HOOFDSTUK 3: DE HELENDE OMGEVING IN DE PRAKTIJK
3.2 De situatie van De Wintertuin
Tijdens mijn rondgang door het zieken- huis met een medewerker kwamen we ook langs het werk van Michael Kluiters. De gang waar van uit het werk te zien is, is een echte verbindingsgang. Je loopt er vrij snel doorheen en je moet je overdag bewust zijn dat het werk er hangt anders loop je er voorbij. Dit komt mede door- dat er daglicht op het scherm valt. Maar wanneer je er goed naar kijkt trekken er surrealistisch ogen beelden aan je voor- bij. Het alles geeft een vervreemdend maar ook rustgevend beeld. Zeker met het uitzicht op de tuin die erachter ligt. Toen we goed keken bleken twee van de drie schermen niet te werken. Ze had- den een zwart beeld. De medewerker antwoordde dat ze ook niet wist wie er nu uiteindelijk verantwoordelijk is voor de schermen, toen ik haar vroeg waarom ze niet werkten. De facilitaire dienst, de kunstenaar of de kunstcommissie? De kunstcommissie bestaat voorname- lijk uit zorgverlenend personeel dat het beheer van de kunstwerken ernaast doet. De medewerker legde uit dat dit binnen het takenpakket van een arts of verpleger niet de meeste prioriteit heeft.
Afb. 3.7
Door de hele scriptie heen blijkt dat er van beide kanten, opdrachtgever en ontwer- per/ kunstenaar een bepaalde openheid is om iets goeds neer te zetten. Ik neem het voorbeeld van Het Zaans Medisch Centrum die de samenwerking aangaat met het Designlab uit Amsterdam. Matty Hakvoort, de voorzitter van de medische staf van het Zaans Medisch Centrum, geeft als reden voor deze samenwerking aan dat ze graag aan het overbrengen van de boodschap van binnen- en buitenwereld werkt. Zij zegt ook: ’creatieve mensen
kunnen ons helpen om de vormgeving van de wereld waarin we leven te ver- beteren.’ Het mooie aan de projecten van
de Designlabstudenten is, dat je een an- dere kijk krijgt op het onderwerp, en niet per se een oplossing. Niet alle gemaakte projecten worden in de praktijk gebracht. Maar je hebt even op een andere manier na kunnen denken over een onderwerp. En sommigen worden ook daadwerkelijk gebruikt.
De reden dat ik al de voorbeelden heb gebruikt in deze scriptie, is om een antwoord op de vraag te vinden of we een bijdrage als ontwerper kunnen leveren aan de helende omgeving van patiënt Mijn antwoord is na dit onderzoek :’Ja.’ Wanneer je binnen een ziekenhuis, waar overigens mensen uit alle lagen van de bevolking zich bevinden, als ontwerper of kunstenaar aan de slag gaat en je goed kijkt naar de groep die je aan wilt spre- ken, en afvraagt hoe je ze het beste kunt bereiken, ben je bewust of onbewust bezig met de maatschappelijke tendensen die er dan spelen. De veranderende situatie
in het ziekenhuis hebben een direct ver- band met de maatschappelijke veran- deringen. En maatschappij staat nooit stil, en vraagt steeds weer om nieuwe ant- woorden of vragen of mogelijkheden. Op deze manier wordt ook de vraag of alles al is vormgegeven beantwoord. Iedere tijd vraagt om een eigen oplossing. En dit zien we ook terug in de voorbeelden die in hoofdstuk 2 behandeld zijn. Dit kan op allerlei niveau zijn.
Als ik deze conclusie zie is alles vrijwel positief, en de weg ligt open voor de ont- werper en kunstenaar.
Toch wil ik nog een kritische kantteken- ing plaatsen. Ik kom terug op de foto’s die ik gemaakt heb tijdens de rondlei- ding in het ziekenhuis. De beelden van de bewegwijzering lieten zien dat er veel geknutseld wordt aan de borden. Overal verschijnen de zelfgemaakte papiertjes. we bedacht hadden dat het moest bleek niet altijd zo te functioneren. Uit de voorbeelden komt duidelijk naar voren dat een zienhuis een dynamisch bedrijf is. De afdelingen veranderen en dan is er niet altijd tijd om een bord erbij te laten maken, ook is dit vaak te kostbaar. In de toekomst zou er misschien wat meer fl exibiliteit in het systeem kunnen komen zodat het makkelijk bij te houden is.
Ook het voorbeeld van de Wintertuin laat duidelijk zien dat het werk technisch niet werkte. De medewerkster vroeg zich af wie er nu eigenlijk verantwoordelijk was voor dat kunstwerk. De facilitair medewerker, de kunstenaar of de kunst- commissie? Uit gesprekken bleek dat de
leden van de kunstcommissie vaak ook als zorgverlener actief is in het zieken- huis. Het zou de helende omgeving ten goede komen wanneer er duidelijke af- spraken komen over wie er voor de ge- maakte objecten/kunstwerken verant- woordelijk is. Zodat het ook de zorg krijgt die het verdient
Want de helende omgeving speelt steeds meer een belangrijke rol binnen het ziekenhuis.
januari, 2007
HOOFDSTUK 4: CONCLUSIE
������������
����������
Rob Schröder, De hedendaagse ontwerper, Het Sandberg Instituut ontwerpt
de ontwerper, Sandberg Instituut, 2006
Leonie ten Duis en Annelies Haase, De wereld moe(s)t anders, Grafi sch ontwerp
en idealisme, Sandberg Instituut/De Balie, 1999
AKV|St. Joost, Visuele retorica, 2006
Ben Laloua en Didier Pascal, Open. (In)tolerantie, Cahier over kunst
en het publieke domein, Rotterdam: NAi Uitgevers, 2006
Geert Lovink, De hedendaagse ontwerper, Het Sandberg Instituut
ontwerpt de ontwerper, Sandberg Instituut, 2006
Daniël van der Velden, Research & Destroy: Een pleidooi voor grafi sch ontwerpen als onderzoek, Metropolis M, no.2 (2006)
Michel Foucault, La politique de la santé au XVIIIe siècle, Les machines à guérir.
Aux origines de 1 hópital moderne. Brussel: Collection Architecture + Archives, 1979
Aart Brouwer en Ted de Hoog, De Groene Amsterdammer, 1-7-2000 Dorien Pessers, Tegen de tirannie van het persoonlijke, 2002
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ), Enquête ‘internetgebruik
maakt patiënt mondiger’, 2005
Matty Hakvoort, Iniatiefnemer zorgboulevard Zaans Medisch Centrum,
Bliss besprekingen, 2006
Tom van Gestel, Kunst als medicijn, Skor kunstprojecten
Irene Hondius, Bouwdirecteur & Sabine Berendsen, ouwdirecteurouwdirecteur Architect zorgboulevard,Architect zorgboulevardArchitect zorgboulevard
Zaans Medisch Centrum, Bliss besprekingen, 2006 Max Bruinsma, Elke kunstenaar is een ontwerper, pleidooi
voor een ontwerpkritische praktijk
Michael Rock, Mad Dutch Disease, Premselalezing, 2004 Prof. Dr. J.H. Kingma, Onderzoek relatie kwaliteit en fi nanciële
toestand van ziekenhuizen, 2003
Paul Mijksenaar, Visual Function, 1997 Stichting Archief Paul Mijksenaar Craig M. Berger, Wayfi nding, 2005
NHS Estates, Wayfi nding, Guidance for healthcare facilities IIDj, Information Design Source Book, 2003