TNO rapport | R07050/031-10554 80 1 1 0 1 0 1 Processtap Burger 1. Verzoek om formulier aanvraag kwijtschelding (eerste contact) 2) a) hulp bij invullen formulier 3. Doorsturen aanvraagformulier naar IDV Digitaal formulier is via de website te downloaden GHS4all %FTR 65%
Wie? mdw frontoffice mdw frontoffice mdw frontoffice
Behandeltijd (min) 2 15 1
Wachttijd (min) 15 0 0
Aantallen 2188 1181 875
Opmerking
aan de balie, per telefoon, per post (per
e-mail?)
wachten tot je aan de beurt bent op verzoek van de burger, kan ook na stap
3 0 1 1 bewsute fouten 0 1 0 Processtap d 4. Invullen aanvraagformulier, b) opsturen 5 a) ontvangst aanvraagformulier, b) stempelen, c) ontvangsbevestign sturen Digitaal %FTR
Wie? burger postkamer
Behandeltijd (min) ? 3
Wachttijd (min) 720 480
Aantallen 1750
TNO rapport | R07050/031-10554 81
0 1 0 1 0 1
Processtap
6. a) inboeken in Corsa (IDV +FO) b) terug naar frontoffice b) ontvangsbevesting verzenden 7. Controleren volledigheid aanvraag + toetsen op juistheid 8. Opvragen ontbrekende gegevens Digitaal Corsa verschillende papieren en aut systemen %FTR 1 0,3 0,3
Wie? IDV mdw frontoffice mdw frontoffice
Behandeltijd (min) 0,5 37,5 12 Wachttijd (min) 14400 0 7200 Aantallen 1750 88 1225 Opmerking 0 1 0 1 0 1 Processtap 9. Invullen aanvraag in GH systeemen 10a) betalingscapa-citeit berekend + beslissing, b) aanmaken brief (automatisch) afwijzingsbrief maken c) 11. a) Fiatteren (dubbelcheck), foutjes uit de brief
gehaald, b) financieel doorboeken
Digitaal GH systeem (obv
aanslagnummer) GH systeem
%FTR 90%-95%
Wie? mdw frontoffice mdw frontoffice andere mdw
frontoffice Behandeltijd (min) 1 5 4 Wachttijd (min) 7200 720 0 Aantallen 1750 1750 1750 Opmerking TNO: steekproefsgewijs alleen 5% toetsen
TNO rapport | R07050/031-10554 82 0 1 0 1 0 1 Processtap 12. Afdrukken brief 13. Ondertekenen 14.Kopiën maken, versturen (naar Waterschap +artikel) Digitaal %FTR
Wie? mdw frontoffice coördinator mdw frontoffice
Behandeltijd (min) 2 0,5 5 Wachttijd (min) 0 2400 16800 Aantallen 1750 1750 1750 Opmerking 0 1 0 1 0 1 Processtap 15. Archiveren dossier, in decentraal archief, uitboeken 16. Beroep Uitboeken
Digitaal corsa Corsa
%FTR
Wie? mdw frontoffice Subproces mdw frontoffice
Behandeltijd (min) 2,5 10 0
Wachttijd (min) 0 8400 0
Aantallen 1750 150
Arbeid Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.tno.nl/arbeid T 023 554 93 93 F 023 554 93 94
TNO Kwaliteit van Leven
Arbeid Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.tno.nl/arbeid T 023 554 93 93 F 023 554 93 94
TNO Kwaliteit van Leven
Vertrouwelijk
4.
TNO rapport: Onderzoek naar mogelijkheden
om de aanvraag huwelijksvoltrekking bij de
gemeente Emmen te digitaliseren. (2006)
Arbeid Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.tno.nl/arbeid T 023 554 93 93 F 023 554 93 94
TNO Kwaliteit van Leven
Vertrouwelijk
TNO-rapport
R07108/031-10554
Onderzoek naar mogelijkheden om de
huwelijks-aanvraag en omzetting bij de Gemeente Emmen te
digitaliseren
Datum 31 januari 2007
Auteurs Eric Franck
Peter Oeij
Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TNO.
Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor Onderzoeks- opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan.
TNO rapport | R07108/031-10554 86
Inhoudsopgave
Inleiding 1Gehanteerde methode...2 Time Value Map: huidige situatie...3 Time Value Map ...3 Kosten en baten...3
Baten 3
Kosten 3
Mogelijkheden voor digitalisering van het werkproces...6 Verdergaande mogelijkheden tot digitalisering van het werkproces...10 Overige optimaliseringsopties...12
Bijlage Overzicht kostenbesparingen en verbetering afhandeltijden
... 13
ABijlage IST-situatie
... 15 BBijlage SOLL-situatie
... 18 CBijlage Procesactiviteiten en tijden
... 20
Inleiding 28
Gehanteerde methode...29 Time Value Map: huidige situatie...30 Time Value Map ...30 Kosten en baten...30 Digitale verbetermogelijkheden voor het proces van legesheffing ...32 Inefficiënties. ...32 Grote inefficiënties...32 Kleine inefficiënties ...33 Digitaal aanvraagformulier voor de bouwvergunning...35 Digitale verbetermogelijkheden voor het proces van legesbetaling... 37 Afbakening van het proces...37 Betaling per PIN...37 Kasbetalingen...37 Boeken van mutaties in het boekhoudsysteem...37 Controle op de afdracht en de boekhouding...38 Kosten van betalen per acceptgiro...38 Bijlage 1 Overzicht kostenbesparing legesheffing...39 Bijlage 2 IST heffing bouwleges...40
TNO rapport | R07108/031-10554 87
Bijlage 3 IST legesbetaling...44 Inleiding 52
Gehanteerde methode...53 Time Value Map: huidige situatie...54 Time Value Map ...54 Kosten en baten...54
Baten 54
Kosten 54
Verschil tussen schatting op basis van fte en schatting op basis van TVM...55 Verschil tussen kosten en baten...56 Verbeteren van het werkproces met behulp van digitalisering ...57 Grote inefficiënties...57 Kleine inefficiënties...59 Digitaal aanvraagformulier...62 Overige optimaliseringopties...64 Steekproefsgewijze toetsing...64 Verdergaande automatische kwijtschelding...64 Bijlage 1 Overzicht kostenbesparingen en verbetering afhandeltijden...65 Bijlage 2 IST-situatie...67 Bijlage 3 SOLL-situatie, grote inefficiënties...71 Bijlage 4 SOLL-situatie, digitaal formulier...75 Bijlage 5 SOLL-situatie, steekproefsgewijze toetsing...79 Inleiding 88
Gehanteerde methode...89 Time Value Map: huidige situatie...90 Time Value Map ...90 Kosten en baten...90
Baten 90
Kosten 90
Verbeteren van de werkprocessen met behulp van digitalisering ...92 De huwelijksaanvraag...92 De omzetting van de huwelijksaanvraag of het geregistreerd partnerschap...95 Bijlage A Overzicht kostenbesparingen en verbetering afhandelingen...96
TNO rapport | R07108/031-10554 88
Inleiding
Deze notitie is een uitwerking van een onderzoek dat TNO heeft gedaan naar moge-lijkheden om de procedure bij de gemeente Emmen van de huwelijksaanvraag en huwelijksomzetting te optimaliseren middels digitalisering. Dit is gedaan door een Time Value Map (TVM) te maken van beide processen. Tijdens een workshop die ge-houden is op 14 november 2006 met betrokken medewerkers van de gemeente Emmen zijn de TVM-en voltooid. Het doel van de workshop was om de procedures van de huwelijksaanvraag en de huwelijksomzetting in kaart te brengen en om na te denken over mogelijkheden die er zijn om deze processen te verbeteren, in het bijzonder door middel van digitaliseren.
We behandelen in dit rapport achtereenvolgens:
• de toelichting op de gehanteerde methode. Dit is van belang omdat de berekeningssystematiek in een later stadium door medewerkers van de gemeente zelf toegepast moet kunnen worden (hoofdstuk 2);
• de TVM-en van beide processen op dit moment, inclusief de stand van auto-matisering (hoofdstuk 3);
• mogelijkheden om beide werkprocessen te verbeteren, in het bijzonder door mid-del van digitalisering (hoofdstuk 4).
In bijlage A is een overzicht opgenomen van de bewerkingstijden en kosten van de twee processen. De kostenbesparingen en verbetering van de afhandeltijd, die in de processen zijn te realiseren wanneer de verschillende vormen van digitalisering en optimalisering worden uitgevoerd, dienen nog nader te worden bepaald. De gegevens die in de workshop verzameld zijn leveren geen harde aanwijzingen op dat grote be-sparingen in dit proces mogelijk zijn.
TNO rapport | R07108/031-10554 89
Gehanteerde methode
Ten behoeve van de analyse van het proces van de huwelijksaanvraag en omzetting is gebruik gemaakt van de systematiek van Time Value Mapping (TVM), ook Value Stream Mapping genoemd. Het gaat hierbij om het opdelen van een werkproces in logisch samenhangende processtappen waarbij aangegeven wordt wie de processtap uitvoert en welke digitale systemen worden gebruikt. Vervolgens wordt per processtap een schatting gemaakt van:
• de gemiddelde behandeltijd;
• percentage FTR (First Time Right), (in één keer goed);
• aantallen producten (dossiers, aanvragen, etcetera);
• de gemiddelde wachttijd tot de volgende processtap.
Dit is gedaan door gebruik te maken van de kennis en ervaring van de uitvoerders van het proces.
Een eerste aanzet voor de TVM is gedaan door de Administratieve Organisatie te be-studeren. Op basis hiervan heeft TNO een concept-TVM gemaakt. Deze is vervolgens besproken met de medewerkers en leidinggevende. De vraag die telkens gesteld dient te worden, per procesonderdeel, is of de aanzet strookt met de dagelijkse praktijk. Dit is gedaan door de TVM op een beamer te presenteren. Door van Excel gebruik te maken is het mogelijk om behandeltijden, wachttijden en andere kengetallen direct te veranderen. Op een ander tabblad worden de veranderingen direct doorgerekend. Ten behoeve van dit proces hebben we ons alleen gericht op behandeltijden en wachttijden, zonder onderscheid te maken naar (tarieven van) functiegroepen.
TNO rapport | R07108/031-10554 90
Time Value Map: huidige situatie
Time Value MapDe TVM-en van de huwelijksaanvraag en omzetting leveren gegevens op over de verschil-lende werkzaamheden in de processen en de behandeltijden. Met deze en een aantal andere gegevens kunnen we nu vaststellen of de procedures voor de twee processen op dit moment kostendekkend zijn.
In bijlage B is de TVM weergegeven die tijdens de workshop is gemaakt van de huidige situatie van het proces van de huwelijksaanvraag. In bijlage C is de TVM weergegeven die tijdens de workshop is gemaakt van de huidige situatie van het proces van de omzetting. Samenvattend kan gesteld worden dat:
• door de deelnemers aan de workshop wordt geraamd dat er per jaar 400 aanvragen voor huwelijksaanvragen afgehandeld worden en 55 omzettingen van het huwelijk of geregistreerd partnerschap;
• de bewerkingstijd per huwelijksaanvraag (tot aan het sluiten van het huwelijk) is 53 minuten en 18 minuten voor een omzetting (tot aan het toevoegen van de latere vermelding);
• de totale bewerkingstijd per jaar voor de huwelijksaanvraag bedraagt 400 x 53 minuten = 353 uur (afgerond). De totale bewerkingstijd per jaar voor een omzetting bedraagt 55 x 18 minuten = 16,5 uur;
• er is geen wachttijd voor een huwelijksaanvraag. Een burger kan, indien hij direct geholpen wil worden (en de vereiste documenten bij zich heeft), direct worden geholpen. Bij het gemeentehuis kan het weliswaar voorkomen dat men niet direct voor een afspraak terecht kan, maar in de stadswinkels kan men zonder wachttijd terecht. Wachttijd is bovendien meestal geen issue voor de burger omdat er een wettelijke termijn is voor de burger om in ondertrouw te gaan voor het huwelijk van 14 dagen. Burgers nemen doorgaans meer voorbereidingstijd voor een huwelijk dan 14 dagen;
• Er zijn geen gegevens bekend vanuit de workshop voor de wachttijd voor een omzet-ting.
Kosten en baten
Met behulp van een aantal gegevens over kosten en baten kunnen we berekenen of de procedure op dit moment kostendekkend is.
Baten
De gemeente Emmen heft leges voor het trouwen. In de workshop is niet vastgesteld of, en zo ja welk deel van, de lege bedoeld is om de kosten te dekken van het afhandelen van de huwelijksaanvraag.
Kosten
De kosten van de huwelijksaanvraag en omzetting bestaan uit arbeidskosten.
De arbeidskosten hangen af van de hoeveelheid tijd die medewerkers besteden aan de processen. De tijdsbesteding kunnen we op twee manieren bepalen. Door ze te ramen op basis van de inzet in fte voor dit proces. Of meer precies, door te rekenen met de tijdsbesteding volgens de TVM.
TNO rapport | R07108/031-10554 91
In de workshop is geen raming gemaakt van de inzet in fte. We geven hier daarom alleen de berekening van de tijdsbesteding volgens de TVM, deze luidt:
• gemiddelde kosten per jaar per fte * behandeltijd per jaar / aantal werkbare uren per jaar.
Volgens opgave zijn de gemiddelde kosten van één fte 40.00029,- euro. De totale behandel-tijd van een huwelijksaanvraag per jaar is 353 uur. We rekenen met 161730 werkbare uren per jaar per fte. De arbeidskosten van de huwelijksaanvragen bedragen dan (40.000,- euro * 353) / 1617 = 8.732,- euro (afgerond). Dat betekent dat de arbeidskosten per
huwelijksaanvraag ongeveer 22,- euro (8.732/400 (geraamde aantal huwelijksaanvragen per jaar) bedragen.
De arbeidskosten voor een omzetting bedragen 40.000,- euro * 16,5 /1617 = 408,- euro. Dat betekent dat de arbeidskosten per omzetting ongeveer 7,40 euro (408/55 (geraamde aantal huwelijksaanvragen per jaar) bedragen.
In de onderstaande tabel 3.1 is de berekening van de arbeidskosten samengevat.
Tabel 3.1 Samenvatting arbeidskosten
Arbeidskosten huwelijksaanvraag o.b.v. TVM Arbeidskosten omzetting o.b.v. TVM Totale behandeltijd per jaar: 353 uur Totale behandeltijd per jaar: 16,5 uur Werkbare uren per jaar per fte: 1617 Werkbare uren per jaar per fte: 1617
Jaarkosten 1 fte: 40.000,- euro Jaarkosten 1 fte: 40.000,- euro
Arbeidskosten huwelijksaanvraag 8.732,- euro Arbeidskosten omzetting 408,- euro Arbeidskosten per huwerlijksaanvraag 22 euro Arbeidskosten per omzetting 7,40 euro
29 Dit bedrag is een schatting gemaakt door de Gemeente Emmen 30 Dit is een schatting gemaakt door de Gemeente Emmen en TNO.
TNO rapport | R07108/031-10554 92
Verbeteren van de werkprocessen met behulp van digitalisering
In dit hoofdstuk wordt beschreven welke inefficiënties aanwezig zijn in het proces van de huwelijksaanvraag (paragraaf 4.1) en in het proces van het omzetten van het huwe-lijk of een geregistreerd partnerschap (paragraaf 4.2).Op basis van de bespreking van de Time Value Mappen in de workshop stellen we vast dat het tijdsbeslag van het proces van de huwelijksaanvraag en omzetting gering is: 353 uur per jaar voor huwelijksaanvragen en 16,5 uur voor huwelijksomzettingen. De ruimte voor het boeken van substantiële besparingen is daarmee beperkt.
Op basis van de bespreking van de Time Value Map en in de workshop kunnen we tevens vaststellen dat de twee processen grotendeels gestroomlijnd verlopen. De pro-cessen zijn deels al gedigitaliseerd. De GBA van Emmen levert ‘met een druk op de knop’ de afschriften voor gebeurtenissen die in Emmen plaatsvonden die voor de aan-vraag nodig zijn. Wijzigingen in de GBA worden direct in het systeem ingevoerd. Ook is de complexiteit van de processen gering: het proces kent slechts een beperkt aantal stappen en overdrachtsmomenten. Tijdens de bespreking in de workshop zijn geen grote inefficiënties in het werkproces aan de orde gekomen. Er zijn wel kleinere inefficiënties in het werkproces van de huwelijksaanvraag besproken. Deze zullen waarschijnlijk niet leiden tot substantiële besparingen. De feitelijke besparingen dienen echter nog nader te worden berekend omdat de gegevens hiervoor, die in de workshop zijn verzameld, niet toereikend zijn.
We geven hieronder aanbevelingen hoe de besproken inefficiënties zijn op te lossen door de bestaande digitaliseringmogelijkheden beter te benutten of, als dat niet kan, door slimmer te werken.
De huwelijksaanvraag
Het proces van de huwelijksaanvraag bestaat uit enkele stappen. Deze stappen zijn be-schreven in de TVM in bijlage B. Er zijn twee stappen waar het grootste deel van de bewerkingtijd plaats vindt. Dit zijn:
• stap 2a t/m 2d (controleren documenten, invoeren gegevens, afwerken aangifte, dossier opmaken) 25 minuten);
• stap 4 (controleren volledigheid aanvraag, maken trouwakte en printen boekje, 15 minuten).
De totale bewerkingstijd voor deze twee stappen is 40 minuten. Deze twee stappen nemen 75% van de totale bewerkingstijd (53 minuten (zie bijlage A)) voor hun reke-ning. Gezien deze verhouding leidt een verbetering van het proces bij deze twee stap-pen tot een grotere afname van de bewerkingstijd dan een verbetering bij de overige twee stappen. Bij de stappen 2 en 4 is daarom de grootste efficiencywinst te boeken.
TNO rapport | R07108/031-10554 93
In de workshop zijn ook verbeteringen genoemd bij de andere stappen. Deze verbete-ringen leiden tot relatief minder efficiencywinst (omdat ze tot een minder grote afname van de bewerkingstijd leiden), maar kunnen de service aan burgers verder verbeteren en (kleine) ergernissen bij burgers en medewerkers wegnemen.
De besparing van de verbeteringen dienen in de meeste gevallen nog nader te worden berekend omdat de besparing op basis van gegevens uit de workshop niet duidelijk is. We noemen hieronder de aanbevelingen die in de workshop aan de orde zijn gekomen.
1. Informatieverstrekking via de 1e schil
Voordat burgers bij de balie voor de huwelijksaanvraag komen, komen zij eerst bij de informatiebalie. In de workshop wordt genoemd dat het mogelijk moet zijn dat de informatiebalie voorkomt dat mensen onterecht bij de balie voor de huwelijksaanvraag komen. Bijvoorbeeld wanneer burgers alleen de folder komen ophalen. Dit zou de informatiebalie ook kunnen afhandelen. De informatiebalie zou onnodige verwijzing kunnen voorkomen door het stellen van een aantal slimme controle vragen.
Besparing: nader te bepalen
2. Informatie verstrekken via de website
Burgers bellen of komen aan de balie om informatie te verkrijgen over de huwelijks-aanvraag. De informatie wordt dan mondeling verstrekt of er wordt bijvoorbeeld een checklist mee gegeven. Voor een deel van de burgers zal het prettig zijn als zij deze informatie ook op de website kunnen opzoeken of downloaden en printen. Op dit mo-ment wordt al enige informatie via de website gegeven, maar dit zou nog verder kun-nen worden uitgebreid. De folder ‘trouwen in de gemeente Emmen’ is bijvoorbeeld nog niet te downloaden via de website.
Besparing: nader te bepalen. Het is niet duidelijk hoeveel mensen thans alleen om informatie komen en welk deel ervan de website had gebruikt als daar de informatie beschikbaar zou zijn geweest. Ook het tijdsbeslag voor de ambtenaar is niet precies duidelijk.
3. Afspraken maken via de website
Burgers die in ondertrouw willen gaan dienen hiervoor een afspraak te maken met de ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit gebeurt thans telefonisch of aan de balie. Voor een deel van de burgers zal het prettig zijn als afspraken via de website gemaakt kun-nen worden. Het scheelt ook wat tijd voor de baliemedewerkers die nu de afspraak moeten maken.
Besparing: geraamd dient te worden hoeveel mensen hiervan gebruik zullen maken
4. Digitaal opvragen van gegevens uit de burgerlijke stand van andere gemeenten
Indien bepaalde gebeurtenissen (zoals geboorte, echtscheiding, overlijden) niet in de gemeente Emmen hebben plaatsgevonden, dan moet de burger zelf de betreffende af-schriften bij de betreffende gemeente opvragen en meenemen naar de afspraak. Het zou voor de burger makkelijker zijn als de gemeente Emmen deze gegevens recht-streeks bij andere gemeenten kan opvragen. Het is echter nog onduidelijk of dat in de toekomst mogelijk wordt. En als dat mogelijk wordt, betekent dit voor de gemeente Emmen extra werk omdat ambtenaren van de gemeente de afschriften dan moeten opzoeken in het GBA van andere gemeenten.
Besparing: geen (werk voor de ambtenaar neemt iets toe, werk voor de burger neemt af)
TNO rapport | R07108/031-10554 94
5. Afzien van controle gegevens GBA
Gegevens van documenten uit de GBA worden thans bij de aanvraag gecontroleerd. Een reden hiervoor is dat er nog fouten in de afstammingsgegevens kunnen zitten. Dit komt incidenteel voor. Wanneer er van uit kan worden gegaan dat de basisregistratie correct is, bijvoorbeeld bij alle digitale registraties, dan is een controle in die gevallen niet meer noodzakelijk.
Besparing: nader te bepalen
6. Gelijktijdig opmaken van de huwelijksakte
Een mogelijke verbetering die in de workshop besproken is, is om direct bij de onder-trouw de huwelijksakte op te maken. Deze verbetering kent voor en nadelen.
Een voordeel is dat gelijktijdig opmaken tijdwinst oplevert omdat het dossier niet twee maal in het archief hoeft te worden opgeborgen. In de workshop is geen behandeltijd genoemd voor het opbergen van dossiers in het archief en het er weer uit halen. De tijd om een dossier op te halen uit het archief en er weer in op te bergen wordt door TNO geraamd op in totaal 5 minuten. Op jaarbasis is het tijdsbeslag dan 375 (aantal huwe-lijken) x 5 min = 1875 minuten.
Een nadeel bij het gelijktijdig opmaken van de huwelijksakte is dat, bij eventuele wijzigingen op het moment van de huwelijkssluiting, er een nieuwe akte moet worden gemaakt. Het maken van een nieuwe akte, inclusief controleren van de gegevens, printen van de huwelijksakte etcetera, duurt volgens opgave van de aanwezig 15 minu-ten. Dat betekent dat bij meer dan 125 wijzigingen (1875 min/15 min) het niet meer lonend is om gelijktijdig de huwelijksakte op te maken.
Door de aanwezigen wordt geschat dat in totaal bij 30% van de dossier er wijzigingen zijn. Wijzigingen kunnen zijn:
• andere datum dan initieel gekozen (dit komt voor in ongeveer 5% van de gevallen per jaar (18 aktes);
• wijzigen van de getuigen (dit komt voor in ongeveer 10% van de gevallen per jaar (35 aktes);
• andere wijzigingen (b.v. ondertrouw gaat niet door).
Dertig procent van de gevallen betekent dat in 113 gevallen (375 x 30%) zich wijzi-gingen voor doen. Dit is maar net iets minder dan het break even aantal van 125. De te behalen tijdswinst zal met deze oplossing dus beperkt zijn.
Een ander mogelijk nadeel is dat bij het gelijktijdig opmaken van de huwelijksakte de nummering van de akten wordt losgelaten. Het is niet duidelijk of dit bezwaarlijk is. De indruk bij aanwezigen is dat dit niet bezwaarlijk is, maar indien deze verbetering overwogen wordt dient dit punt nog nader onderzocht te worden.
Besparing: beperkt
7. Afzien van controle op legesbetaling
De ambtenaar van de burgerlijke stand controleert bij het opmaken van de huwelijks-akte of de leges betaald zijn. In 98% van de gevallen zijn de leges betaald. In de ove-rige gevallen neemt de ambtenaar contact op met de burger om tot betaling aan te ma-nen. Om dit laatste te voorkomen kan het verplicht worden gesteld om de leges te be-talen op het moment dat in ondertrouw wordt gegaan.