De Russische schrijver Leo Tolstoy zou gezegd hebben dat er maar twee klassieke
verhaallijnen bestaan: ‘man goes on a trip’ en ‘stranger comes to town’. Op deze klassieke verhaallijnen zijn veel films en boeken gebaseerd en de verhaallijnen worden in de
hedendaagse storytelling veel gebruikt (Petrick, 2014). Zo ook in de framing van Baudet. De komst van Baudet in de politiek en in Tweede Kamer wordt in termen van deze verhaallijn geframed. In de krantenartikelen wordt Baudet neergezet als een buitenstaander. Binnen de verhaallijn ‘stranger comes to town’ is Baudet de ‘stranger’ en wordt de gevestigde politiek gezien als ‘the town’. In deze klassieke verhaallijn staan de spanningen tussen de ‘insiders’ en de ‘outsider’ centraal. Deze spanningen zijn terug te zien in dit frame. Hierdoor moet dit frame als conflictframe gezien worden, waarin een conflict tussen Baudet en ‘de anderen’ is.
Het stranger comes to town frame komt tot uiting op drie verschillende manieren. Deze drie manieren zijn drie subframes van het stranger comes to town frame. Als eerste het politiek afwijkend subframe. In dit subframe wordt Baudet neergezet als iemand die anders is dan andere politici in de Tweede Kamer. Als tweede het personality subframe. Dit subframe kenmerkt zich door Baudet neer te zetten als flamboyante, zelfverzekerde man en iemand met ‘star quality’. Als derde het onruststoker subframe. Hierin wordt Baudet geframed als controversieel en als iemand die veel stof doet opwaaien binnen de Nederlandse politiek. Bij dit subframe hoort ook een counterframe: ik was het niet. In dit counterframe verwerpt Baudet alles waar hij van beschuldigd wordt. Hieronder worden de drie subframes per frame uiteengezet.
Subframe: Politiek afwijkend
Binnen het politiek afwijkend subframe staat Baudet als politicus centraal. Dit subframe komt naar voren wanneer Baudet campagne voert voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017, maar wordt pas echt actief wanneer hij verkozen wordt tot Kamerlid. Binnen het politiek afwijkend subframe wordt Baudet neergezet als politicus die ‘niets doet’ in de Tweede Kamer. Dit uit zich in kritiek van collega-Kamerleden. Zij vinden dat Baudet niet, of te weinig, bij debatten aanwezig is. Ook breekt Baudet met de geaccepteerde normen in de Nederlandse politiek. Dit doet hij bijvoorbeeld door in legervest te verschijnen bij het Mali- debat of te speechen in het Latijn.
Het subframe politiek afwijkend komt in alle kranten ongeveer evenveel voor, maar het komt op verschillende manieren tot uiting. Dat Baudet afwezig is bij debatten wordt in NRC Handelsblad bijvoorbeeld neergezet door vragen van journalisten, terwijl in het Algemeen Dagblad hier quotes van collega-Kamerleden voor gebruikt worden. Daarnaast hanteren de Volkskrant en de Telegraaf de typering dat Baudet zichzelf buitenspel zet, de andere twee kranten framen hem niet op deze manier.
Framing devices voor het subframe politiek afwijkend zijn woorden die tegenstellingen benadrukken. Zo wordt Baudet in NRC Handelsblad neergezet als “de rebel tussen het geijkte” (NRC Handelsblad, 26 november 2017)
En ook uit een citaat van de Telegraaf blijkt dat Baudet anders is dan andere politici: “Een Nederlandse volksvertegenwoordiger gaat niet uit de kleren. Althans tot nu.” (Telegraaf, 31 juli 2018)
Zoals hierboven genoemd, wordt Baudet binnen dit frame neergezet als iemand die weinig doet in de Tweede Kamer. In de artikelen over Baudet komt terug dat hij niet aanwezig is bij debatten, of weinig inhoudelijk inbrengt als hij wel aanwezig is. Dit is in de meeste gevallen kritiek van collega-Kamerleden. Maar ook journalisten stellen Baudet vragen over zijn afwezigheid bij debatten. Ook hier wordt het framing device van de tegenstelling gebruikt, omdat de andere Kamerleden wel aanwezig zijn bij debatten. Een voorbeeld:
“Jan Paternotte haalde eerder ook al uit naar de politicus, omdat hij regelmatig afwezig is tijdens debatten. ,,Laf, laf, laf", aldus Paternotte.” (Algemeen Dagblad, 3 januari 2018)
En een vraag van een NRC-journalist:
“U denkt niet dat de mensen die op u gestemd hebben willen dat u die stem vertegenwoordigt in belangrijke debatten in de Kamer, waar u voor wordt betaald met belastinggeld?” (NRC Handelsblad, 24 november 2017)
Uit deze voorbeelden komt een reasoning device naar voren. Uit de woorden “Laf, laf, laf” blijkt dat collega-Kamerleden het niet kunnen waarderen dat Baudet er weinig is bij debatten. Ook uit de vraag van de NRC-journalist schemert cynisme door over de houding van Baudet door te benoemen dat hij betaald wordt met belastinggeld. Hieruit blijkt dat de onderliggende gedachte is dat Baudet zijn werk als Kamerlid niet goed doet door te weinig aanwezig te zijn bij debatten.
Baudet wordt binnen het subframe politiek afwijkend ook letterlijk neergezet als ‘stranger’ door hem te framen als nieuwkomer. Hierbij zijn de woorden ‘kersvers kamerlid’, ‘politieke nieuwkomer’ en ‘new kid on the block’ framing devices. Ook het noemen van zijn (relatief jonge) leeftijd activeert het subframe politiek afwijkend. Daarnaast wordt Baudet geframed als iemand ‘waar Den Haag nog aan moet wennen’, zo blijkt uit het volgende voorbeeld.
“Hij bracht zijn inbreng met het aplomb waaraan Den Haag nog moet wennen: priemende blik, weidse gebaren, een enkel zinnetje Latijn - senatu deliberante saguntum perit - en aan het eind een stilte, alsof hij de Kamerleden de ruimte wilde geven een applaus te overwegen.” (de Volkskrant, 10 juli 2017)
Binnen het subframe politiek afwijkend komen twee gebeurtenissen vaak terug. Deze gebeurtenissen zijn framing devices voor dit subframe. Ten eerste de speech van Baudet in het Latijn. De eerste speech die Baudet geeft in de Tweede Kamer is niet in het Nederlands, maar in het Latijn. Ten tweede draagt Baudet een legervest naar het debat over de
Nederlandse missie in Mali. Hiermee wil Baudet aandacht vragen voor het slechte materiaal van de militairen in Mali. Een voorbeeld van hoe deze gebeurtenis als framing device
optreedt:
““Wat heeft u nu weer aan. Ik vind dit niet gepast bij dit debat”, zei ze. Ook bij andere Kamerleden viel het optreden van de FVD-voorman niet in goede aarde.” (Telegraaf, 3 oktober 2017, een uitspraak van Kamervoorzitter Arib in de Tweede Kamer)
Hieruit blijkt dat Baudet zich ‘niet gepast’ gedraagt en dus als anders wordt neergezet. Het voorbeeld van het Mali-debat valt samen met de typering dat Baudet weinig doet in de Tweede Kamer. Wanneer het inhoudelijke debat over de missie in Mali plaatsvindt, komt Baudet namelijk niet opdagen. Deze gebeurtenis wordt vaker teruggehaald en deze herhaling versterkt het subframe politiek afwijkend. Bijvoorbeeld:
“Heel pijnlijk dit. In de Kamer had Baudet zoveel respect voor onze militairen dat hij de debatten oversloeg en ongezien tegen de verlenging van de huidige Afghanistan- missie stemde.” (Telegraaf, 3 januari 2018, uitspraak van Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) op Twitter)
Ook hier is het reasoning device te zien dat Baudet zijn werk als Kamerlid niet goed doet of niet serieus neemt door het woord ‘pijnlijk’. Ook sijpelt sarcasme door in de woorden ‘zoveel
respect voor onze militairen dat hij de debatten oversloeg’. Daaruit blijkt dat Kamerleden Baudet niet serieus nemen.
Binnen het subframe politiek afwijkend kunnen de opvattingen van Baudet over de gevestigde politiek, ‘the town’, niet buiten beschouwing worden gelaten. Baudet wordt in de artikelen neergezet als iemand die fel tegen de gevestigde politiek is, of zoals hij het noemt het ‘partijkartel’. Dit gedeelte van het subframe politiek afwijkend komt vooral naar voren wanneer Baudet uitleg geeft over zijn acties of geïnterviewd wordt over zijn standpunten. Framing devices zijn ‘partijkartel’, ‘bestuurskartel’ of ‘baantjescarrousel’. Daarbij horen woorden als ‘breken’, ‘doorbreken’ en ‘verwerpen’ of ‘omverwerpen’. Door het gebruik van deze framing devices wordt Baudet neergezet als iemand die verandering wil in de huidige gang van zaken. Dat uit zich ook in kritiek op de manier van debatteren in de Tweede Kamer, zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld:
“Ja, maar ik vind wel dat heel veel mores in Den Haag vooral werkverschaffing zijn. Zoals het debat over de memo’s over dividendbelasting. De uitkomst ligt in feite al vast. Het debat is een rituele dans voor de bühne.” (Telegraaf, 5 mei 2018, uitspraak van Baudet)
Baudet wordt niet alleen neergezet als criticaster van het huidige politieke bestel, maar ook als politicus die zich daar bewust buiten plaatst. De Volkskrant noemt dit de zelfgekozen buitenspelpositie van Baudet:
“Andere partijen - D66 voorop - zijn sindsdien druk met klagen dat het Forum het leeuwendeel van de Kamerdebatten laat schieten, maar zien tot hun groeiende frustratie wel dat Baudet gedijt bij zijn zelfgekozen buitenspelpositie. Buiten het Binnenhof domineert hij het politieke debat nu al maanden.” (de Volkskrant 4 februari 2018)
En volgens een artikel van de Telegraaf is deze afzondering niet alleen figuurlijk, maar distantieert Baudet zich ook letterlijk van de andere Kamerleden:
“Bij binnenkomst in de klassiek ingerichte werkkamer van Baudet slaat de bezoeker een indringende esoterische geur in het gezicht. Een korte rondblik leert dat, hoe kan het ook anders, het om een grote bak met lavendel gaat. Zo heeft de leider van Forum van Democratie zijn eigen cocon gecreëerd in de Tweede Kamer, waar hij zijn
plannen smeedt om het ’partijkartel’ omver te werpen en, in zijn woorden, de democratie te herstellen.” (Telegraaf, 5 mei 2018)
Hieruit blijkt dat Baudet zich bewust afzondert van de rest van de politici. Daarmee wijkt hij af van de normale gang van zaken in de politiek. Niet alleen in zijn politieke denkbeelden, maar ook in zijn gedrag als hij eenmaal Kamerlid geworden is.
Subframe: Personality
Baudet wordt binnen het subframe personality ook als afwijkend geframed op persoonlijk vlak. Binnen het subframe wordt gerefereerd aan Baudets uiterlijk, zijn populariteit, zijn grapjes en zijn losse houding. Daarnaast wordt hij neergezet als een zelfverzekerd persoon, op het arrogante af. Ook het privéleven van Baudet komt in dit frame aan bod, bijvoorbeeld door het bespreken van zijn ex-vriendinnen en zijn jeugd.
Het personality subframe is aanwezig vanaf het begin van de onderzochte periode. In het begin wordt Baudet voornamelijk geframed als zelfverzekerd. Naarmate de tijd vordert wordt dit frame groter. Dat is logisch, want Baudet wordt bekender en zichtbaarder in de media en daardoor valt zijn persoonlijkheid meer op. Binnen de onderzochte kranten is weinig verschil te vinden in het subframe personality. Dit is opvallend, omdat het afwijkt van de theorie. In de populaire kranten zou meer aandacht moeten zijn voor de persoonlijkheid van Baudet (Gunter & Uribe, 2004).
Het enige verschil dat wel benoemd moet worden, is het schrijven over Baudets privéleven. Het Algemeen Dagblad besteedt hier de meeste aandacht aan. Vooral over zijn jeugd wordt het meeste geschreven in het Algemeen Dagblad. Wat betreft zijn privéleven wijkt vooral de Volkskrant af. Daarin wordt bijna niet over dit onderwerp geschreven.
In het subframe personality wordt Baudet neergezet als een knappe, charmante man met vrouwelijke fans. Framing devices zijn ‘aantrekkelijk’, ‘knap’ en ‘charmant’. Ook wordt Baudet neergezet als een dandy: een man die veel aandacht besteed aan zijn uiterlijk en voorkomen.
Het woord dandy wordt letterlijk gebruikt en is een framing device. Opvallend is dat Fortuyn ook als dandy omschreven werd. Dat past bij het alternatief op rechts frame, waarin Baudet als erfgenaam van Fortuyn wordt geframed. Een ander framing device is de formulering ‘ideale schoonzoon’, zoals blijkt uit het volgende voorbeeld:
“Edith Wendebaum (50), handelaar in wijn en bier, noemt zichzelf ‘een
mamagroupie’: ‘Zo’n zoon of schoonzoon zou ik willen hebben.’” (NRC Handelsblad, 7 maart 2017)
Baudet wordt binnen het personality subframe ook neergezet als los in de omgang en een grappenmaker. Dat komt vooral naar voren doordat er na een quote van Baudet ‘grapt hij’ is geschreven. Door zijn grapjes te benoemen creëert de schrijver van het artikel een bepaalde sfeer rondom zijn persoonlijkheid, namelijk dat Baudet humor heeft en een sfeermaker is. Dit is een reasoning device voor het personality subframe. Twee voorbeelden:
“Ik ben zo blij dat het regent, anders zou ik de hele dag moeten flyeren’’, grapt Baudet (Algemeen Dagblad, 8 maart 2017)
“De aandacht geeft hem vleugels. 'Wat fijn dat jullie er allemaal zijn', zegt hij meermaals. 'Wie wil er allemaal vlaai? Poetin betaalt!'” (de Volkskrant, 9 maart 2017)
Ook wordt in de artikelen gesproken over de populariteit van Baudet. Dat komt naar voren in zinnen als ‘onder luid applaus’ ‘een volle zaal’ en ‘de ster van de bijeenkomst.’ De formulering die daarbij veel gebruikt wordt is dat Baudet ‘mensen trekt’.
“Thierrý, zoals zij de naam van hun leider uitspreken, trekt honderden mensen naar bijeenkomsten, of die nou in Amsterdam of Emmen zijn.” (de Volkskrant, 9 maart 2017)
Binnen het personality subframe gaat het niet alleen om Baudets uiterlijk en populariteit, maar ook over zijn zelfverzekerdheid en arrogantie. Framing device hierbij is het woord
‘zelfvertrouwen’. Ook formuleringen waarin de overtreffende trap wordt gebruikt, zoals ‘de beste’, ‘de enige’ en ‘de belangrijkste’ zijn framing devices.
“Aan zelfvertrouwen heeft Baudet dan ook geen gebrek. Hij noemt zichzelf ‘de belangrijkste intellectueel van Nederland’” (Algemeen Dagblad, 8 maart 2017)
“Ik wist vanaf het begin dat ik de enige zou zijn die dat zou kunnen. Ander talent zie ik op dit moment niet in Nederland.” (NRC Handelsblad, 24 november 2017)
Baudet zegt dat niet alleen over zichzelf, ook critici typeren Baudet als ‘arrogant’ en ‘overtuigd van zijn eigen gelijk’. Bijvoorbeeld Klaas Dijkhoff (VVD):
“We hebben het nu over u, dat is volgens mij ook uw favoriete onderwerp.” (Algemeen Dagblad, 21 september 2018)
Ook wordt Baudet neergezet als iemand die graag ophef veroorzaakt. Framing devices hiervoor zijn ‘veroorzaakt ophef’, ‘baart opzien’ en ‘trekt aandacht’. Zoals ook uit het
bovenstaande citaat blijkt, wordt Baudet omschreven als iemand die het leuk vindt om in de belangstelling te staan.
“Baudet baarde in juli opzien met een behoorlijk intiem zomerkiekje dat hij op Instagram zette. De politicus poseert op de betreffende foto poedelnaakt op de rand van een zwembad.” (Algemeen Dagblad, 4 september 2018).
Binnen het subframe personality komt ook het privéleven van Baudet voor. Zowel zijn huidige privéleven als zijn jeugd komt terug in de artikelen. Zo wordt Baudet neergezet als iemand die ongelukkig was op de middelbare school en het moeilijk had met de scheiding van zijn ouders. Ook wordt Baudet omschreven als reisliefhebber en iemand die graag kinderen wil. Wat betreft zijn huidige privéleven gaat het in de kranten vooral over zijn relatiestatus.
Subframe: Onruststoker
Baudet wordt door journalisten geframed als iemand die controversiële uitspraken doet. Zo wordt Baudet in verband gebracht met de omstreden alt-right beweging, zaait hij twijfel over de betrokkenheid van de Rusland bij de ramp met vliegtuig MH17 en doet hij racistische uitspraken.
Het subframe onruststoker is vanaf het begin van de onderzochte periode terug te zien in de berichtgeving over Baudet. Opvallend binnen bij dit subframe is dat het constant actief blijft, maar steeds op verschillende vlakken. In het begin ligt Baudets controverse vooral in zijn vrouwonvriendelijke uitspraken. Dit wordt veroorzaakt doordat Baudet in 2014 de omstreden versiercoach Julien Blanc verdedigde. Wanneer Baudet in januari 2018 in conflict komt met NOS-weerman Gerrit Hiemstra over klimaatverandering, ligt de nadruk op controverse rondom klimaatverandering. Ruim een maand later ligt de nadruk op
controverse over racistische uitspraken. Die werd veroorzaakt door de racistische uitspraken van Yernaz Ramautarsing (kandidaat-gemeenteraadslid voor Amsterdam) en de Ien-Dales lezing van vicepremier Kajsa Ollongren, waarin zij Baudet in verband brengt met racisme. Hierbij moet opgemerkt worden dat de eerdergenoemde voorbeelden wel terugkeren in de berichtgeving. Vooral de controverse rondom racisme blijft benadrukt worden na de
gebeurtenissen rondom Ramautarsing en de Ien Dales lezing. Die herhaling versterkt dit gedeelte van het onruststoker subframe.
Over het algemeen is het onruststoker subframe het minst terug te zien in de
artikelen van de Telegraaf. In de andere kranten wordt dit frame ongeveer evenveel gebruikt. Opvallend hierbij is dat de Telegraaf en het Algemeen Dagblad vooral ‘episodisch’ framen, waar de journalisten van NRC Handelsblad en de Volkskrant meer analyserende artikelen over de controverse rondom Baudet schrijven. Wanneer ‘episodisch’ geframed wordt, worden vooral specifieke gebeurtenissen aangehaald. Bij ‘thematisch’ framen wordt meer analyserend geschreven, meer context geboden en worden onderwerpen in historische context geplaatst (Iyengar, 1991). Wanneer Baudet bijvoorbeeld gelinkt wordt aan de alt- right beweging wordt dat in het Algemeen Dagblad opgehangen aan het etentje dat Baudet had met alt-right ideoloog Jared Taylor. In het NRC Handelsblad staat een artikel waarin een journalist uitzoekt waarom de alt-right beweging Baudet steunt naar aanleiding van deze gebeurtenis.
Naast het framen aan de hand van voorbeelden is er nog een opvallend verschil waar te nemen. Het onruststoker subframe komt in alle kranten evenveel voor, maar de
onderwerpen die kranten daarvoor gebruiken zijn verschillend. Opvallend hierbij is dat het vermeende onderscheid tussen kwaliteitskranten en populaire kranten hier niet op gaat. Zo schrijven de Volkskrant en het Algemeen Dagblad het meest over Baudets controversiële uitspraken over de ramp met vliegtuig MH17 en het klimaat. In het NRC Handelsblad ligt de nadruk op Baudets vermeende banden met de alt-right beweging. Ook met betrekking tot het onderwerp racisme zijn de Volkskrant en het Algemeen Dagblad vergelijkbaar. Zij schrijven namelijk het meest over dit onderwerp en zijn ook de enige twee kranten die Baudet linken aan fascisme en nazisme.
Framing devices voor het subframe onruststoker zijn ‘zaait onrust’ en ‘betwijfelt’. In dit frame komt naar voren dat Baudet controversiële uitspraken doet en iets in twijfel trekt wat
‘algemeen aanvaard’ is in de Nederlandse politiek. Ook hiermee wordt Baudet als ‘anders’ neergezet. Een voorbeeld van een uitspraak van premier Mark Rutte (VVD):
“Het zit me heel erg dwars dat hij twijfel heeft gezaaid over de onafhankelijkheid van het MH17-onderzoek.” (Telegraaf, 18 februari 2018, uitspraak van premier Mark Rutte)
De grootste bron van controverse rondom Baudet is racisme. Baudet wordt in verband gebracht met racisme, doet zelf racistische uitspraken en houdt partijgenoten de hand boven het hoofd wanneer zij racistische uitspraken doen. Door Baudet veelvuldig in verband te brengen met racisme wordt hij als racist neergezet. Dat wordt niet vaak letterlijk benoemd, maar is wel het onderliggende reasoning device binnen dit frame. Hiermee wordt een moreel oordeel over Baudet geveld, want racisme is een taboe in Nederland en
volksvertegenwoordigers zouden geen racistische uitspraken mogen doen. Een voorbeeld:
“Maar tot voor kort – en zeker vóór zijn politieke loopbaan begon – gebruikte Baudet zelf ook heel bewust begrippen als „homeopathische verdunning” (van de westerse cultuur), retweette hij berichten van erkende extreemrechtse denkers of sprak
openlijk (in 2015) de wens uit dat „dat Europa dominant blank en cultureel blijft” (NRC Handelsblad, 20 december 2017)
Controverse rondom Baudet wordt vaak in dit soort opsommingen benoemd, wat het subframe onruststoker versterkt. Wat dit frame ook versterkt, is het herhalen van een voorbeeld. Zo worden de woorden van vicepremier Ollongren (D66) uit haar Ien Dales-Lezing steeds herhaald in de kranten. Dit versterkt het idee dat Baudet als racist wordt gezien. En soms wordt Baudet niet alleen impliciet als racist neergezet, maar wordt dit expliciet genoemd:
“Maar Baudet deed alsof hij van niets wist. Dan ben je wat ons betreft een racistische