dat ghy haer hoort spreken.
Ick Sancia Carillo was van seer edel gheslachte gheboren, ick leefden edel van bloet, en ydel van moet. Mijn sinnen honghen teenemael naer de Werelt, soo schoon
+
In vita. wiste my die alles te verbloemen. Mijnen Broeder Don+
Pedro Godtvruchtich Priester siende dat ick soo diep inde Werelt stack, en de Werelt noch dieper in my, heeft naer veel biddens en smeekens soo veel van my verkreghen dat ick eens by Magister Avila soude gaen bichten. Ick bender gegaen vergeselschapt met veel knechten, gekleet als tot een Bruyloft, of een Balette, rijckelijck verciert met kostelijcke juweelen, schoone faveuren, met de hoofse Mode, ende een aen-sienlijck pateersel. Met desen pracht van buyten, en met meerderen van binnen quam ick in de Kercke van Onse L. Vrouwe. Ick
bleef door eene ydele verwaentheydt wat voor sijnen bicht-stoel knielen, op dat hy mijn kostelijck kleedt, en cieraet wel mochte aenschouwen.
Hier op ben ick inden bicht-stoel ghetreden, en dede eene belijdenisse van alle mijne sonden, tusschen bey (ô ydelheyt van jonghe Wereltsche Herten) roerden ick mijne armen op dat de kostelijcke stoffen ende armosijnen souden kraecken en gheluyt gheven, en van hem ghehoort worden. Avila liet my alles uyt-segghen, en naer hy my nu eenighe boetveirdighe ghebedekens hadde te lesen gegheven, soo beghint hy eenen anderen register te trecken, en heeft my met soeticheydt, met krachtighe woorden, met bondighe reden het Herte soo beghinnen te roeren, dat ick sat en smolt in overvloedighe traenen.
Soo alles gheseyt was, stont ick op schier sonder aesem, soo groot was de droefheyt die ick in mijne siel ghevoelden, ick keerde weder naer huys bedeckende mijn aensicht met het lampers, besproeyende de straeten met mijne traenen. Ick sloot my op, in mijn kamer, trock den sleutel van de deur om eenen anderen op mijn Herte te steken en dat aen Godts gratie te openen. Ick en quam smiddachs niet aen taefel. Droefheydt was mijn eten, traenen mijnen dranck, suchten mijne saemen-spraecken. O goeden Godt wat en hebt ick doen niet gheweent, wat traenen niet ghestort, wat suchten niet ghestiert naer den hemel! wat Werelt,
wat cieraet, wat pracht, wat ydelheydt niet verfoeyt, ende versaeckt, ende verstooten! Ick voelden wel over-vloedighe traenen die my ghestaedich over mijne bedroefde wangen quaemen af-storten, maer ick seyde evenwel tusschen bey om met mijne tonghe mijne droefheydt oockt te ghetuyghen:
Myn ooghen sijn te kleyn om nats ghenoegh te geven, Mijn ooghen sijn te droogh Voor sulck een ydel leven:
Ah had ick een rivier die stroom op stroomen gaf! Ick spoelde my, mijn hert, mijn blinde wulpsheyt af. Wie sieter hedens-daeghs, oock van die sijn gevangen, Dat sy in s'VVerelts net, en loose stricken hanghen?
De VVerelt die ons streelt, en die het Hert verleyt, Hoe lacht sy in't beghin die soo op't eynde schreyt! Maer ghy, ô grooten Godt, Sal ick met David singhen, Ghy braeckt mijn banden los, ghy deedt de boeyen springhen!
Ghy toont my waer ick was, en waer ick wesen moet, En dat in s'Werelts vreucht en is maer schijn van goet, Adieu dan pracht en eer, adieu ghy valsche lusten, Adieu blij-treurich Hof, noyt Hert en kan hier rusten:
Ah wie met een goe oogh een stucxken hemels siet, En acht op staende voet de gantsche werelt niet!
Soo sprack ick en ick smeet my voor een Crucifix, ick nam hemel en aerde tot ghetuyghen dat ick van dien ooghenblick af dienaresse vanden ghecruysten IESVS
wilde blijven, dat ick hem mijn Herte soo langhen tijdt soo ydel, en Wereldts hem inder eeuwicheyt wilde op-draghen. Ick ontblootede my van mijne sijde kleederen, rijcke ghesteenten, costelijcke perle snoeren. Ende af-ruckende alle mijn pareersel, heb ick op-staende voet mijn haeyr af ghesneden, mijn hooft ghedeckt met een slecht hulsel, en den ouden mensch met de nieuwe cleederen uyt-geschudt, en een swert, en see-baere stoffe aen ghetrocken.
Dese liefelijcke bloem is ghegroeyt in Spaenien, maer die ick hier by-voeghe is eene Lelie van Brabandt, die den seer Eerw.
taenus self met sijnen rijpe raedt ende ghesonde waerschouwinghe naest Godt in haeren meenich-voudighen strijdt verkloeckt, en bewaert heeft. Seker Maeghet alsoo edel van gaeven als van bloede, vondt haer midden inde stricken van s'Wereldts vleydinghe, duyvels bekoringhe, ende des jonckheyts vervolginghe, sy, kennende de swackheyt van haer Herte, ende het gheweldt van haere Vyanden, badt den hemel met suchten en traenen, ten eynde sy hulp en bystandt van hem mochte verwerven.
Op sekeren nacht wierdt sy door de vyanden van alle canten soo grouwelijck bestormt, en aen-ghegrepen, dat sy, gheen ander uytcomste siende, ende van langhere