Soorten bonussen

= Eis opdrachtgever = Doel opdrachtnemer

T V = Verwachtte terugval

= Verschuiving van de prestatie

4.4 Soorten bonussen

De toepassingmogelijkheden van de bonus, ofwel de mogelijke in het D&C-contract op te nemen

soorten bonussen, worden in het hierna volgende besproken. De juridische aspecten behoeven geen

bijzondere aandacht. Als we dieper ingaan op de beoogde werking van de bonus, blijkt dat we twee

verschillende soorten bonussen kunnen onderscheiden, waarvan één een tweetal subsoorten kent.

Vervolgens komen de mogelijkheden van koppeling van deze (sub)soorten bonussen aan proces- en/of

Zie paragraaf 4.4.

In de interviews werd door één van de twee respondenten met juridische achtergrond op vraag 1 van de

algemene vragen over het bonus/malus-principe op korte termijn van Vragenlijst 7 geantwoord dat het

bonus/malus-principe juridische gezien aan iedere contractuele eis gekoppeld kan worden (zie respectievelijk

bijlage VII respondenten 14 en 15 en bijlage VIII voor de vragenlijst).

productindicatoren aan bod alsook, meer algemeen, de invloed van een bonus op de vertrouwensrelatie

met de opdrachtnemer.

4.4.1 Werking

Door het opnemen van een bonus in het D&C-contract, ofwel het in het vooruitzicht stellen van een

extra beloning voor de opdrachtnemer, wordt de opdrachtnemer in beginsel gestimuleerd om wenselijk

gedrag te tonen (zie paragraaf 4.3.2). De opdrachtnemer ontvangt de bonus immers indien hij voldoet

aan de wens van de opdrachtgever. Met de bonus wordt beoogd het doel van de opdrachtnemer te

verschuiven, zodat de kans groter wordt dat deze een betere prestatie levert (zie Figuur 9). De bonus

zorgt ervoor dat de opdrachtnemer zijn doel hoger stelt. Hierdoor wordt de kans op een betere

daadwerkelijk geleverde prestatie, in vergelijking met de situatie zonder bonus, groter. De

verschuiving van het doel kan zowel richting de afgesproken eis zijn (indien het doel in de situatie

zonder bonus onder de eis zou zijn gesteld), als hier voorbij.

Zonder bonus Met bonus

T

V

Figuur 9: De werking van de bonus.

In feite is de bonus een geformaliseerde wens. De bonus dient namelijk, net als een eis, geformuleerd

te worden als een meetbare, verifieerbare en realiseerbare afspraak, indicator genoemd. Meetbaarheid

is in deze van belang omdat de opdrachtnemer zich zo op een duidelijk doel kan richten. Het doel ligt

uiteraard in het verlengde van de wens van de opdrachtgever. Ook geldt hier dat de daadwerkelijk

geleverde prestatie (en bijbehorende beloning), eventueel door gerechtelijke instanties, geverifieerd

dient te kunnen worden. De opdrachtnemer dient immers te worden beloond naar zijn prestatie. Wat

realiseerbaarheid aangaat: de opdrachtnemer krijgt ten opzichte van een eis meer vrijheid om zelf te

schatten wat een voor hem realiseerbaar doel is en hij wordt daarbij uitgedaagd door de bonus.

Een dergelijke geformaliseerde wens is meestal gekoppeld aan een eis, maar dit hoeft niet. Op basis

van dit verschil zijn twee soorten bonussen te onderscheiden die nu beide zullen worden besproken.

4.4.2 Bonus gekoppeld aan indicator met eis

De bonus kan worden gekoppeld aan een indicator waarop een zekere prestatie als eis in het

D&C-contract is opgenomen. De bonus kan hierbij op twee manieren aan de eis zijn gekoppeld. De volgende

twee subsoorten van de bonus zijn daarom te onderscheiden:

1. de bonus die gesteld is voorbij de eis en

2. de bonus die gesteld is op de eis.

Ad 1. Bonus gesteld voorbij de eis

De bonus die gesteld wordt voorbij de eis loopt mogelijkerwijs op naarmate er door de opdrachtnemer

beter gepresteerd wordt dan de eis. De opdrachtgever heeft bijvoorbeeld een bepaald aantal m

daglichtinval in de tunnel als eis gesteld. Voorbij de gestelde eis geldt: hoe meer daglichtinval, hoe

groter de bonus. Uitgaande van een meetbaar gemaakte indicator die als laagste waarde een

beginwaarde van nul kent, is het idee van een dergelijke koppeling als volgt te visualiseren:

Wenselijke

richting

prestatie

Indicator

Figuur 10: Bonus gesteld voorbij de eis.

Ad 2. Bonus gesteld op de eis

De bonus kan echter ook op de eis zelf worden gesteld (zie ook paragraaf 4.3.3). De opdrachtnemer

ontvangt de bonus alleen indien hij voldoet aan de gestelde eis. De opdrachtgever stelt dan

bijvoorbeeld als eis dat de tunnel een bepaalde hoeveelheid m

daglicht binnen moet kunnen laten. De

bonus komt te vervallen bij een mindere, maar ook bij een betere prestatie. Een dergelijke bonus is als

volgt te visualiseren:

4.4.3 Bonus gekoppeld aan indicator zonder eis

Een betere ofwel meer gewenste prestatie kan ook uitgelokt worden ten aanzien van een indicator

waaraan geen eis is gekoppeld. In dit geval wenst de opdrachtgever bijvoorbeeld inval van daglicht in

een tunnel, maar stelt dit niet als eis en heeft ook geen minimum (en/of maximum) hoeveelheid

lichtinval waarvoor hij nog bereid is te betalen. De bonus wordt dan gesteld vanaf het nulpunt (geen

daglichtinval) en de opdrachtnemer wordt bijvoorbeeld per aantal m

beloond. De opdrachtnemer

wordt in dat geval niet uitgedaagd om ten aanzien van een eis beter te presteren, maar wordt

uitgedaagd om naast de reeds aanwezige eisen in het contract ook te presteren op de opgenomen

indicator. De contractuele grens wordt in dit geval niet door de eis op een indicator gevormd, maar

door het geheel aan eisen in het contract. Het doel van de opdrachtnemer wordt hierbij dus op andere

wijze verlegd dan in het geval dat de indicator zelf een eis bevat. Dit kan als volgt worden

gevisualiseerd:

Figuur 12: Bonus gekoppeld aan indicator zonder eis.

Van links naar rechts zijn een viertal indicatoren te zien waaraan een bonus is gekoppeld. Bij de drie

indicatoren met een aan de eis gekoppelde bonus begint de bonus pas begint te tellen vanaf de eis (er

zijn in de figuur geen eisen weergegeven met een bonus die gesteld is op de eis). Bij de vierde

indicator zonder eis begint de bonus echter al te tellen vanaf het nulpunt.