20a. Heeft u uw zoon/dochter voorgelicht over seksualiteit?
20c. Waarover, wat werd er besproken? (Open vraag stellen, maar zo nodig voorbeelden geven, bijv: (1) technische aspecten van lichaam, voortplanting, seks; of (2) emotionele aspecten van relaties en seks, zoals bijv. motieven voor het hebben seks, respect, partners.) En waarom deze onderwerpen? 20d. Hoe ging dat, hoe vond u dat? (Uitleg: bijv. fijn,
ongemakkelijk, etc.) Hoe was zijn/haar reactie?
22a. Welke normen en waarden wilt u uw kind(eren) meegeven over verliefdheid, verkering of seksualiteit? Waarom? Hoe doet u dat/probeert u dat te doen? Lukt dat goed?
Bijlage B Codeerschema
Hoofdcode Subcode Definitie ICC
1. Geslacht Geslacht van geïnterviewde ouder
1.1 Vader Het geslacht van de geïnterviewde ouder is mannelijk 1.00
1.2 Moeder Het geslacht van de geïnterviewde ouder is vrouwelijk 1.00
2. Topics Onderwerpen die ouders en kinderen met elkaar bespreken
2.1 Praten over verliefdheid
Ouder praat met kind over verliefdheid (mag door kind geïnitieerd zijn). Bijv. ouder vraagt of kind verliefd is, kind vertelt zelf dat het verliefd is.
0.73
2.2 Praten over verkering
Ouder praat met kind over verkering (mag door kind geïnitieerd zijn). Bijv. ouder vraagt of kind verkering heeft, kind vertelt zelf dat het verkering heeft.
0.92
2.3 Praten over seks/seksualiteit
Ouder praat met kind over seks/seksualiteit, zonder dat de ouders het kind hierbij voorlicht (= informatie geven over seks) (mag door kind geïnitieerd zijn). Bijv. kind vertelt over eigen seksuele
ervaringen (zoenen, strelen, “het doen”) of ouder en kind praten over seksuele ervaringen van anderen.
0.90
2.4 Seksuele voorlichting
Kind is door één van de ouders (of allebei) voorgelicht over seks en seksualiteit. Hierbij wordt er door de ouder informatie verschaft over seksuele aspecten zoals bijv. (veilige) geslachtsgemeenschap en verandering van het lichaam. Het gesprek kan wel geïnitieerd worden door het kind.
0.72
2.4.1 Veilige seks Ouder praat met kind over veilige seks, bijv. het gebruik van anticonceptie en (het voorkomen van) SOA’s, aids en
zwangerschap
1.00
aspecten menstruatie, lichamelijke veranderingen, verschil jongens/meisjes 2.4.3 Technische
aspecten
Ouder praat met kind over technische aspecten van seksuele handelingen, bijv. hoe gaat zoenen, hoe werkt
geslachtsgemeenschap, hoe wordt een kind verwekt
0.93
2.4.3 Emotionele aspecten
Ouder praat met kind over emotionele aspecten, bijv. dat het kind niets tegen zijn/haar wil moet doen, seks in relatie tot liefde, lief zijn voor elkaar
0.94
3. Taboes Onderwerpen waar niet over gesproken wordt door ouder en/of
kind
3.1 Taboe van ouder Onderwerpen waar ouder niet over wil praten met kind 0.86
3.2 Taboe van kind, ervaren door ouder
Onderwerpen waar kind, volgens ouder, niet over wil praten met ouder
0.91 3.3 Geen taboes Er zijn geen onderwerpen waar de ouder niet over wil praten met
het kind
0.84
4. Redenen Redenen die ouders geven waarom ze wel of niet met hun kind
over (bepaalde) onderwerpen praten. 4.1 Redenen waarom
ouder wel
communiceert met kind over (bepaalde) seksgerelateerde onderwerpen
Argumenten en redenen van ouder om wel te praten over seksgerelateerde onderwerpen met zijn/haar kind
4.1.1 Belangrijk Ouder geeft aan het belangrijk te vinden met het kind te praten over seksgerelateerde onderwerpen
1.00
4.1.2 Hoort bij de opvoeding
Ouder geeft aan dat het praten over seksgerelateerde onderwerpen met het kind hoort bij de opvoeding van het kind
4.1.3 Kind is nu oud genoeg/is er klaar voor
Ouder vindt dat kind nu oud genoeg is/er klaar voor is over (bepaalde) seksgerelateerde onderwerpen te praten. Hierbij hoort ook het uitleggen op het ‘niveau van het kind’.
1.00
4.1.4 Kind toont zelf interesse in
seksgerelateerde onderwerpen
Het kind toont interesse in of stelt vragen over (bepaalde) seksgerelateerde onderwerpen. Naar aanleiding hiervan wordt er over seksgerelateerde onderwerpen gepraat. Bijv. kind vraagt waar baby’s vandaan komen of hoe het zit met menstruatie.
0.83 4.2 Redenen waarom ouder niet communiceert over (bepaalde) seksgerelateerde onderwerpen met het kind
Argumenten en redenen van ouder om niet te praten over (bepaalde) seksgerelateerde onderwerpen met zijn/haar kind 4.2.1 Ouder vindt kind
te jong/nog niet klaar voor bepaalde
seksgerelateerde onderwerpen
Ouder vindt dat bepaalde onderwerpen niet geschikt zijn om over te praten vanwege de leeftijd van zijn/haar kind of vindt dat zijn/haar kind nog niet klaar is om over bepaalde onderwerpen te praten.
1.00
4.2.2 Kind toont zelf nog geen interesse in de seksgerelateerde onderwerpen
Kind geeft zelf aan nog geen interesse te hebben in het onderwerp, waarop ouder besluit het nog niet te bespreken.
1.00
4.2.3 Ouder wil niets forceren.
Ouder geeft aan niet de informatie uit het kind te willen trekken als het kind dat niet wil, bijv. niet willen forceren, trekken, peuren etc.
5. Ervaring De manier waarop het praten over seksgerelateerde onderwerpen met hun kind ervaren wordt door de ouder
5.1 Open sfeer Ouders ervaren de sfeer en/of de communicatie in huis op het gebied van romantiek en seksualiteit als open.
0.93 5.2 Positief Ouder ervaart het praten met kind als positief, bijv. fijn, makkelijk,
prima, gewoon, normaal
0.93 5.3 Moeilijk Ouder ervaart het praten met kind over seksgerelateerde
onderwerpen als moeilijk, bijv. ingewikkeld, lastig, gesprek verloopt moeizaam
Bijlage C
Citaten uit Interviews met Ouders
Onderwerp Nummer citaat Geslacht ouder Geslacht en leeftijd adolescent Citaat Besproken onderwerpen
1.1 Vader Zoon, 13 jaar “Maar ja, we hebben een paar keer gepolst, zo van het kan best zijn dat je gevoelens hebt en hoe ver ben je, als je dat hebt, moet je dat zeggen. Dan lacht hij een beetje van ‘nee, nee’. Hij is ook echt zo, laat me lekker voetballen en buitenspelen.”
1.2 Moeder Zoon, 15 jaar “Ja weet je, als het een beetje normaal is, ja, wij zeggen als echtpaar, nou ja we gaan vannacht vroeg naar bed. En dan zeggen: ‘Oh dan hebben jullie zeker lekker seks?’. Ik zeg: ‘Ja en, nou en?’.”
1.3 Moeder Zoon, 12 jaar “Dat zijn wel onderwerpen, net zoals met die kinderen van het
kinderdagverblijf het Hofnarretje, wat is er gebeurd dan, weet je? Dan probeer je maar een beetje proberen uit te leggen wat je denkt dat er is gebeurd, want je bent er natuurlijk niet zelf bij. (…) net zoals met die Martijn (politieke partij), die de hele tijd in opspraak is. Die vinden kinderen heel leuk en die vinden ook dat kinderen van 5 of 6 ook al seks mogen hebben. Dan heeft hij zoiets van gadverdamme, dat wil je toch niet als je 5 of 6 bent.”
1.4 Moeder Zoon, 12 jaar “Ik weet wel, hij heeft met wel verteld een keer, dat hij zich een keer heeft afgetrokken, hij is best wel openlijk, dus dat heeft hij wel verteld (…)” 1.5 Moeder Dochter, leeftijd
onbekend
“Zegt ze: ‘Mam, wat ze me nou toch verteld hebben’. Ook over meisjes die al gepijpt hebben, dan zegt ze: ‘Nou mam, dat zei die en die’. Ze hoort het en komt het vertellen en vraagt wat ik ervan vind.”
1.7 Moeder Dochter, 13 jaar “Een neef van mij is homo. En toen dat bekend werd in de familie hebben we het daar ook met M. over gehad, een jaar of 4/5 geleden. Nou toen
hebben we ook gesproken over de reacties van mensen daar omheen.” 1.8 Moeder Zoon, 15 jaar “Ja, wat ik eigenlijk zei, seks moet prettig zijn. Dat het niet zoveel
uitmaakt met wie, maar dat gelijkwaardig. Dat heb ik hem ook wel verteld, van gelijkwaardigheid. Maar dat gaat meer over relaties in het algemeen.”
1.9 Moeder Zoon, 12 jaar “Maar wat we wel zeggen is als je ooit zover bent en je wilt dingen niet dan moet je ook gewoon nee kunnen zeggen.”
1.10 Moeder Zoon, 15 jaar “Ik denk dat het voorbestemd is voor iemand, waar je op dat moment gewoon heel gek op bent en waar je meer mee hebt dan alleen maar kriebels in je buik en verliefdheidsgevoel. Of zelfs niet eens dat, maar echt behoefte hebt aan seks. (…) En geef het niet zomaar weg. Dat is wel waar ik het met ze over heb.”
1.11 Moeder Zoon, 14 jaar “Maar ook hoe kus je, hoe vrij je, wat is daar belangrijk in? (…) ja, hoe raak je elkaar aan wat is daarin belangrijk?”
1.12 Moeder Zoon, 12 jaar Hij was dan 4,5 toen ik zwanger was van zijn zusje en toen zei hij: ‘Hoe komt nou een baby in jouw buik mam?’ En toen zei ik: ‘Nou, dan ga je als papa en mama op een hele speciale manier knuffelen en als je geluk hebt dan groeit er een baby in je buik.’”
1.13 Moeder Dochter, 12 jaar “En dat als je elkaar heel lief vindt, ga je vrijen met elkaar. Elkaar knuffelen en kusjes geven en toen hebben we jou gemaakt. En toen werd ze ouder en toen moest dat ‘gemaakt’ meer uitgelegd worden. Nu weet ze dat allemaal wel.”
1.14 Moeder Zoon, 12 jaar “Nou ja, bijvoorbeeld over hij zijn eerste ontwikkeling van schaamhaar kreeg of zo euh, daar moesten we uitgebreid naar bekijken. Daar plagen we hem dan weleens mee weet je wel. Of dat zijn penis wat groter wordt of zo. Ja weet je dan maken we daar grapjes over zo van ja of ja ja dat doen we wel.”
kreeg of zo euh, daar moesten we uitgebreid naar bekijken. Daar plagen we hem dan weleens mee weet je wel. Of dat zijn penis wat groter wordt of zo. Ja weet je dan maken we daar grapjes over zo.”
1.16 Moeder Zoon, 14 jaar “Maar ook eh, ja dat het verstandig is om een condoom te gebruiken. En waarom is dat dan verstandig? Ja dat is niet alleen omdat je dan geen kinderen krijgt, maar ook eh, voor soa’s en dat soort dingen.”
Taboes 2.1 Moeder Dochter, 15 jaar “Nou geen dingen die vreselijk vermeden worden. Van nou daar hebben we het niet over. Misschien wel omdat het toevallig niet ter sprake komt. Dus niet uit gêne of taboe.”
2.2 Moeder Zoon, 12 jaar “Ja, we hebben niet zoveel geheimen, maar wanneer ik
geslachtsgemeenschap heb met mijn echtgenoot, hoe we het doen en wat we wel en niet doen, dat bespreken we nou weer niet met onze zoon. Dat is echt iets voor onszelf.”
2.3 Moeder Zoon, 12 jaar “Vervolgens, ik zal nooit vragen is het al gebeurd. Dat vind ik te ver. Dat vind ik incestueus, voor mij is dat hoor. Dat is privacy weet je wel?” 2.4 Moeder Dochter, 17 jaar “(…) maar als het over seksualiteit gaat dan hebben de meisjes zoiets van
‘Nou euh, dit zijn van die onsmakelijke dingen, daar hebben we het verder niet over’ .” Redenen om wel over seksgerelateerde onderwerpen te communiceren
3.1 Moeder Zoon, 13 jaar “Belangrijk, ja. Vooral seksualiteit, daar kunnen ook dingen mee fout gaan, om het zo maar te zeggen.”
3.2 Moeder Dochter, 13 jaar “Knetterbelangrijk, want je leert rekenen op school, maar hierover niet.” 3.3 Moeder Zoon, 14 jaar “Hij heeft heel vaak echt naar dingen gevraagd en ik heb hem dan
antwoord gegeven en aangevoeld van tot hier en niet verder.” 3.4 Vader Zoon, 14 jaar “Nee, maar achteraf denk ik van dat het heel goed is. Want nu ze wat
ouder zijn en ze dat soort dingen gewoon weten. Ik denk van ja, dan is het niet te vroeg geweest.”
3.5 Moeder Dochter, 17 jaar “Eigenlijk begint dat al in groep 1 dat er vragen komen en dat je stukjes bij beetjes dingen vertelt die ook passen bij het kind, die het kind op dat moment aankan. Ik bedoel een kind van vier ga je niet van A tot Z uitleggen wat er nou allemaal precies gebeurt en hoe enzo, maar elke keer stukjes bij beetjes.”
3.6 Moeder Zoon, 12 jaar “Ja, daarom denk ik ook dat ik al heel vroeg begonnen ben met vertellen. Want ik vind het als ouder zijnde eigenlijk niet kunnen dat een kind bij een tante of een oom moet horen waarom een vrouw ongesteld wordt. Of hoe je seks moet hebben ofzo.”
3.7 Moeder Zoon, 15 jaar “Ja, daarom denk ik ook dat ik al heel vroeg begonnen ben met vertellen. Want ik vind het als ouder zijnde eigenlijk niet kunnen dat een kind bij een tante of een oom moet horen waarom een vrouw ongesteld wordt. Of hoe je seks moet hebben ofzo.”
Redenen om niet over
seksgerelateerde onderwerpen te communiceren
4.1 Moeder Dochter, 12 jaar “Ik zit er niet, weet je, heel dik boven op. Soms moeten ze ook een beetje zelf ontdekken. De basisdingen moeten we wel mee geven. Maar het is ook een zoektocht. Het is ook leuk om dat zelf te doen dan dat je moeder of vader de hele tijd boven op je lip zit.”
4.2 Moeder Zoon, 14 jaar “Ze mogen dingen ook voor zich houden, en ik stel ook wel vragen, dan ben ik gewoon benieuwd of nieuwsgierig; en willen ze daar niets over kwijt dan vind ik dat prima.”
4.3 Moeder Zoon, 14 jaar “Hij is gewoon nog niet zover. En het kan maar zo zijn dat dat straks in een keer, wel er is. Maar nu heeft dat niet zo zijn aandacht.”
4.4 Moeder Dochter, 13 jaar “Denk als ze klein zijn dan vertel je dat natuurlijk niet zo als het in werkelijkheid gebeurt dan verbloem je het een beetje.”
dat ze dingen kunnen vragen.”
5.2 Vader Zoon, 16 jaar “Ik weet bijna zeker dat hij nog geen seks heeft gehad. En waarom, omdat hij zo open is over verliefd zijn en verkering hebben, dat het me zou verbazen als hij opeens wel seks gehad zou hebben.”
5.3 Moeder Zoon, 14 jaar “Ja, ik vind het heel leuk om…Ik vind het heel fijn als kinderen je nog steeds zo vertrouwen dat ze met jou daarover kunnen praten.”
5.4 Vader Zoon, 13 jaar “Nou, hij is daar open in en makkelijk over en ja, daar heb ik niet zoveel moeite mee. Het is gewoon natuurlijk. Zo kan ik dat het best omschrijven. Niet zwaar of weet ik veel wat, het is gewoon.”
5.5 Moeder Zoon, 14 jaar “Nu wordt het moeilijker omdat ze gewoon in die pubertijd raken. En dan, weet je wel van hoe kun je nou dingen duidelijk maken op een goeie manier zonder dat ze meteen wegrennen en de vingers in de oren stoppen, hè?”
5.6 Moeder Dochter, leeftijd onbekend
“Ja. Er zijn sommige dingen waarvan je denkt, hoe vertel je dat soort dingen. Of hoe leg je het uit. Dat is wel soms een beetje gênant ofzo als ouder zijnde.”