DEEL D BEVINDINGEN
Klimaatregel 5: Specificeer gevolgen van droogte in stedelijk gebied en in de recreatiesector
De confrontatie van socio-economische en klimaatscenario’s laat de knelpunten in stedelijk gebied en recreatie zien. Potentiele knelpunten in de leefomgevingskwaliteit moeten nader worden onderzocht. Dit onderwerp heeft in de afgelopen tijd ook groeiende aandacht van het RIVM en het ministerie van Infrastructuur en Milieu gekregen.
REFERENTIES
Barnett, Jon. (2001). Adapting To Climate Change. In Pacific Island Countries: The Problem Of Uncertainty. World Development 29 (6) P. 977-993.
Bartholomeus, R., F. Witte, P. van Bodegom en J. van Dam (2010). Nieuwe maat voor bodemvochtregime ook geschikt onder toekomstig klimaat. H2O (3) P. 37-40.
Biopix (2012). Afbeelding duizendknoopfonteinkruid. Gedownload op 3 mei 2012 via: http://www.biopix.nl/duizendknoopfonteinkruid-potamogeton-polygonifolius_photo-35338.aspx.
Blom, G. en M. den Braber (2009) Klimaateffect Atlas 1.0, Landbouw, water en extremen. In opdracht van: Interprovinciaal Overleg, Klimaat voor Ruimte, Kennis voor Klimaat, Ruimte voor Geoinformatie, Waterdienst. BRO (2007). Landschapsontwikkelingsplan van Veluwe tot IJssel. Gemeente Apeldoorn, gemeente Epe, gemeente
Heerde, gemeente Voorst en BRO Vught Geraadpleegd op 6 juni 2012 via: http://www.vvtij.nl/Home/tabid/625/language/en-US/Default.aspx.
Broekhoven, J. van (2010). Afbeelding inzaaien van gewassen. Gedownload op 14 april 2012 via http://www.jvanbroekhoven.nl.
Brons & partners (2005). Landschapsontwikkelingsplan Gelderse Vallei. Hoofdrapport: Inventarisatie, analyse en visie. In opdracht van gemeenten Amerongen, Barneveld, Leersum, Leusden, Maarn, Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg. Culemborg.
Brugge, R. van der, Rotmans, J. Loorbach, D. (2005). The transition in Dutch water management. Reg Environ Change 5: 164–176 DOI 10.1007/s10113-004-0086-7.
Bruijn, K.M. de, C. Green, C. Johnson, en I. McFadden. (2007) Evolving concepts in flood risk management: searching for a common language. In Flood Risk Management in Europe. Innovation in Policy and Practice, door S Begum, M.J.F. Stive en J.W. Hall. Dordrecht: Springer.
Bruijn, K.M. de, Ernst ten Heuvelhof, en Roel in ’t Veld (2008). Procesmanagement, Over procesontwerp en besluitvorming. Den Haag: Academic Service.
Buuren, A. van en Geert Teisman. (2009). Vormgeven aan klimaatadaptatie Principes voor de governance van adaptatie. In De governance van adaptatie, Bouwstenen voor een afwegingsproces. Definitiestudie Afwegingskader Ruimte & Klimaat fase 2: Governance aspecten van klimaatmaatregelen, Arwin van Buuren en Jitske Verkerk, P. 22-46. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam, 2009.
CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (2011) Landbouw; gewassen, dieren en grondgebruik naar gemeente. CBS Statline. Heerlen.
CPB, MNP & RPB (2006), Welvaart en Leefomgeving: Een scenariostudie voor Nederland in 2040. Den Haag/Bilthoven: Centraal Planbureau. Milieu- en Natuurplanbureau en Ruimtelijk Planbureau.
Cutter, S.L. (1996). Vulnerability to environmental hazards. Progress in Human Geography, 20(4) P. 529-539.
Dansen, K. (2012). Afbeelding Wisselse Veen. Het Geldersch Landschap. Gedownload op 3 juni 2012 via http://www.nunspeetvillage.nl/groen/n035.html.
Deltamagazine.nl (2011) Evaluatie Atsma droogte. Geraadpleegd op: 3 mei 2012 via: http://www.deltamagazine.nl/evaluatie-atsma-droogte-2011.
Deltaprogramma Zoetwater (2010). Deltaprogramma | Zoetwater: Samenvatting, Plan van Aanpak. Den Haag: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.
Deltares (2010). Droge kost, innoveren op droogte en watertekort. Delft: Waterinnovatie Rijkswaterstaat Waterdienst en Deltares.
DHV (2010). Deltaplan Hoge Zandgronden: Analyse van de effecten en gevolgen van klimaatverandering op het watersysteem en functies, Regionale analyse Zuid-Nederland (Fase 1). DHV/FutureWater.
DHV (2011) Interactieve trendanalyse Vallei en Veluwe. In opdracht van: Waterschap Vallei en Veluwe.
Driessen, P. (2009) Klimaatadaptatie, verevening en compensatie. In De governance van adaptatie, Bouwstenen voor een afwegingsproces. Definitiestudie Afwegingskader Ruimte & Klimaat fase 2: Governance aspecten van
klimaatmaatregelen, door Arwin van Buuren en Jitske Verkerk, P. 22-46. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.
Driessen, P.P.J., Gier, A.A.J. de, Meijerink, S.V. et al. (2011). Beleids- en rechtswetenschappelijke aspecten van klimaatadaptatie. Klimaatbestendig Nederland, Utrecht: Klimaat voor Ruimte, Kennis voor Klimaat.
Flyvbjerg, B. (2001). Making Social Science Matter: Why Social Inquiry Fails and How it Can Count Again. Cambridge [etc.]: Cambridge University Press.
Folke C., J. Colding, and F. Berkes, (2002). Building resilience for adaptive capacity in social-ecological systems. In: Berkes F., J. Colding, and C. Folke (eds). Navigating Social-Ecological Systems: Building Resilience for Complexity and Change. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
Folke, C. (2006) Resilience: The emergence of a perspective for social–ecological systems analyses. Global Environmental Change 16 P. 253–267.
Folke, C. Hahn, T. Olsson, P. en Norberg, J. (2005). Adaptive Governance of Social-Ecological Systems. Annual Review of Environment and Resources 30 (4) P. 441–473.
Futurewater (2007) Adaptatie Ruimte en Klimaat, Kennisinventarisatie. Landbouw en visserij. Geraadpleegd op: 24-4- 2012. Gedownload via: http://www.futurewater.nl/ark/landbouw.html.
Geertsema, W., H. Runhaar, T. Spek, E. Steingröver, en J.P.M. Witte (2011). Klimaatadaptatie droge rurale zandgronden - Gelderland. Arnhem/Utrecht: Nationaal Onderzoekprogramma Kennis voor Klimaat HSDR01. Gelderland (2007) Het milieu van de natuur, Uitvoeringsprogramma Integraal Natuurherstel 2007 – 2013. Provincie
Gelderland. Arnhem.
Gelderland (2008) TOP-lijstgebieden. Provincie Gelderland. Arnhem.
Gelderland (2012). Webmap Provincie Gelderland. Geraadpleegd op 4 juni ’12 via: http://geodata2.prvgld.nl/apps/groengelderland/.
Glasbergen, P. & Driessen, P. P. J. (2002) The paradigm shift in environmental politics. Towards a new image of the manageable society, in: P. P. J. Driessen & P. Glasbergen (Eds) Greening Society. The Paradigm Shift in Dutch Environmental Politics, P. 3 – 26 (Dordrecht, Kluwer Academic).
Gleick, P.H. (2003) Global freshwater resources: Soft-Path solutions for the 21st century. Science 302. P. 524–528. Gray, D.E., (2004). Designing case studies. In D.E. Gray, ed. Doing Research in the Real World. London: Sage. Gunderson, L., (1999). Resilience, flexibility and adaptive management – antidotes for spurious certitude? Conservation
Ecology 3 (1) 7.
Gunderson, Lance, en Stephen S. Light. (2006) Adaptive management and adaptive governance in the everglades ecosystem . Policy Sci 39. P. 323–334.
Havekes, H.J.M. (2009). Functioneel decentraal waterbestuur: borging, bescherming en beweging. De institutionele omwenteling van het waterschap in de afgelopen vijftig jaar. Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Utrecht.
Holling en Meffe (1996) Command and Control and the Pathology of Natural Resource Management. Conservation Biology, Volume 10 (2) P. 328-337
Holling, C.S. (1978). Adaptive Environmental Assessment and Management. Caldwell, New Jersey: Blackburn Press,. Huitema, D. Meijerink, S. V. (2009). Adaptiviteit van beleid en de rol van beleidsentrepreneurs Bestuurskunde
Themanummer: Klimaatneutrale of klimaatbestendige bestuurskunde? 4 P. 39
IJmker, P. (2012). Afbeelding Bosbeek/Renkumse beek. Panoramix – Google Maps. Gedownload op 17 juni 2012 via http://maps.google.nl.
Jones, R. Lim, B, en Burton, I. (2001) Workshop on Methodologies on Climate Change and Adaptation. Adaptation to climate change starts with human–environment interactions developed to cope with climate variability: A risk management approach. Montreal: UNFCCC/UNDP.
Kabout, J. (2012) Expert-review gebiedsbeschrijving, probleembeschrijving en evaluatie. Sr. adviseur water Advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. Kantoor Royal HaskoningDHV Deventer, Verlengde Kazernestraat 7. Datum interview 27 maart 2012. Interviewer Pieter Elsinga.
Koning & Hartman (2008). Figuur: Installatie in het landschap, Case Study: Waterschap Rivierenland. Geraadpleegd op: 16-9-2012. Gedownload via: http://www.koningenhartman.nl.
Klein Tank, A.M.G. en G. Lenderink (red.), (2009): Klimaatverandering in Nederland; Aanvullingen op de KNMI’06 scenario’s, KNMI, De Bilt.
Klimaateffectatlas (2011). Klimaateffectatlas. Alterra/WUR, DHV, KNMI en Deltares, Geraadpleegd op 26 april 2012 via: klimaateffectatlas.wur.nl.
Klimaatonderzoeknederland (2009). Adaptatieprogramma Ruimte en Klimaat (ARK). Geraadpleegd op: 24-4-2012. Gedownload via: http://www.klimaatonderzoeknederland.nl/dossiers/adaptatieprogramma-ruimte-en-klimaat- (ARK).
KNMI. (2006) KNMI scenario's. De Bilt: KNMI.
Leroy, P., & Nelissen, N. J. (2002). Conclusions: The Paradigm Shift in Environmental Policy Research. In P. Driessen, & P. Glasbergen, Greening Society, The Paradigm Shift in Dutch Environmental Politics. Dordrecht: Kluwer. Lintsen, H. (2002). Two Centuries of Central Water Management in the Netherlands.” Technology and Culture 43 (3) P.
549-568.
Meijer, R. (2012) Interview waterschap Vallei en Veluwe. Beleidsadviseur hydrologie. Kantoor Waterschap Vallei en Veluwe, Steenboksstraat 10. Datum interview 16 mei 2012. Interviewer Pieter Elsinga.
Meijerink, S. V. en Wiering, M. (2009) River basin management in Europe, the Up- and downloading' of a new policy discourse. In: Arts, B., A. Lagendijk, H. van Houtum (eds.); The Disoriented State, Shifts in Governmentality, Territoriality and Governance, Dordrecht: Springer. P. 181-200.
Meurs, M. van (2012) Interview waterschap Vallei en Veluwe. Projectleider toekomstvisie Vallei en Veluwe. Kantoor Waterschap Vallei en Veluwe, Steenboksstraat 10. Datum interview 16 mei 2012. Interviewer Pieter Elsinga. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2012) Natura 2000 gebieden, Binnenveld. Geraadpleegd
op 18 juni 2012 via http://goo.gl/2G9k5. Den Haag. Min. ELI.
Ministerie van Infrastructuur & Milieu (2011). Deltaprogramma Deelprogramma Zoetwater. Synthese van de landelijke en regionale knelpuntenanalyses. Den Haag. Min. I&M.
Ministerie van Infrastructuur & Milieu (2012) Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, Nederland concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig. Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Den Haag.
Ministerie van Infrastructuur & Milieu (2012), Water in beeld, Voortgangsrapportage Nationaal Waterplan en Bestuursakkoord Water over het jaar 2011. Den Haag. Min. I&M. ISSN-nummer: 1388-6622.
Nationaal Waterplan (2009). Nationaal Waterplan 2009 - 2015. Den Haag: Ministerie van Infrastructuur en Milieu,. Naturalis, TNO, VU, RGI, (2012) Geologie van Nederland, Een tijdreis van 500 miljoen jaar. Geraadpleegd op 13 mei
2012 via http://www.geologievannederland.nl.
NBW. (2011). Het Nationaal Bestuursakkoord Water-actueel. Den Haag: Min. Infrastructuur en Milieu, Vewin, IPO, VNG, UvW.
Nieuwaal, van, K. Driessen, P. Spit, T. Termeer, C. (2009) A State of the Art of Governance Literature on Adaptation to Climate Change: Towards a Research Agenda. Universiteit Utrecht, Wageningen UR ISBN: 978-94-90070-03-8 Kennis voor Klimaat.
Nirov (2012). De nieuwe kaart van Nederland. Geraadpleegd op: 9 mei ’12. Gedownload via: http://www.kaart.nieuwekaart.nl/?page_id=13
Nunspeet (2007) Integrale ruimtelijke toekomstvisie Nunspeet 2015. Gepubliceerd op 14-11-2006. Geraadpleegd op: 6 juni ’12 via http://www.nunspeet.nl
Nunspeet (2008) Woonvisie Nunspeet 2020, Actualisatie Woonvisie 2003-2015. Gemeente Nunspeet.
Olsson, P., L. H. Gunderson, S. R. Carpenter, P. Ryan, L. Lebel, C. Folke, and C. S. Holling. (2006). Shooting the rapids: navigating transitions to adaptive governance of social-ecological systems. Ecology and Society 11 (1) 18.
Pahl-Wostl, C. (2007). Transitions towards adaptive management of water facing climate and global change. Water Resour Manag 21 P. 49–62.
Peters, E. (2004). De droogte van 2003 in Nederland. Stromingen 10 (3) P. 5-19.
Renes, J. Meijer, J. de Poel, K.R. (2002) Het Veluwse sprengenlandschap; een cultuurmonument. Alterra. Wageningen. Rijksoverheid. (2011) Persbericht: Watertekort flink afgenomen, maar situatie kan snel wijzigen. 30 Juni 2011.
Rijkswaterstaat (2011) Testrapport Gidsmodellen water hulpmiddel voor ruimtelijke planvorming. In opdracht van: Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Den Haag.
Rijswick, M. van en W Salet. (2010). Een strategisch kompas voor duurzame beheersing van klimaatvraagstukken. Tijdschrift voor Beleid, Politiek en Maatschappij 37 (1) P. 43-58.
Roo, G. de en Henk Voogd. (2007). Methodologie van planning. Bussum: Coutinho.
Rooijen, K. van (2012). Reactie verzoek onderzoek droogte. E-mailcontact 3 juli 2012. LTO Noord.
Rosenboom, R. (2012). Expert-review beleid, probleembeschrijving en oplossingsrichtingen. Sr. adviseur water Advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. Kantoor Royal HaskoningDHV Amersfoort, Laan 1914 nr. 35. Datum interview 1 mei 2012. Interviewer Pieter Elsinga.
Ruimtelijk Planbureau. (2007). Overstromingsrisico als Ruimtelijke Opgave. Pols, L; Kronberger, P; Pieterse, N; Tennekes, J. Rotterdam: NAI.
RWS/UvW (2011) Droogtebericht 14 juni 2011 | Nummer 2011-10. Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Watermanagementcentrum Nederland.
Saunders, M, P Lewis, en A Thornhill. (2008). Methoden en technieken van onderzoek. Amsterdam: Pearson Education Benelux,.
Schut, W. (2012). Afbeelding Wolfhezerbeek. Panoramix – Google Maps. Gedownload op 16 juni 2012 via http://maps.google.nl.
Stock.xchng (2012). Afbeeldingen ‘drought’. Gedownload op 23 april 2012. Stock xchng – the leading free stock photography site via http://www.sxc.hu.
Stowa (2004) Analyse van de stabiliteit van veenkaden tijdens langdurige droogte: Een case studie. Stowa, Utrecht. Termeer, K en Meijerink, S. V. (2008). Klimaat bestendig of klimaat neutraal bestuur? Een essay over het adaptief
vermogen van instituties. Raad voor Verkeer en Waterstaat.
Torkil Jønch-Clausen en Jens Fugl (2001) Firming up the Conceptual Basis of Integrated Water Resources Management. Water Resources Development, Vol. 17, No. 4 P. 501–510.
Unie van Waterschappen. (2009). Factsheets klimaat. Den Haag: UvW.
Verschuren, P J M, en J A C M Doorewaard (2007). Het ontwerpen van een onderzoek. Vierde druk. Den Haag: Uitgeverij Lemma.
Versteeg, Rudolf, Durk Klopstra, en Timo Kroon (2005). Watertekortopgave: Eindrapport Droogtestudie Nederland. Lelystad: Rijkswaterstaat, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 2005.
Waterschap Vallei & Eem (2003). Waterbeheersplan Vallei & Eem 2004-2007: Water in beweging. Leusden: Waterschap Vallei & Eem.
Waterschap Vallei & Eem. (2010). Bericht: Waterschapsbesturen Vallei & Eem en Veluwe voor fusie. Geraadpleegd op 14 mei 2012 via http://goo.gl/Ke6ha.
Waterschap Veluwe (2001) Waterbeheersplan Veluwe 2002 – 2006: Weloverwogen met water. Apeldoorn: Waterschap Veluwe.
WERV (2007) Landschapsontwikkelingsplan Binnenveld voor de WERV-gemeenten. Gemeente Wageningen, Ede, Rhenen en Veenendaal.
Wolsink, M. (2006) River basin approach and integrated water management: Governance pitfalls for the Dutch Space- Water-Adjustment Management Principle, Geoforum 37 P. 473–487.
Yin, R.K., (2005). Case Study Research: Design and Methods. Thousand Oaks: Sage.
Young, O. R. (2002) The Institutional Dimensions of Environmental Change: Fit, Interplay, and Scale. Cambridge. Mass.: MIT Press.