Ruimtelijke ordening, ruimtelijke kwaliteit en beeldkwaliteit 1 Ruimtelijke ordening

Glastuinbouw

Volgens het Beleidsplan Glastuinbouw van gemeente Pijnacker-Nootdorp (2007) en het ontwerp PIT! Structuurvisie Pijnacker-Nootdorp (2009), zal het glas- areaal na 2025 als gevolg van sanering, transformatie en herstructurering af- nemen naar circa 325 ha (nettoglas). Het areaal aan glas kan als volgt worden bestempeld:

45 - Circa 325 ha (netto) blijft duurzaam glastuinbouwgebied (deelgebieden

Noukoop, Balijade en Pijnacker-Oost en -West). Het concept van de Glas-as is een belangrijke pijler en wordt blijvend ondersteund.

- Circa 150 ha glastuinbouwgebied (i.c. Dwarskade, Rijskade en Overgauw) kan na 2025 eventueel transformeren naar met name uitbreiding voor de woningbouw. Een deel van deze 150 ha is verspreid liggend glas in het bui- tengebied van de gemeente. Dit ligt vooral in het gebied waar groen, water, ecologie en recreatieve functies meer ruimte moeten krijgen. Middels de provinciale Ruimte voor Ruimteregeling en een gebiedsgerichte aanpak (Oude Leede, Katwijkerlaan) wordt in deze gebieden gewerkt aan het oprui- men van oude en niet rendabele glascomplexen. De gemeente heeft ten aanzien van het Lint Oude Leede haar werk inmiddels bijna afgerond. Het is nu aan de deelnemende bewoners om de (glas)opstanden te slopen en de compensatiewoningen te bouwen. De eerste betrokkenen zijn al begonnen met het treffen van de voorbereidingen (www.pijnacker.nl).

Het areaal nettoglas in de vier duurzame glastuinbouwgebieden bedroeg in 2008 bijna 230 ha (zie tabel 2.5). Het totale areaal cultuurgrond van de glas- tuinbouwbedrijven bedroeg 269 ha. Dit is veel minder dan de 325 ha die voor 2025 wordt nagestreefd. Uit tabel 2.5 (oppervlakte gebied) en bijlage 5 (witte vlekken) valt af te leiden dat er nog ruimte beschikbaar is voor verdichting van kassen. Of deze ruimte toereikend is om de 325 ha nettoglas te kunnen realise- ren is niet geheel duidelijk. Voor nieuwe gebieden wordt een verhouding gehan- teerd van 1 op 2 met betrekking tot het oppervlakte glas en het oppervlakte van het plangebied. Op basis van die verhouding zou 325 ha nettoglas mogelijk zijn bij 675 ha plangebied. Hierbij moet echter niet worden vergeten dat bij her- structurering van bestaande gebieden glasoppervlak verloren gaat voor ver- duurzaming, inpassing en ontsluiting. Aan de andere kant neemt meerlagenteelt op met name potplantenbedrijven steeds meer toe. Dit zal in beperkte mate po- sitief doorwerken op de bruto-nettoverhouding op gebiedsniveau, omdat niet alle bedrijven het zullen toepassen en meerlagenteelt beperkt blijft tot (een deel van) de bedrijfsruimte.

Deze situatie lijkt vergelijkbaar met die voor de provincie Zuid-Holland wat betreft haar saldo-nulbenadering (minimaal 5.800 ha nettoglas). De vraag is dan ook op welke wijze de gemeente het minimaal areaal glas denkt te waarborgen. Als de 325 ha netto niet valt te realiseren in de duurzame glastuinbouwgebieden zal dit de discussie over de transformatiegebieden op termijn beïnvloeden.

46

Bouwen en wonen

Binnen Greenport Westland-Oostland ligt een belangrijke woningbouwopgave. De ruimte die hiervoor nodig is, ligt vast en concurreert dus niet meer met de ruimtebehoefte van het glas. Toekomstige woningbouwontwikkelingen vinden plaats afhankelijk van de locale behoefte. Pijnacker-Nootdorp zou tot en met 2015 groeien met circa 800 woningen per jaar. De gemeente groeit hiermee naar circa 58.000 inwoners eind 2015. Gezien de huidige economische situatie strekt de gemeente het woningbouwprogramma over een langere periode uit. Een extra bouwopgave kan en zal eventueel pas na 2015 worden gerealiseerd. Verdere verstedelijking na 2010 is toegestaan in de niet duurzame glasgebie- den, zoals in AckersWoude en Tuindershof (Pit! Structuurvisie Pijnacker- Nootdorp, 2009)

3.3.2 Ruimtelijke kwaliteit en beeldkwaliteit

Algemeen

Ruimtelijke ordening is meer dan het op elkaar afstemmen van de kwantitatieve ruimtebehoeften. Het gaat ook om het bewaren en vergroten van de kwaliteit van die ruimte. De gebruikswaarde, de belevingswaarde en de toekomstwaar- de zijn, als elementen van de ruimtelijke kwaliteit, van groot belang voor een succesvolle (her)inrichting van bestaande of nieuwe glastuinbouwgebieden (Alleblas, 1997).

De beeldkwaliteit wordt bepaald door de ruimtelijke verschijningsvorm van de glastuinbouw in haar omgeving. Grote contrasten met het omliggende gebied vermindert de beeldkwaliteit.

In Greenport West-Oostland liggen de kernen in een voormalig agrarisch gebied dat onder de druk van de Zuidvleugel steeds meer een netwerk wordt van uitgebreide kernen met aan de randen glastuinbouwcomplexen en bedrijven- terreinen. Een groenblauwe contramal maakt onderdeel uit van dit netwerk. Vanuit de omringende steden bestaat behoefte aan recreatiemogelijkheden, waar het omliggende groenblauwe netwerk in kan voorzien. Om dit groenblauwe netwerk in kwaliteit te doen toenemen, liggen aan de randen van deze gebieden kansen voor kleinschalige woninguitbreidingen die de overgang van dorp naar omringend landschap verzachten (Integrale visie Greenport Westland-Oostland 2020, 2008).

47 Duurzame glastuinbouw, ruimtelijke kwaliteit en beeldkwaliteit

Duurzame glastuinbouw is een vorm van duurzame ontwikkeling, waarin ecolo- gische, economische en sociale belangen bij elkaar komen, voor zowel de hui- dige als de toekomstige generaties. Meer concreet valt op het ecologische vlak hierbij te denken aan het milieubewust omgaan met water, energie en afval. Op economisch gebied kan gedacht worden aan een manier van bedrijfsvoering, zodat nu en in de toekomst de bestaanszekerheid van het bedrijf kan worden gegarandeerd. Op het sociale vlak kan worden gedacht aan beperking van licht- overlast. Op maatschappelijk vlak valt te denken aan de integratie van groen en waterelementen met een meerwaarde voor de ruimtelijke kwaliteit en het imago van glastuinbouw (gemeente Pijnacker-Nootdorp, 2009b).

Tegen de achtergrond van het streven naar duurzame glastuinbouwgebieden moet vooral ook de ruimtelijke kwaliteit van deze gebieden worden versterkt. Enerzijds is een ruimtelijke hoofdstructuur gewenst, waarbinnen ruimte wordt geboden voor de ontwikkeling van de productiefunctie van de bedrijven in de gebieden of van clusters van bedrijven. Anderzijds dient aandacht te zijn voor de ruimtelijke verschijningsvorm (vorm en maatvoering) van de kassen en andere opstanden, zoals opslagtanks. Met name laatstgenoemde objecten bepalen de beeldkwaliteit en het imago van de glastuinbouw.

De gemeente wil de bestaande structuur van boezemwatergang, vaarten en sloten zoveel mogelijk behouden en waar mogelijk versterken. Dit betekent dat er een aantal harde structurerende lijnen aanwezig is die betekenis hebben voor de ontwikkelingsmogelijkheden van de glastuinbouw en de mogelijkheden om de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. Dit neemt niet weg dat de glastuinbouwsector de mogelijkheden moet benutten om inpassing in de omgeving te realiseren om haar beeldkwaliteit te verbeteren. Efficiënt en effectief ruimtegebruik (dubbel en meervoudig ruimtegebruik) zal een belangrijk aandachtspunt zijn.

Wanneer (voormalige) bedrijfswoningen een verdere schaalvergroting/her- structurering in de weg staan kunnen deze woningen worden gesloopt om elders te worden herbouwd. Bijvoorbeeld naar woningclusters buiten de in- vloedssfeer van de herstructurering (gemeente Pijnacker-Nootdorp, 2009b).

In dat kader is het project FES Oostland/Groenzone interessant. Het doel is een integrale gebiedsontwikkeling (bruto 400 ha), waarbij verschillende over- heidsdoelen op het gebied van duurzame glastuinbouw, ecologie, water, recre- atie, verkeersontsluiting en landschap worden gerealiseerd en op elkaar afgestemd. In totaal willen de gemeenten 100 ha verouderde glastuinbouwbe- drijven herstructureren, inclusief sanering van 12 ha verspreid glas. Dat moet 50 ha opleveren voor de bouw van nieuw glas. Het projectgebied moet daar-

48

door veranderen in één aaneengesloten duurzame glastuinbouwlocatie van netto 200 ha. Om het gebied heen ligt een 'schil' van 150 ha groen.