matrassen wienen gauris noch wol te finen, net oeral wie de boel yn 'e fik gien. Wy
hawwe it mar ienkear meimakke dat der noch minsken yn in doarp wennen. Se wienen
âld en siik, se hienen inoar yn 'e earm en ien rûn mei in stôk. Doe't se ús yn 't êch
krigen, begûnen se te balten en mei de stôk te driigjen. Wy hoegden net bang te
wêzen dat se ús benei kamen, se koenen hast net mear rinne. Ien fan dy beide wie in
âlde frou. Dat wit ik om't se in rôk oan hie. De froulju dy't ik neityd moete haw,
hienen altiten broeken oan. Dat is ek folle better fansels.
In stik of trije, fjouwer kear ha wy oar folk sjoen dat dêr ek omswalke. It wienen
mar ploechjes fan twa oant seis minsken. Wy sêgen se doe foar âlde minsken oan,
mar dat sil wol kommen wêze om't wysels noch sa lyts wienen. En fansels hienen
alle manlju no in burd, dat makke dat se der âldsk út sêgen. Efterôf tink ik dat se net
folle âlder wienen as Claus no, sa'n tweintich jier. Jonger as ús heit en mem tink. Ien
ploech hie in auto, sa'n bestelbuske, in readen. Dy ha se noch oan 'e praat krigen en
se ha besine fûn. Dat koe ek bêst. In hele bult auto's sille der wol goed foarwei
kommen wêze en der wienen fansels ek wol garaazjes mei ûnderdelen. En destiids
wienen der genôch minsken dy't wisten hoe't in auto yninoar siet en hoe'tst him
reparearje moast. Wy hearden him fan fierôf al oankommen, want oare lûden as de
wyn wienen der net. Wy kroepen fansiden en wy sêgen hoe't se foarby jakkeren. Ik
wit net oft se om
iten sochten, miskien wienen se ek wol op trochreis earne hinne. In oare ploech hie
in karre, in soarte fan bakje op twa fytstsjellen. Dy lju sochten wol iten. En krekt op
'e selde plakken dêr't wy ek al west hienen, yn in tún efter in grut hûs. Wy wienen
bang dat se merke soenen dat oaren har foar west hienen en dat se om ús sykje soenen,
mar dat dienen se net. Se hawwe it ien en oar op har karke loege en binne doe wer
ôf set. En doe noch ien of twa groepen dy't omswalken lykas wy. Dy lju gyngen
allegearre de kant fan Verdun út, dêr't wy weikommen wienen. Wat sochten se dêr?
Hopen se dat dêr mear iten wie of dat dêr minder stikken gien wie?
It waard lette hjerst en wat op it fjild en yn 'e tunen stie, begûn te rotsjen. En it
waard nachts kâld. Wy moasten besykje om in stêd mei winkels te finen, dêr soe
noch wol foarried wêze. Yn Utert en letter by Den Antwerp en oare stêden yn België
hienen wy ommers ek noch te kust en te keur gean kinnen. Sa waarden wy fan need
dochs wer nei de stêd ta dreaun. It hie ús doel net west, mar it koe net oars. Doe't wy
dat beslút nommen hienen, binne wy ek daliks op stap gien, en eigentlik dochs al
oan 'e lette kânt, wy hienen op reis gean moatten doe't der noch iten yn 't fjild te finen
wie. No moasten wy ús ûnderweis rêde mei rottige jerappels en ôffâlen apels en
parren. Foar it earst haw ik doe poddestuollen iten. Dy binne nuvergenôch noait
deagien, mar woeksen noch folle machtiger as foar de klap.
De oare deis gonne wy mei de Frânske bern op rôftocht. It docht bliken, dy bern
binne goed thús yn dizze púnheappen. Se witte oeral gongen en gloppen dêr't se
trochhinne
glûpe kinne om fan 't iene plak nei 't oare te kommen. Op dy manear hoege se har
net folle bleat te jaan. Flak tsjinoer it hûs dêr't se mei har mem libje, dûke se in hoale
yn en dan giet it ûnder planken en balken troch nei in garaazje ta, of wat dêr fan oer
is. Der is in izeren trep omheech en ast dy opklimt, hast in goed útsjuch oer dit part
fan 'e ruïnes. Op oare plakken ha se ek sokke útsjuchpunten. Mocht der frjemdfolk
yn 'e stêd omswalkje, dan ha se dy earder yn 'e rekken as dy frjemden hàr.
Se witte ek krekt wêr't noch wat te heljen is. Der binne in heel soad lytse winkeltsjes
en in stik of wat supermerken dêr't se it paad hinne fûn ha. Alles wêr't in soad sûker
of in soad sâlt yn sit, bliuwt heel lang goed. Sjim, hunich, ynleine fruchten, fisk en
soks. It is wol iensidich iten, mar se hawwe oan no ta it libben der op holden. Bûter
en margarine binne bedoarn. Oalje is rânzich wurden, mar dat drinke se noch wolris.
It jout krêft. Wetter is gjin probleem, der stanne noch palets fol mei plestikflessen
boarnewetter.
Ineke, Lize, Borg en Jochen binne by de sike frou bleaun. Claus, Monika, Hanny,
Ilse en ik binne mei de trije bern op stap. Monika rint mei de bern foarop, want sy
kin mei har prate. Ik bliuw deun efter har, want ik wol besykje om har taal in bytsje
te learen. Fan Lotsy haw ik wol wat leard, mar net genôch. Wurden as ite, drinke,
sliepe, rinne, sitte, fijân, hûs, bile, mês, skûlplak, siik, dea, skite, pisje, wetter, bouwe,
meitsje, sokke wurden. Mar wat se no allegear bejeuzelje, dêr kin ik kop noch sturt
oan fine. Ik ha oant no ta amper de kâns hân om Frânsk te learen, ik ha earst mei
bern út Hollân en Flaanderen op stap west, en letter sieten wy tusken de Dútsers. Dat
koe ik nei in skoftsje wol sawat neikomme.
Hyltiten sjitte ús rotten foar de fuotten wei. It tilt der fan op. Dy bisten binne der
destiids goed foarwei kommen, miskien binne se wol sterker as de oaren. Oare bisten
sjuchst hast noait mear, ek fûgels komselden. De lêste dy't ik sjoen ha wie in roek,
twa jier lyn. Slakken binne der noch wol en wjirms. Wêr't rotten binne, moat ek iten
wêze, al is it de fraach oft it gaadlik iten is foar ús.
De bern bliuwe stean, se harkje. Ik stek de hân op tsjin de efterkommers. Ha se
gefaar fernommen? Ien fan 'e famkes klimt omheech by in stik muorre op. Se loert
alle kânten út. Dan komt se wer nei ûnderen ta. It hat neat west, of de rotten ha it sa
mâl dien dat der wat om fâlen is miskien. De jonge giet no foarop en bringt ús nei
in supermerk. Hy is net sa grut, it fâlt my ôf. Neffens myn ûnthâld wie de supermerk
dêr't wy yndertiid sitten hawwe folle grutter. It kin fansels wêze dat dy bern ús har
bêste foarriedplak net ferriede wolle. Miskien hoopje se dat wy wer fuort gonne. Hjir
ha de rotten ek al bêst húshâlden, alle pepieren pakken binne oanfretten, sels oan 'e
waskpoeier ta. Ik wit dat it om waskpoeier giet, want der stiet 'Ariël' op, dat hie ús
mem foarhinne ek. Plestik flessen mei oalje binne ek stikken gnaud en de oalje is
oer de grûn rûn. Der binne in heel soad blikken noch, meast mei fruchten, mar ek
guodden mei fleis, liket my ta. 'Tripes de Caen' stiet der op. Ik freegje Monika.
'Kowepânse,' seit se. 'Mar dat is allang ferrotte.' De Frânske jonge makket mei de
earms it teken fan 'net oankomme'. 'Non-non!' seit er. 'Pas manger.' Ik wit net wat
'kowepânse' is, mar ast it dochs net ite kinst, kin 't my ek neat skille. Wy skarrelje
by de rekken en skappen lâns dy't foar in part ommitere binne. Der is in lang skap
mei alderhande tubes en potsjes. Us mem hie der ek in hele rige
fan stean yn 'e dûs. Der is ek toskpoetsersguod fan allegear ferskillende merken. Dan
fyn ik in potsje fet, en dêr bin 'k wiis mei. Ik draai it deksel derôf en rûk. It stjonkt
fetgoar, mar ik hoech it ek net op te iten. Ik stek de finger deryn en smaar in klute
op 'e barsten yn myn fingers. It pimpert in bytsje. Ik besykje te lêzen wat op it potsje
stiet, mar dat kin ik net.
Claus ropt ús. Wy moatte ús tiid net ferdonderje, mar om iten sykje, seit er. Foaral
blikken moatte wy om sjen. Wat net yn blik of glês sit, is oanfretten, of op. Dy ferrekte
rotten hawwe ek alle sûkeladerepen opfretten, de papierkes lizze der noch, en alle
marskes en snickers en hoe't dy dingen mar hite meie. It is kankerwreed lekker, en
it fuorret ek osa, op in pear fan dy reepkes kinst in dei libje. Neat dus. Blikken, seit
Claus. Der binne blikken mei koekjes, mar dat binne blikken mei in deksel en de
ynhâld is sadwaande fergien. Wy moatte blikken ha dy't finaal ticht binne, wat dêr
yn sit bliuwt folle langer goed. Sokke blikken binne der amper. Ik tink wer: dy bern
bringe ús nei in winkel dy't se allang leechrôve ha. Der binne wol glêzen potten mei
lytse komkommers en griene baltsjes. Ik triuw in pear yn 'e rêchpûde. Wêr't wy it
measte ferlet fan hawwe, binne pakken mei rys, of noedels of spagetty, mar dat is
der net mear. It hat de tiid net iens krigen om te fergean: de rotten hawwe soks
allegearre opfretten.
Claus ropt: wy moatte hjirwei. It begjint te tsjusterjen en hy wol gjin ûngemakken
op 'e weromreis. Dy bern witte it paad hjir wol, mar wy net, en wy kinne maklik
ferdwale yn 'e púnheappen.
Troch in heel soad gloppen en gongen ûnder de púnbulten troch komme wy wer
by it hûs werom. Borg-en-dy
In document
Trinus Riemersma, Nei de klap · dbnl
(pagina 42-47)