Bijlage 3 Scenario’s Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost
3. Scenario Extreme koude, sneeuw en ijzel
Context
In dit scenario is zowel gekeken naar de logistieke ontwrichting (stremming van de infrastructuur) als de gevolgen voor de volksgezondheid. Bij dit laatste kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de noodzaak tot tijdelijke opvang van dak- en thuislozen en toename van het sterftecijfer onder met name ouderen en minder zelfredzamen.
Actoren
De belangrijkste actoren zijn:
- de (vaar)wegbeheerders, zoals de provincie (provinciale wegen), gemeenten en Rijkswaterstaat (vaarwegen en rijkswegen)
- de spoorbeheerders (Prorail)
- energieleveranciers (elektriciteitsmaatschappijen)
- de verantwoordelijke instanties voor de gezondheidszorg, zoals verzorgingstehuizen - gemeenten
- KNMI
- leveranciers strooizout
Daarnaast zijn de hulpverleningsdiensten (brandweer, GHOR, politie) vooral betrokken bij de incidentbestrijding als gevolg van weersomstandigheden (bijv. ongevallen door glad wegdek).
Oorzaak
Extreme meteorologische omstandigheden kunnen tijdelijk leiden tot een ontwrichting van het maatschappelijk verkeer.
Het betreft een oorzaak waarop geen invloed uitgeoefend kan worden. Als gevolg van klimaatveranderingen is de verwachting dat in de toekomst de frequentie en vorm van incidenten toenemen.
Risicobronnen en kwetsbaarheden De belangrijkste risicobronnen betreffen:
- Wegen
- De rijkswegen (A2, A67 en A50, A58), gladheid
- Alle provinciale en gemeentelijke wegen, gladheid en takbreuk van naastgelegen wegbeplanting - De kanalen:
o Wilhelminakanaal en Zuid-Willemsvaart die in beheer zijn bij Rijkswaterstaat;
o Beatrix kanaal en Eindhovens kanaal die in beheer zijn bij de waterschappen;
- Spoorwegnetwerk (wissels, bovenleidingen, etc.)
Volksgezondheid
- De kwetsbare bevolkingsgroep (zoals de dak- en thuislozen, ouderen en de minder zelfredzamen);
- De reizigers (spoor en wegen bij stremming).
Eén van de belangrijkste kwetsbaarheden is de grote onzekerheid in de weersvoorspelling en dus de mate waarin geanticipeerd moet worden. De hulpverleningsdiensten worden ernstig belemmerd in de hulpverlening door bijvoorbeeld
Regionaal Risicoprofiel 2015
Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost
gladde wegen. De bevoorrading (voedsel, medicijnen en dergelijke) en thuiszorg kunnen stagneren, waardoor tekorten kunnen ontstaan en hulpbehoevenden ernstige hinder ondervinden. Het stijgen van het aantal ongevallen, of stilvallen van de transportsector kan leiden tot grote economische schades. Het breken van bijvoorbeeld hoogspanningsleidingen kan leiden tot uitval van de energievoorzieningen.
Scenariobeschrijving
Aanhoudende extreme winterse weersomstandigheden: (zware) sneeuwval, ijzel en een extreem lage (gevoels-) temperatuur. Door een aanhoudende winter, gedurende meerdere weken, kan een tekort aan strooizout in Nederland ontstaan. Gemeenten hebben gezamenlijk afspraken gemaakt met Rijkswaterstaat dat het zout via het zoutloket optimaal verdeeld en ingezet wordt.
Door een combinatie van het tekort aan gladheidbestrijdingsmiddelen en de aanhoudende sneeuw, kunnen wegen mogelijk afgesloten worden. Vervolgens kan er sprake zijn van grote filevorming en beperkte toegankelijkheid van de wegen die wel toegankelijk zijn. De verminderde toegankelijkheid van wegen heeft nadelige consequenties voor aanrijdtijden en operationele inzetbaarheid van hulpverleningsdiensten.
Extreme koude, ijzel en sneeuw kunnen leiden tot gevolgrisico’s, waaronder bijvoorbeeld ‘uitval energievoorziening’ en
‘uitval ICT- en Telecommunicatie’. Deze zijn als aparte scenario’s beschreven.
Impactanalyse
De gevolgen van het scenario extreme weersomstandigheden zijn:
- criterium 2.1 ‘doden’
- criterium 2.2. ‘ernstig gewonden en chronisch zieken’
- criterium 2.3 ‘lichamelijk lijden en gebrek aan primaire levensbehoeften’
- criterium 3.1 ‘kosten’
- criterium 5.1 ‘verstoring van het dagelijks leven’
- criterium 5.2 ‘aantasting van het lokaal – regionaal openbaar bestuur’
- criterium 5.3 ‘sociaal-psychologische impact en de M-factor’
Criterium 2.1 ‘doden’
Impactscore: B - C (binnen 1 jaar, 2-4 tot 4-16, aanzienlijk gevolg – ernstig gevolg)
Als gevolg van bijvoorbeeld ernstige verkeersongevallen, verstoken blijven van hulp bij direct hulpbehoevenden of het bevriezen van mensen zonder dak boven het hoofd, zal een aantal mensen overlijden. De relatie tussen stijging van het sterftecijfer in directe relatie tot de extreme omstandigheden, is moeilijk aantoonbaar.
Criterium 2.2 ‘ernstig gewonden en chronisch zieken’
Impactscore: C hoog (16-40, ernstig gevolg)
Hierbij wordt vooral gekeken naar het aantal ernstig gewonden (T1 en T2) als gevolg van met name verkeersongevallen of persoonlijke ongevallen.
Regionaal Risicoprofiel 2015
Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost
Criterium 2.3 ‘lichamelijk lijden en gebrek aan primaire levensbehoeften’
Impactscore: A - B (2-6 dagen, < 400 - < 4000, beperkt tot aanzienlijk gevolg)
Met name verminderd zelfredzamen of thuiszorgbehoevenden zullen lijden onder deze omstandigheden. Bijvoorbeeld door te late aanlevering medicijnen en het gebrek aan onderdak of voedsel. Ook zal er stagnatie plaatsvinden van de bevoorrading van winkels.
Criterium 3.1 ‘kosten’
Impactscore: B (tot <20 miljoen, aanzienlijk gevolg)
Hierbij moet met name gedacht worden aan materiële kosten als gevolg van verkeersongevallen en bestrijdingskosten (bijvoorbeeld aankoop voldoende strooizout, toename van zorgkosten door bijvoorbeeld verkeersslachtoffers). Daarnaast ontstaat een toename van economische schade door bijvoorbeeld uitval in de transportsector of schade aan
energienetwerk.
Criterium 5.1 ‘verstoring van het dagelijks leven’
Impactscore: C (3 – dagen tot 1 week, tot < 4.000 inwoners, ernstig gevolg)
Indicator Van toepassing op
extreme koude, sneeuw en ijzel
Geen onderwijs kunnen volgen +
Niet naar het werk kunnen gaan +
Geen gebruik kunnen maken van maatschappelijke
voorzieningen als die voor sport, cultuur of gezondheidszorg
+/-
Verminderde bereikbaarheid door blokkade van wegen en uitval van openbaar vervoer
+
Niet kunnen doen van noodzakelijke aankopen wegens winkelsluiting
-
Regionaal Risicoprofiel 2015
Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost
Criterium 5.2 ‘aantasting van het lokaal – regionaal openbaar bestuur’
Impactscore: C (weken, ernstig gevolg)
Indicator Van toepassing op
extreme koude, sneeuw en ijzel
Aantasting functioneren van de politieke vertegenwoordiging -
Aantasting functioneren van het openbaar bestuur +
Aantasting van het financiële stelsel -
Aantasting openbare orde en veiligheid -
Aantasting vrijheden en/of rechten (godsdienst, meningsuiting, kiesrecht etc.) - Aantasting geaccepteerde Nederlandse normen en waarden, zoals
gebruikelijk in het maatschappelijk verkeer of vastgelegd in wetgeving
-
Criterium 5.3 ‘sociaal-psychologische impact: de M-factor’
Impactscore: D (hoog, zeer ernstig gevolg)
Categorie Indicator van toepassing op koude, sneeuw en ijzel Mate Significant
Perceptie van het incident
Onbekendheid met de aard of de oorzaak van het risico of gevaar.
n.v.t. -
Onzekerheid over de mate van dreiging of gevaar en over de mogelijkheid dat je er persoonlijk door geraakt wordt.
n.v.t. -
Mate van onnatuurlijkheid van (de oorzaken van) het incident.
n.v.t. -
Mate waarin kwetsbare groepen onevenredig zwaar worden getroffen.
Aanzienlijk +
Verwachtingspatro on rond het incident
Mate van gevoelde verwijtbaarheid van relevante bedrijven en (overheid)instanties bij het ontstaan van het incident dan wel het optreden van ongewenste gevolgen ervan.
Aanzienlijk +
Mate van verlies van vertrouwen in het optreden van de overheid, betrokken bedrijven en andere instanties m.b.t. de beheersing van het incident en/of de informatieverschaffing.
Aanzienlijk +
Mate van verlies van vertrouwen in het optreden van de hulpdiensten bij de beheersing van het incident.
n.v.t. -
Handelingsperspec -tief
Mate van onbekendheid en/of onervarenheid met mogelijke vormen van zelfredzaamheid in de specifieke situatie.
Beperkt -
Mate van persoonlijke onmogelijkheid tot beheersing van de eigen situatie.
Beperkt -
Regionaal Risicoprofiel 2015
Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost
Waarschijnlijkheidsanalyse
In het recente verleden hebben zich meerdere situaties voorgedaan met langdurige koude en sneeuwval. Ook de klimatologische veranderingen zijn debet aan steeds grilligere natuuromstandigheden. Het ligt dan ook voor de hand te veronderstellen dat deze situaties zich met steeds grotere regelmaat zullen voordoen. De waarschijnlijkheid wordt gescoord op E: zeer waarschijnlijk (concrete aanwijzingen dat de gebeurtenis wordt geëffectueerd).