Sociale participatie

De bevordering van sociale participatie is voor veel gemeenten een belangrijk doel van het experiment. Zelfs indien de uitstroom naar betaald werk niet haalbaar is voor de deelnemer vanwege zijn of haar problemen en beperkingen, kunnen het experiment en de treatments er wel toe bijdragen dat de sociale participatie van de betrokkenen wordt gestimuleerd. Uit de literatuur over geluk en welbevinden is bekend dat sociale participatie van belang is om verschillen in geluk tussen mensen en veranderingen in geluk van mensen te kunnen verklaren (zie Wenneker e.a., 2019; Headey et al. 2010)

In de vragenlijsten zijn daartoe vragen gesteld over de mate waarin men zich opgenomen voelt in de samenleving dus de perceptie van sociale integratie in de samenleving. Daarnaast zijn vragen gesteld over

de sociale participatie, dat is het aantal uren per week dat men besteed aan vrijwilligerswerk en mantelzorg, en er zijn vragen gesteld over het sociale netwerk door te vragen naar het aantal keer per maand dat men contact heeft met buurtgenoten, kennissen en vrienden en familie. Deze vragen zijn nu gebruikt om sociale participatie indicatoren te construeren. We zullen elk van deze drie indicatoren apart bespreken.

• Perceptie sociale integratie: De eerste gaat uit van de beleving van de bijstandsgerechtigde deelnemer over de mate waarin hij of zij zich welkom en opgenomen voelt in de samenleving; • Sociale participatie: De tweede baseert zich op het aantal contacten per maand met anderen in het

sociale netwerk (buren, kennissen-vrienden, familie). Deze indicator meet de frequentie van contacten in het sociale netwerk. De derde indicator betreft tot slot het aantal uren besteed aan vrijwilligerswerk en mantelzorg (maatstaf voor sociale participatie).

De gemeente acht de bevordering van de sociale participatie een belangrijk doel van het experiment. Voor een belangrijk deel van de cliënten is dit ook het hoogst bereikbare doel vanwege de grote afstand tot de arbeidsmarkt als gevolg van gezondheidsproblemen of een lage opleiding. Meer dan 55% heeft fysieke of mentale gezondheidsproblemen zoals uit de eerste tussenrapportage en de inleiding bleek (zie Muffels et al. 2018). In de procesevaluatie later in dit rapport zullen we de verandering op de participatieladder, een andere indicator voor sociale participatie, ook bekijken zoals deze door de consulenten gedurende de experimenteerperiode wordt geregistreerd in de administratie. Eerst wordt de beleving of perceptie van sociale integratie onderzocht, ofwel de mate waarin men zich opgenomen of welkom voelt in de samenleving en hoe deze zich ontwikkeld heeft tijdens het experiment (Fig. 3.8 links).

Opvallend is dat de controlegroep bij aanvang reeds de hoogste score kent welke 0,6 punt boven die van de vrijlatingsgroep ligt. Dat geldt in iets mindere mate ook voor de eigen regie groep. Dit kan duiden op enige zelfselectie in deze groepen. Vanaf de nulmeting daalt het niveau van ervaren sociale integratie licht voor alle groepen maar sterker voor de eigen regiegroep. De eigen regie groep herstelt zich echter enigszins van deze daling na meting 2 waarna het weer stijgt. De verschillen over de tijd en tussen de afzonderlijke treatmentgroepen en de onderzoekgroep zijn evenwel al bij de nulmeting niet significant en later ook niet. In Fig. 3.8 (rechts) worden de effecten voor het aantal contacten in het sociale netwerk weergegeven. De grafiek laat een opvallend beeld zien, aanvankelijk voor alle groepen een sterke daling en vervolgens na meting 1 een opvallende stijging die de aanvankelijke daling weer geheel teniet doet.

Fig. 3.8. Gecorrigeerde indicator perceptie sociale integratie (links) en participatie sociale netwerken (rechts) naar treatment en meting

In Tabel 3.11 worden de resultaten en treatment effecten voor beide uitkomstmaten per meting weergegeven. De daling tussen meting 1 en 2 in sociale contacten vertaalt zich in een significant negatief effect in meting 2 op het aantal contacten in het sociale netwerk in alle groepen. Vooralsnog is onduidelijk of dit een statistisch artefact is of een werkelijk treatment effect. We vermoeden het eerste.

Tabel 3.11. Gemiddelden geschatte kansen perceptie sociale integratie en sociale netwerken (0-10) gecorrigeerd voor compositieverschillen tussen treatmentgroepen, 2017-2019

Sociale Participatie Sociale netwerk

Treatments Nul-meting

Meting 2 Meting 3 Tot. Nul-meting

Meting 2 Meting 3 Tot. N= Eigen regie 6.61 6.42 6.47 6.51 7.30 5.94*** 7.35 6.94 201 Extra begeleiding 6.44 6.39 6.34 6.39 7.23 5.84* 7.25 6.79 167 Vrijlating 6.20 6.18 6.11 6.17 7.13 5.56** 7.07 6.61 225 Onderzoekgroep 6.79 6.63 6.58 6.67 7.12 5.71*** 7.13 6.64 170

Totaal 6.49 6.39 6.36 6.42 7.20 5.75** 7.19 6.74 763

Noot1: ***p<0,01; **p<0,05; *p<0,10, getest op basis van OLS regressie analyse (N=763); Model met treatment, cliëntvragenlijstmeting, klantmanagernummer en de controle variabelen.

Noot2: Pseudo R2=0.14 (links);0.14 (rechts). Bijdrage verklaarde variantie door klantmanager=42%;10%

Bron: Vragenlijsten deelnemers productevaluatie vertrouwensexperiment Wageningen, Tilburg University, 2020. Vrijwilligerswerk en mantelzorg

Tot slot bespreken we de resultaten voor de geschatte uren besteed aan vrijwilligerswerk en mantelzorg.

5.00 5.20 5.40 5.60 5.80 6.00 6.20 6.40 6.60 6.80 7.00 7.20 7.40 7.60 7.80 8.00

Nulmeting Meting 2 Meting 3 Perceptie sociale participatie

Eigen regie Extra begeleiding Vrijlating Onderzoekgroep 3.00 3.30 3.60 3.90 4.20 4.50 4.80 5.10 5.40 5.70 6.00 6.30 6.60 6.90 7.20 7.50 7.80 8.10

Nulmeting Meting 2 Meting 3 Sociaal Netwerk

Eigen regie Extra begeleiding Vrijlating Onderzoekgroep

In Fig. 3.9 worden de resultaten voor vrijwilligerswerk en mantelzorg weergegeven. Het aantal uren besteed aan vrijwilligerswerk en mantelzorg is gemiddeld ongeveer 9,5 uur in de nulmeting maar daalt over de tijd voor alle groepen min of meer in dezelfde mate naar gemiddeld 8 uur in meting 3. Opvallend is dat de onderzoek- of controlegroep bij de start al bijna 3 uur per week meer aan deze activiteiten besteed als de eigen regiegroep. Dat verschil blijft bestaan na de nulmeting. Dit duidt mogelijk op enige zelfselectie in deze groep. De vrijlatingsgroep en de eigen regiegroep liggen dicht bij elkaar bij de start en blijven dat doen nadien. De daling kan veroorzaakt worden door selectieve uitval van mensen die uitstromen naar deeltijdwerk of voltijdwerk en niet meer bereid zijn de vragenlijst in te vullen. Indien degenen die werk vinden ook degenen zijn die vrijwilligerswerk doen daalt daardoor vanwege deze uitval het gemiddeld aantal uren. Het opnemen van een interactie tussen treatment en voltijds of deeltijds uitstromen naar werk laat zien dat dit inderdaad een verklaring biedt voor de daling bij zowel de extra begeleidingsgroep als de vrijlatingsgroep aangezien de treatment effecten dan insignificant worden en overgenomen worden door het effect van werk vinden welke gemiddeld leidt tot een daling in het aantal uren vrijwilligerswerk en mantelzorg met 8 uur per week. De daling in het aantal uur vrijwilligerswerk en mantelzorg is dus het gevolg van het vinden van werk en dus geen negatief treatment effect op sociale participatie.

Fig. 3.9. Gecorrigeerde indicator uren besteed aan vrijwilligerswerk en mantelzorg naar treatment en meting, Wageningen 2017-2019

De effecten worden weergegeven in Tabel 3.12. Wat dit aspect betreft van sociale participatie vinden we over de hele linie een daling maar vooral bij de extra begeleidingsgroep en de vrijlatingsgroep. Deze daling over de tijd verwijst naar een treatment effect aangezien bij beide treatments we een significant negatief effect vinden zoals Tabel 3.12. laat zien. Het treatment effect blijkt echter zoals eerder uitgelegd verklaard te worden door de uitstroom naar werk, deeltijds en voltijds hetgeen de sociale participatie juist doet toenemen in plaats van afnemen.

2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00

Nulmeting Meting 2 Meting 3