anders dan samen uitvoeren, dat maakt voor mij een groot verschil. Daarnaast ben je als
5. Raadslid in samenwerking en concurrentie
5.3. Samenwerking en de betekenis van de wet Markt en Overheid
De gemeente verricht over het algemeen publiekrechtelijke taken. Uw taak als raadslid bestaat hierdoor voornamelijk op het toezien van de uitvoering van deze publiekrechtelijke taken.
Gemeenten verrichten zelf of via hun overheidsbedrijven echter ook economische activiteiten die niet voortvloeien uit publiekrechtelijke taken. Hierbij kunt u denken aan de exploitatie van een zwembad of de verhuur van ruimtes in het gemeentehuis.
Met deze economische activiteiten treedt de gemeente in concurrentie met particuliere ondernemingen. Dit kan leiden tot oneerlijke concurrentie, omdat de gemeente vanuit haar publieke functie concurrentievoordelen kan hebben en daarmee in staat is goederen of diensten aan te bieden voor een lagere prijs dan concurrerende ondernemingen. Het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft in de afgelopen jaren veel klachten ontvangen van bedrijven die te maken hebben met oneerlijke concurrentie door overheden.
Tegen deze achtergrond is de Wet Markt en Overheid
(Wet M en O)12 in het leven geroepen die tot doel heeft zo gelijk mogelijke concurrentieverhoudingen tussen overheden en bedrijven te creëren. Dit komt het innovatieve vermogen van de Nederlandse economie ten goede. Een gelijk speelveld tussen overheden en ondernemingen draagt bij aan bevordering van de welvaart13.
12 Wet van 24 maart 2011 tot wijziging van de Mededingingswet ter invoering van regels inzake ondernemingen die deel uitmaken van een publiekrechtelijke rechtspersoon of die hiermee zijn verbonden (aanpassing Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid), Stb. 2011, 162.
Om concurrentievervalsing door de gemeente te voorkomen bevat de Wet Markt en Overheid vier gedragsregels waar de gemeente zich aan moet houden wanneer zij zelf of via haar overheidsbedrijven economische activiteiten uitvoert. De gemeente wordt in dat geval aangemerkt als een marktpartij. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), sinds april 2013 gefuseerd tot de Autoriteit Consument en Markt (ACM), zal toezien op de naleving van deze regels14. Indien de gemeente in strijd handelt met de Wet M en O kan de gemeente een boete opgelegd krijgen.
De gemeente verricht een ‘economische activiteit’ indien de gemeente zelf of via haar overheidsbedrijf in concurrentie met andere ondernemingen goederen of diensten aanbiedt op een markt. De rechtsvorm of wijze van financiering is hierbij niet van belang.
Indien sprake is van de uitoefening van een typische overheidstaak, zoals handhaving van de openbare orde of het verlenen van vergunningen (het zogenaamde overheidsprerogatief) wordt die activiteit niet als economische activiteit aangemerkt. De gemeente hoeft dan geen rekening te houden met de gedragsregels. Ditzelfde is het geval indien de gemeente diensten verricht of goederen levert binnen haar eigen overheidsorganisatie (zelfvoorziening)15. In dat geval biedt de gemeente die goederen of diensten niet aan op een markt, zodat de gemeente niet in concurrentie treedt met derden.
Uitzonderingen
De Wet Markt en Overheid kent een aantal uitzonderingen.
Ten eerste zijn die economische activiteiten van de gemeente uitgezonderd van de Wet Markt en Overheid indien uw gemeente goederen of diensten aan andere overheden of overheidsbedrijven ter uitvoering van hun publiekrechtelijke taak aanbiedt.
De Wet Markt en Overheid bevat ook een uitzondering voor economische activiteiten die worden verricht in het algemeen belang. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan de exploitatie van een fietsenstalling om het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren. Voorwaarde is wel dat de gemeenteraad heeft vastgesteld dat de desbetreffende economische activiteiten in het algemeen belang worden verricht.
Staatssteun
Tenslotte is het mogelijk dat de economische activiteiten van de gemeente of haar overheidsbedrijf zijn uitgezonderd, indien er voor die activiteiten sprake is van staatssteun die onder het regime van de Europese staatssteunregels valt. Als economische activiteiten met publiek geld worden gefinancierd kan sprake zijn van een staatssteunmaatregel. Hiervan kan sprake zijn bij het verkopen van grond tegen een niet marktconforme prijs. In dat geval is de Wet Markt en Overheid niet van toepassing16. Als er sprake is van
zogenaamde de-minimissteun, waarbij het steunbedrag minder dan EUR 200.000 bedraagt, gerekend over drie jaar, is de Wet Markt en Overheid in ieder geval wel van toepassing.
Wat zijn de gevolgen voor een overheidsorganisatie bij toepassing van wet Markt en Overheid?
Wanneer u taken van uw gemeente wegzet in een min of meer zelfstandige organisatie dient u rekening te houden met onderstaande bepalingen uit de wet Markt en Overheid die door de gemeente moeten worden nageleefd.
Integrale kostendoorberekening: Alle kosten moeten integraal worden doorberekend. In de handreiking Wet M en O is hiervoor een stappenplan opgenomen en is aangegeven welke kosten integraal moeten worden doorberekend.
Bevoordelingsverbod: Eigen overheidsbedrijven mogen niet bevoordeeld worden ten opzichte van concurrerende bedrijven.
Gegevensgebruik: Gegevens die vanuit de publieke taak zijn verkregen, mogen alleen voor economische activiteiten gebruikt worden als deze gegevens ook voor concurrerende partijen beschikbaar zijn.
Functiescheiding: Medewerkers mogen geen economische activiteiten verrichten als deze medewerkers ook betrokken zijn bij samenhangende toezichthoudende activiteiten (functiescheiding).
Controle en verantwoording door de raad
Als raadslid ziet u toe op de naleving van de wet Markt en Overheid door het College van burgemeester en wethouders. In de begroting, jaarrekening en het jaarverslag moet u rekening houden met het vereiste van transparantie ten behoeve van burgers, maatschappelijke organisaties en toezichthouders, het Centraal Bureau voor de Statistiek en Europese organisaties.
De accountant houdt toezicht op de gedragsregels die overwegend mededingingsrechtelijk van aard zijn, Op de gedragsregels in de Mededingingswet houdt de ACM toezicht op de naleving ervan17.
De ACM kan toezicht uitoefenen uit eigen beweging, of naar aanleiding van klachten of signalen over (vermeende) overtredingen. Voor het verrichten van onderzoek beschikt de ACM over verschillende bevoegdheden. De ACM kan informatie opvragen of inzage vorderen in zakelijke gegevens en bescheiden.
Hieronder vallen ook de documenten die deel uitmaken van de accountantscontrole. Zoals de verantwoording van de economische activiteiten. Deze verantwoording maakt deel uit van de
jaarrekening en bevat, zoals eerder is aangegeven, een overzicht van de door de gemeente verrichte economische activiteiten en de daaraan verbonden baten en lasten. De ACM kan in haar rol als toezichthouder dit overzicht raadplegen in geval van een klacht.
Het administratieve toezicht door de accountant kan hierdoor als hulpmiddel voor het toezicht door de ACM dienen. De gemeente is verplicht medewerking te verlenen aan een onderzoek van de ACM.