Haarlemmermeer Stadsgewest Amsterdam Jaar definitief plan 1998
Bouwperiode 2001-2007 Ontwerp
Liesbeth van der Pol (Atelier Zeinstra van der Pol, steden- bouwkundig supervisor) Aantal woningen 700
Verdeling woningsegmenten 30% sociaal / 70% vrije sector Aandeel vrije kavels 12%
Aandeel gestapelde bouw zeer gering Oppervlakte plangebied 30 ha Gemiddelde dichtheid 22 woningen/ha Motto
‘Stellinghof Vijfhuizen, landelijk polderdorp’; ook: ‘Villahof Vijfhuizen, een oase tussen kust en stad’
Straat met halfopen verharding Speelplaats en woningen met
spitse daken
Pleintje met kunstwerk (Poëtica,
Rudi van de Wint, 2004) Bus van de Zuidtangent aan de
halte Uitsnede Stadshagen
Semi-gesloten bouwblokken
Een deel van het woongebied ten noorden van het centrum van Stadshagen. Opvallend is de knik in het stratenpatroon, die geïnspi- reerd is op een hoekverdraaiing in de verkaveling van Polder Mastenbroek. Vinex bebouwing Privéterrein Openbaar groen Wegen, fietspaden, voetpaden Parkeerplaatsen Water Verkaveling Schaal 1:2.000
Parkeerplaats bij de halte van de Zuidtangent Modernistische gevels met hightech uitstraling
v i n e x ! e e n m o r f o l o g i s c h e v e r k e n n i n g Beschrijving en analyse van 13 Vinex-wijken 118 •119
l i g g i n g i n g r o t e r v e r b a n d
Algemeen
ten zw van Vijfhuizen (gemeente Haarlemmermeer), aansluitend aan het dorp
Afstanden tot regionale centra Amsterdam-Centrum 18 km, Haarlem 5 km, Hoofddorp 7 km Aansluiting rijkswegennet a9 op 3 km Aansluiting spoorwegnet dichtstbijzijnde intercitystation: Haarlem op 6 km Aansluiting regionaal/lokaal wegennet 1 km van aansluiting op n205 (n-z route door Haarlemmermeer) Aansluiting hoogwaardig openbaar vervoer
Zuidtangent verbindt de wijk met Haarlem,Hoofddorp, Schiphol en Amsterdam-zo
s t e d e l i j k k a r a k t e r
Hoofdopzet van de wijk kleinschalige opzet Stedelijke vorm geen stedelijke uitstraling Stedelijke functies stedelijke voorzieningen direct grenzend aan de wijk: Kunstfort en 18-holes golfbaan (mogelijk een evenemententerrein op plaats van voormalige Floriade 2002) Gebruik van het landschap ringdijk Haarlemmermeerpolder en Fort Vijfhuizen zijn herkennings- punten voor de wijk
Hoofdverkeersstructuur ontsluiting vanaf Ringdijk en polderwegen
Hoofdgroenstructuur alleen kleinschalig groen (in de omgeving liggen het Haarlem- mermeerse Bos en de heuvel van het Floriadeterrein) Woonmilieus groen-stedelijk woonmilieu i d e n t i t e i t Karakteristiek dorpsuitbreiding Gebruikte thema’s bewust streven naar dorpse identiteit
Naamgeving
verwijzing naar militair verleden van Fort Vijfhuizen
v o r m g e v i n g
Stedenbouwkundige karakteristiek
stratenpatroon met korte recht- standen, pleintjes en veel t-aan- sluitingen; semi-gesloten en open bouwblokken
Architectonische karakteristiek overheersend functionalistisch tot postmodern; incidenteel traditionalistische invloeden
Haarlem
Hoofddorp
Schiphol
Vijfhuizen a9 a200 n4 a 5 n20 5 Badhoevedorp Zwanenburg Haarlemmermeer Schalkwijk Heemstede n201 Floriande Toolenburg Zuid StellinghofLigging in het stadsgewest
Uitsnede Vinex-locatie Vinex bebouwing Vinex overig Bebouwing Stadscentrum
Bebouwd gebied en kassen Water Snelwegen en hoofdwegen Spoorwegen Zuidtangent Snelwegen en hoofdwegen in ontwikkeling Intercitystation Station Schaal 1:60.000
v i n e x ! e e n m o r f o l o g i s c h e v e r k e n n i n g Beschrijving en analyse van 13 Vinex-wijken 120 •121 G eniedij k Ringv aart Floriadepark Fort Vijfhuizen Groene Weelde golfbaan n20 5
Haarlem
Vijfhuizen
Haarlemmermeer P P Zuidt an gent Stellinghof Functionele structuur Voorzieningen ★ Bovenwijkse voorzieningen Vinex bebouwing Bestaande bebouwing Centrumgebied Winkelgebied Bedrijventerrein en kassen Water Hoofdwegen Wegen Vinex hoofdontsluiting Vinex wegen Zuidtangent Halte Zuidtangent Schaal 1:16.000 Stellinghof Beeldbepalende kenmerken Landmarks Vrije kavels Vinex bebouwing Bebouwing en kassen Vinex groen Groen Vinex water Water Hoofdwegen Zuidtangent Schaal 1:16.000Aan de oostzijde grenst Deventer aan het coulis- senlandschap van Salland met zijn houtwallen, bomenlanen en bosschages. Toen aan deze kant van de stad een nieuwe Vinex-wijk moest worden gebouwd, was al snel duidelijk dat de karakteristiek van het landschap een grote rol in het wijkontwerp zou gaan spelen. Die opzet is geslaagd: wie de wijk De Vijfhoek bezoekt, ziet dat een aantal landwe- gen en dijken uit het oorspronkelijke landschap zonder veel aanpassingen in de wijk is opgenomen. Deze landschapselementen zijn een belangrijk oriëntatiemiddel binnen de wijk geworden. Tevens vormen zij, met hun volwassen bomen, een ‘coulisse’ voor de nieuwbouw.
De gehandhaafde wegen en dijken zijn de hoofdfietsroutes van de wijk geworden. Op één na komen deze wegen en dijken samen aan de zuidrand van De Vijfhoek, in een vijfsprong van fietspaden, gevormd door de Gooikersdijk, de Maatmansweg en de Vijfhoeksweg. In vergelijking met andere Vinex-wijken levert deze vijfsprong een uniek verkeersknooppunt op. De fietspaden zijn niet alleen verboden voor autoverkeer, zij zijn ook scheidende elementen voor het autoverkeer binnen de wijk. Als hoofdontsluiting voor het auto- verkeer loopt een route als een driekwartcirkel door de wijk, van waaruit de verschillende woon- buurten worden ontsloten met doodlopende ver- takkingen. Tussen de woonbuurten onderling is autoverkeer alleen mogelijk via de hoofdontslui- tingsroute. Op deze manier heeft de keuze voor het behoud van landschappelijke elementen de verkeersstructuur van De Vijfhoek sterk beïnvloed.
Als ontwerpreferentie is voor De Vijfhoek aan- sluiting gezocht bij het thema ‘tuinstad’. Een keuze die niet alleen tot uitdrukking komt in de gehand- haafde oude landschapselementen, maar ook in de combinatie van lage woonbebouwing met groene woonpleinen, die door de hele wijk voorkomt. De wijk krijgt hierdoor een rustige, groene uitstraling die nog wordt versterkt doordat binnen de woon- gebieden doorgaande straten ontbreken. Toch is het tuinstadkarakter niet extreem ver doorge- voerd: de architectuur van de woningen is eerder gematigd functionalistisch dan traditioneel en langs de hoofdontsluitingsroute komt hier en daar middelhoge bebouwing voor. In Het Fetlaer – een buurt die nog in ontwikkeling is – is de woning-
bouw geïnspireerd op Scandinavische voorbeel- den: houten huizen in opvallende kleurstellingen. Verder valt deze buurt op door de experimenten met collectieve woonvormen, waarbij de eigena- ren gezamenlijk – met behulp van de gemeente – een inrichtingsplan voor hun directe woonomge- ving maken.
De naamgeving van de woonbuurten is recht- streeks ontleend aan lokale toponiemen. Voor de straatnamen is gekozen voor de namen van ontwerpers en kunstenaars, waarbij de eerder genoemde hoofdontsluiting is vernoemd naar de landschapsarchitect Leonard Springer, een keuze die aansluit bij het thema ‘tuinstad’. De Leonard Springerlaan is duidelijk vormgegeven als door- gaande hoofdroute. Langs de laan is een bouw- hoogte van ten minste drie lagen toegepast, terwijl de huizenrijen, bomen en parallelstraten de krom- ming van de weg volgen. Aan de oostkant van de wijk, in de binnenbocht van de Leonard Springer- laan, staat het wijkcentrum, geaccentueerd door een acht lagen hoog, grijs woonblok met een schuin geplaatst dak. Mede hierdoor maakt het centrumgebied in visueel opzicht een opvallend stedelijke indruk.
De Vijfhoek vormt de meest oostelijke uitbrei- ding van Deventer. De wijk wordt door een 300 meter breed groengebied gescheiden van de wijk Colmschate (buurten Douwel en Het Oostrik). Dit groengebied vormt echter geen serieuze barrière: er zijn immers fietspaden aanwezig en de hoofd- ontsluitingsroute loopt door. Het voorstadsstation Deventer Colmschate ligt op 500 meter van de rand van de wijk. Aan zijn westelijke rand wordt De Vijfhoek van Deventer gescheiden door het Overijssels Kanaal en de daaraan evenwijdig lopende n348. Door hun relatief bescheiden afmetingen en de aanwezigheid van bruggen en kruisingen vormt deze infrastructuur geen barrière van betekenis. Al met al sluit De Vijfhoek aan op het stedelijke gebied van Deventer. Binnen datzelfde stedelijke gebied is de wijk wel goed herkenbaar door zijn bijzondere ontwerp, waarin ruimschoots gebruik is gemaakt van het oor- spronkelijke landschap.
v i n e x ! e e n m o r f o l o g i s c h e v e r k e n n i n g Beschrijving en analyse van 13 Vinex-wijken 122 •123