Een sterkte van dit onderzoek is de keuze om doorsnee adolescenten te onderzoeken. Zoals reeds aangegeven, is de interactie tussen emotie en cognitieve controle en de link met emotieregulatie bij adolescenten eerder schaars. Deze studie is hierop een mooie aanvulling. Daarnaast is het feit dat er voor gezonde adolescenten werd gekozen een meerwaarde. Hierdoor kunnen de onderliggende basismechanismes van emotieregulatie beter onderzocht worden. Binnen een klinische groep is er meer variabiliteit, dus is onderzoek moeilijker en is het niet vanzelfsprekend om conclusies te generaliseren (De Lissnyder et al., 2012). Bovendien is de keuze om een emotionele variant van de Memory Guided Saccade Taak te gebruiken een meerwaarde. Dit is een zeer vernieuwende manier om de interactie tussen werkgeheugen en emotie te
bestuderen. Het is nog maar in beperkte mate in voorgaand onderzoek gebruikt (Mueller et al., 2015; Wante et al., 2018). Door de registratie van de oogbewegingen, is er een directere toegang tot wat mensen denken en voelen (Armstrong & Olatunji, 2012). In voorgaande studies werd vaak gebruik gemaakt van verbale stimuli. Het gebruik van visuele stimuli, namelijk gelaatsuitdrukkingen, zorgt voor een grotere ecologische validiteit (Bayer & Schacht, 2014). Daarnaast hebben de overige meetinstrumenten een goede validiteit en betrouwbaarheid. Ten slotte werd in deze studie zowel aandacht
besteed aan adaptieve als aan maladaptieve emotieregulatie.
Uiteraard heeft deze masterproef ook verschillende limitaties. Een eerste zwakte is dat de steekproef van deze studie slechts uit 47 adolescenten bestaat. Dit heeft een negatieve invloed op de power van dit onderzoek. Door deze kleine steekproef is het onmogelijk om bevindingen te generaliseren naar de volledige populatie. Een andere limitatie is dat er gebruik gemaakt werd van cross-sectioneel onderzoek. Hierdoor kunnen er enkel uitspraken gemaakt worden over correlaties, maar niet over causale verbanden. Om dit te kunnen doen, is een longitudinaal en experimenteel
onderzoeksdesign aangewezen.
Bij het huidige onderzoek is er sprake van een momentopname. Zowel de vragenlijsten, als de oogbewegingstaak, werden op éénzelfde moment afgenomen. Hierdoor kunnen de resultaten van het onderzoek door veel factoren beïnvloed worden, zoals vermoeidheid, zich niet goed voelen, medicatie, enzovoort. Deze zaken kunnen een invloed hebben op de aandacht van de participant, wat zorgt voor een slechtere taakprestatie. Daarnaast is het gebruik van de vragenlijst ‘FEEL-KJ’ om
emotieregulatiestrategieën te meten, een zwakte. Uit onderzoek (Aldao & Nolen- Hoeksema, 2012) blijkt dat emotieregulatiestrategieën contextafhankelijk zijn en dat vragenlijsten er niet in slagen om met de context rekening te houden. Tot slot geldt dat er bij alle vragenlijsten mogelijks sociaal wenselijk geantwoord wordt.
Een suggestie voor toekomstig onderzoek is om hetzelfde onderzoeksdesign te gebruiken, maar met een grotere steekproef. Daarnaast kan dit onderzoeksdesign ook gebruikt worden in klinische populaties, om zo een vergelijking te kunnen maken met gezonde adolescenten. Dit onderzoek vond plaats bij 8 tot en met 15-jarigen. Het kan interessant zijn om verschillende leeftijdscategorieën te onderzoeken, bijvoorbeeld oudere adolescenten. Mogelijks kunnen ook verdrietige gezichten aan de taak worden toegevoegd, om zo de impact van verschillende negatieve, emotionele stimuli met elkaar te kunnen vergelijken. Ten slotte kan er gebruik gemaakt worden van een longitudinaal en experimenteel onderzoeksdesign om zo uitspraken te kunnen doen omtrent de causaliteit.
4.3. Conclusie
Deze masterproef trachtte na te gaan wat de invloed was van negatieve
emotionele stimuli op het werkgeheugen van doorsnee adolescenten van 8 tot en met 15 jaar. Bij deze adolescenten werd het werkgeheugen gemeten aan de hand van een emotionele variant van MGST. In deze taak werden ze blootgesteld aan neutrale, boze en angstige gezichten. Uit de resultaten blijkt dat deze emotionele afleiders geen significante impact hebben op de taakprestatie, zowel wat betreft de reactietijd als de accuraatheid. Dit is in overeenstemming met het ‘Triadisch model’, dat ervan uit gaat dat adolescenten minder gevoelig zijn voor negatief affectief materiaal. Bovendien werd de link tussen het werkgeheugen en emotieregulatie onderzocht. De emotieregulatie werd gemeten met de FEEL-KJ. Er werd geen significante relatie gevonden tussen de prestatie op de MGST en emotieregulatie, noch bij adaptieve, noch bij maladaptieve strategieën. Dit is tegenstrijdig met voorgaand onderzoek. Enkele verklaringen voor deze tegenstrijdigheden werden reeds aangehaald.
5. Referenties
- Achenbach, T. M., & Rescorla, L. A. (2001). Manual for the ASEBA school-age forms & profiles: An integrated system of multi-informant assessment. Burlington, VT:
University of Vermont, Research Center for Children, Youth, & Families.
- Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 30(2), 217–237. doi: 10.1016/j.cpr.2009.11.004
- Armstrong, T., & Olatunji, B. O. (2012). Eye tracking of attention in the affective disorders: a meta-analytic review and synthesis. Clinical psychology review, 32(8), 704- 723. doi: 10.1016/j.cpr.2012.09.004
- Bakker, F. C., Wieringen, P. C. W. v., Ploeg, H. M. v. d., & Spielberger, C. D. (2004). Beoordelings-Vragenlijst voor kinderen. ZBV-K. Een Nederlandstalige bewerking van de State-Trait Anxiety Inventory for Children (STAIC) van Spielberger e.a. Amsterdam: Harcourt Assessment B.V.
- Bayer, M., & Schacht, A. (2014). Event-related brain responses to emotional words, pictures, and faces – a cross-domain comparison. Frontiers in Psychology, 5(1). doi: 10.3389/fpsyg.2014.01106
- Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. New York: Meridian.
- Birmaher, B., & Brent, D. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry Work Group on Quality Issues. (2007). Practice parameters for the assessment and treatment of children and adolescents with depressive disorders. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 1503–1526. doi: 10.1097/chi.0b013e318145ae1c
- Bishop, S. J. (2008). Trait anxiety and impoverished prefrontal control of attention. Nature Neuroscience, 12(1), 92-98. doi: 10.1038/nn.2242
- Braet, C., Cracco, E., Theuwis, L., Grob, A., & Smolenski, C. (2013). FEEL-KJ: Vragenlijst over emotieregulatie bij kinderen en jongeren. Amsterdam: Hogrefe
- Brydges, C. R., Anderson, M., Reid, C. L., & Fox, A. M. (2013). Maturation of cognitive Control: Delineating response inhibition and interference suppression. Plos One, 8(7). doi: 10.1371/journal.pone.0069826
- Burklund, L. J., Eisenberger, N. I., & Lieberman, M. D. (2007). The face of rejection: rejection sensitivity moderates dorsal anterior cingulate activity to disapproving
facial expressions. Social neuroscience, 2(3-4), 238-253.
- Casey, B.J., Getz, S., & Galvan, A. (2008). The adolescent brain. Developmental Review, 28(1),62–77. doi: 10.1016/j.dr.2007.08.003
- Cheng, P. W., & Holyoak, K. J. (1985). Pragmatic reasoning schemas. Cognitive Psychology, 17, 391–416.
- Cracco, E., Van Durme, K., & Braet, C. (2015). Validation of the FEEL-KJ: An instrument to measure emotion regulation strategies in children and adolescents. Plos One, 10(9). doi: 10.1371/journal.pone.0137080
- Cromheeke, S., & Mueller, S. C. (2016). The power of a smile: Stronger working memory effects for happy faces in adolescents compared to adults. Cognition & Emotion, 30, 288–301. doi: 10.1080/02699931.2014.997196
- Dahl, R.E. (2004). Adolescent brain development: a period of vulnerabilities and opportunities. Keynote address. Annals of the New York Academy of Science. 1021, 1– 22. doi: 10.1196/annals.1308.001
- De Houwer, J., & Tibboel, H. (2010). Stop what you are not doing! Emotional pictures interfere with the task not to respond. Psychonomic Bulletin & Review, 17, 699–703. doi: 10.3758/PBR.17.5.699
- De Raedt, R., & Koster, E. H. (2010). Understanding vulnerability for depression from a cognitive neuroscience perspective: A reappraisal of attentional factors and a new conceptual framework. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 10, 50–70. doi: 10.3758/CABN.10.1.50
- Di Chiara, G. (2002). Nucleus accumbens shell and core dopamine: differential role in behavior and addiction. Behavioural Brain Research, 137, 75–114. doi: 10.1016/S0166- 4328(02)00286-3
- Ekman, P. (1992). An argument for basic emotions. Cognition & emotion, 6(3-4), 169- 200. doi: 10.1080/02699939208411068
- Eling, P. (2014). Geheugen meten. Wat elke professional over het geheugen moet weten (pp. 91-99). Houten: Bohn Stafleu van Loghun.
- Ernst, M. (2014). The triadic model perspective for the study of adolescent motivated behavior. Brain & Cognition, 89, 104–111. doi: 10.1016/j.bandc.2014.01.006
- Ernst, M., Pine, D.S., & Hardin, M. (2006). Triadic model of the neurobiology of motivated behavior in adolescence. Psychological Medicine, 36 (3), 299–312. doi: 10.1017/S0033291705005891
- Eysenck, M. W., Derakshan, N., Santos, R. & Calvo, M.G. (2007) Anxiety and cognitive performance: Attentional control theory. Emotion, 7, 336-353. doi: 10.1037/1528-3542.7.2.336
- Gioia, G.A., Isquith, P.K., Guy, S.C., & Kenworthy, L. (2000). Behavior Rating Inventory of Executive Function Professional Manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
- Gotlib, I.H., Krasnoperova E., Yue, D.N., Joormann J. (2004) Attentional biases for negative interpersonal stimuli in clinical depression. Journal Abnormal Psychology, 113, 127-135. doi: 10.1037/0021-843X.113.1.121
- Gray, J. R. (2004). Integration of emotion and cognitive control. Current directions in psychological science, 13(2), 46-48. doi: 10.1111/j.0963-7214.2004.00272.x
- Gray, J. R., Braver, T. S., & Raichle, M. E. (2002). Integration of emotion and cognition in the lateral prefrontal cortex. Proceedings of the National Academy of Science of the United States of America, 99, 4115–4120. doi:10.1073/pnas.062381899
- Grob, A., & Smolenski, C. (2005). Fragebogen zur Erhebung der Emotionsregulation bei Kindern und Jugendlichen (FEEL-KJ). Bern: Huber Verlag.
- Gross, J. J. (1998). The emerging field of emotion regulation: An integrative review. Review of General Psychology, 2, 271-299. doi:10.1037/1089-2680.2.3.271
- Hardin, M. G., Mandell, D., Mueller S.C., Dahl R., S. Pine, D.S. & Ernst M. (2009). Inhibitory control in anxious and healthy adolescents is modulated by incentive and incidental affective stimuli. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 50(12), 1550– 1558. doi: 10.1111/j.1469-7610.2009.02121.x
- Hardin, M. G., Schroth, E., Pine, D.S. & Ernst, M. (2007). Incentive-related modulation of cognitive control in healthy, anxious, and depressed adolescents:
development and psychopathology related differences. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48(5), 446–454. doi: 10.1111/j.1469-7610.2006.01722.x
- Harvey, P. O., Le Bastard, G., Pochon, J. B., Levy, R., Allilaire, J. F., Dubois, B., & Fossati, P. (2004). Executive functions and updating of the contents of working memory in unipolar depression. Journal of psychiatric research, 38(6), 567-576. doi:
10.1016/j.jpsychires.2004.03.003
- Jazbec, S., McClure, E., Hardin, M., Pine,. D.S. & Ernst, M. (2005). Cognitive control under contingencies in anxious and depressed adolescents: an antisaccade task.
Biological Psychiatry, 58(8), 632–639. doi:10.1016/j.biopsych.2005.04.010
- Joormann, J., & Gotlib, I. H. (2008). Updating the contents of working memory in depression: Interference from irrelevant negative material. Journal of Abnormal Psychology, 117(1), 182– 192. doi:10.1037/0021-843x.117.1.182
- Joormann, J., & Gotlib, I. H. (2010). Emotion regulation in depression: Relation to cognitive inhibition. Cognition & Emotion, 24(2), 281–298. doi:
10.1080/02699930903407948
- Karatekin, C. (2007). Eye tracking studies of normative and atypical development. Developmental review, 27(3), 283-348. doi: 10.1016/j.dr.2007.06.006
- Koster, E. H. W., De Lissnyder, E., Derakshan, N., & De Raedt, R. (2011).
Understanding depressive rumination from a cognitive science perspective: the impaired disengagement hypothesis. Clinical Psychology Review, 31, 138e145. doi:
10.1016/j.cpr.2010.08.005
- Kort, W., Schittekatte, M., Compaan, E. L., Bosmans, M., Bleichrodt, N., Vermeir, G., & Verhaeghe, P. (2002). Nederlandse bewerking van de Wechsler Intelligence Scale for Children III (WISC-III). Test en handleiding. Design, NIP Dienstencentrum
- Kovacs, M. (1992). Children’s Depression Inventory. New York: Multi-Health Systems. doi: 10.1002/9781118625392.wbecp419
- Kensinger, A., & Corkin, S. (2003). Effect of Negative Emotional Content on Working Memory and Long-Term Memory. Emotion, 3(4), 378–393. doi: 10.1037/1528-3542.3.4.378
- Kyte, Z. A., Goodyer, I. M., & Sahakian, B. J. (2005). Selected executive skills in adolescents with recent first episode major depression. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(9), 995-1005. doi: 10.1111/j.1469-7610.2004.00400.x
- Ladouceur, C.D., Dahl, R.E., Williamson, D.E., Birmaher, B., Ryan, N.D., & Casey, J. B. (2005) Altered Emotional Processing in Pediatric Anxiety, Depression, and
Comorbid Anxiety-Depression. Journal of Abnormal Child Psychology, 33(2), 165–177 doi: 10.1007/s10802-005-1825-z
- Levens, S. M., & Gotlib, I. H. (2010). Updating positive and negative stimuli in working memory in depression. Journal of Experimental Psychology: General, 139, 654–664. doi: 10.1037%2Fa0020283
- Levens, S. M., & Phelps, E. A. (2008). Emotion processing effects on interference resolution in working memory. Emotion, 8, 267–280. doi: 10.1037%2F1528-
3542.8.2.267
- Lindström, B.R., & Bohlin, G. (2011) Emotion processing
facilitates working memory performance. Cognition & Emotion, 25(7), 1196-1204, doi: 10.1080/02699931.2010.527703
- Logan, G.D., & Cowan, W.B. (1984). On the ability to inhibit thought and action: A theory of an act of control. Psychological Review, 91(3), 295-327. doi:
10.1037//0033-295X.91.3.295
- Lonigan, C. J., & Vasey, M. W. (2009). Negative affectivity, effortful control, and attention to threat-relevant stimuli. Journal of Abnormal Child Psychology, 37, 387– 399. doi: 10.1007/s10802-008-9284-y
- Luna, B., Garver, K. E., Urban, T. A., Lazar, N. A., &
Sweeney, J. A. (2004). Maturation of cognitive processes from late childhood to adulthood. Child Development, 75, 1357–1372. doi: 10.1111/j.1467-
8624.2004.00745.x
- Luna, B., & Wright, C. (2016). Adolescent brain development: implications to the juvenile criminal justice system. In: Heilbrun, K., DeMatteo, D., Goldstein,N.E.S. (Eds.), APA Handbooks in Psychology: APA Handbook of Psychology andJuvenile Justice. American Psychological Association, Washington, DC (inpress). doi:
10.1037/14643-005
- Maalouf, F. T., Clark, L., Tavitian, L., Sahakian, B. J., Brent, D., & Phillips, M. L. (2012). Bias to negative emotions: A depression state-dependent marker in adolescent major depressive disorder. Psychiatry Research, 198(1), 28-33. doi:
10.1016/j.psychres.2012.01.030
- McRae, K., Gross, J.J., Weber, J., Robertson, E.R., Sokol-Hessner, P., Ray, R.D., Gabrieli, J.D.E. & Ochsner, K.N. (2012). The development of emotion regulation: an fMRI study of cognitive reappraisal in children, adolescents and young adults, 7, 11-22. DOI: 10.1093/scan/nsr093
- Miller, E. K. (2000). The prefrontal cortex and cognitive control. Nature Reviews Neuroscience, 1, 59–65.
- Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., & Wager, T. D. (2000). The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis. Cognitive Psychology, 41(1), 49-100. doi: 10.1006/cogp.1999.0734
- Mueller, S.C., Cromheeke, S., Siugzdaite, R. & Boehler, C. N. (2017) Evidence for the triadic model of adolescent brain development: Cognitive load and task-relevance of
emotion differentially affect adolescents and adults. Developmental Cognitive Neuroscience, 26, 91-100. doi: 10.1016/j.dcn.2017.06.004
- Mueller, S. C., Shechner, T., Rosen, D., Nelson, E. E., Pine, D. S., & Ernst, M. (2015). Incidental threat during visuospatial working memory in adolescent anxiety : an
emotional memory-guided saccade task. Depression and anxiety, 32(4), 289-295. doi: 10.1002/da.22350
- Nolen-Hoeksema, S., Wisco, B. E., & Lyubomirsky, S. (2008). Rethinking rumination. Perspectives on psychological science, 3(5), 400-424.
- Pe, M. L., Raes, F., & Kuppens, P. (2013). The cognitive building blocks of emotion regulation: ability to update working memory moderates the efficacy of rumination and reappraisal on emotion. PloS one, 8(7), e69071.
- Pessoa, L., Padmala, S., & Morland, T. (2005). Fate of unattended fearful faces in the amygdala is determined by both attentional resources and cognitive modulation.
Neuroimage, 28(1), 249–255.
- Platt, B., Waters, A. M., Schulte-Koerne, G., Engelmann, L., & Salemink, E. (2017). A review of cognitive biases in youth depression: Attention, interpretation, and
memory. Cognition & Emotion, 31, 462–483. doi: 10.1080/02699931.2015.1127215
- Rommelse, N.N.J, Van der Stigchel, S., & Sergeant J. (2008). A review on eye
movement studies in childhood and adolescent psychiatry. Brain Cognition, 68(3), 391– 414. doi: 10.1016/j.bandc.2008.08.025
- Sattler, J. M. (1992). Assessment of children. San Diego: Author.
- Shulman, E.P., Smith, A.R., Silva, K., Icenogle, G., Duell, N., Chein, J., & Steinberg, L. (2016). The dual systems model: review, reappraisal and reaffirmation.
- Silverman, M.H., Jedd, K., & Luciana, M. (2015). Neural networks involved in adolescent reward processing: an activation likelihood estimation meta-analysis of functional neuroimaging studies. Neuroimage, 122, 427–439. doi:
10.1016/j.neuroimage.2015.07.083
- Schmeichel, B.J. & Tang, D. (2015) Individual Differences in Executive Functioning and Their Relationship to Emotional Processes and Responses. Current Directions in Psychological Science, 24, 93-98. doi: 10.1177/0963721414555178
- Somerville, L. H., & Casey, B. J. (2010). Developmental neurobiology of cognitive control and motivational systems. Current Opinion in Neurobiology, 20, 236–241. doi:10.1016/j.conb.2010.01.006
- Spielberger, C. D. (1973). Manual for the state-trait anxiety inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press. doi: 10.1002/9780470479216.corpsy0943
- Spies, K., Hesse, F. W., & Hummitzsch, C. (1996). Mood and capacity in Baddeley’s model of human memory. Zeitschrift fur Psychologie, 204, 367–381.
- Steinberg, L. (2008). A social neuroscience perspective on adolescent risk-taking. Developmental Review. 28 (1), 78–106. doi:10.1016/j.dr.2007.08.002
- Strauss, E., Sherman, E. M. S., & Spreen, O. (2006). A compendium of
neuropsychological tests: Administration, norms, and commentary (3rd ed.). Oxford, UK: Oxford University Press.
- Timbremont, B., & Braet, C. (2002). Children’s Depression Inventory,
Nederlandstalige versie [Children’s Depression Inventory, Dutch version]. Lisse, Netherlands: Swets & Zeitlinger. doi: 10.1207/S15374424JCCP3301_14
- Verhulst, F. C., van der Ende, J., & Koot, H. M. (1996). Handleiding voor de CBCL/4–18. Rotterdam, Netherlands: Erasmus Medical
Center, Sophia Kinderziekenhuis.
- Vuilleumier, P. (2005). How brains beware: Neural mechanisms of emotional attention. Trends in Cognitive Sciences, 9, 585-594. doi: 10.1016/j.tics.2005.10.011
- Wante, L., Mezulis, A., Van Beveren, M. & Braet, C. (2016): The mediating effect of adaptive and maladaptive emotion regulation strategies on executive functioning impairment and depressive symptoms among adolescents, Child Neuropsychology, doi: 10.1080/09297049.2016.1212986
- Wante, L., Braet, C. & Mueller, S. (2018). Altered working memory processing of emotion in adolescents with dysphoric symptomatology: an eye tracking study. Child Psychiatry & Human Development, 49 (6), 875-887. doi: 10.1007/s10578-018-0803-y
- Wante, L., Mueller, S. C., Cromheeke, S., & Braet, C. (2018). The impact of happy and angry faces on working memory in depressed adolescents. Journal of Experimental Child Psychology, 169, 59–72. doi: 10.1016/j.jecp.2017.12.012
- Wante, L., Mueller, S. C., Demeyer, I, De Raedt, R., & Braet, C. (2016). The Role of Interference and Inhibition Processes in Dysphoric Early Adolescents. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology. doi: 10.1080/15374416.2015.1102068
- Williams, J. M., Mathews, A., & MacLeod, C. (1996). The emotional Stroop task and psychopathology. Psychological Bulletin, 120, 3–24. doi: 10.1037/0033-2909.120.1.3
- Wise, R. A., Bauco, P., Carlezon Jr., W. A., & Trojniar, W. (1992). Self-stimulation and drug reward mechanisms. Annals of the New York Academy of Sciences, 654, 192– 198. doi: 10.1111/j.1749-6632.1992.tb25967.x
- Zald, D. H. (2003). The human amygdala and the emotional evaluation of sensory stimuli. Brain Research. Brain Research Reviews, 41, 88–123. doi:10.1016/S0165- 0173(02)00248-5