Deelvraag: In hoeverre hebben de geselecteerde gemeenten medewerking
verleend bij het realiseren van windmolens?
6.1 Introductie
In het vorige hoofdstuk is onderzocht welke sturingsmodellen de provincies hanteren. Dit hoofdstuk is een vervolg hierop door te onderzoeken in hoeverre de gekozen strategie invloed heeft gehad op het verlenen van medewerking van de gemeenten Súdwest-Fryslân, Goeree-Overflakkee, Barendrecht en Medemblik. De zes kenmerken van de sturingstechniek worden aangehaald en vervolgens wordt aangegeven wat voor invloed deze kenmerken hadden op de medewerking van de gemeente.
6.2 Súdwest-Fryslân
De gemeente Súdwest-Fryslân is in het verleden al vaker als geschikte gemeente voor windenergie op land gezien door de provincie. Er staan al veel turbines op het grondgebied. Ook heeft de provincie het gebied rondom de Kop van de Afsluitdijk als kansgebied aangewezen voor windparken. De gemeente is zelf in een vroeg stadium gevraagd om geschikte locaties voor windmolens te vinden, hieruit zijn locaties gekomen waar eventueel een aantal turbines kunnen staan. Jaren later heeft de provincie besloten om plannen voor een windpark bij de Kop van de Afsluitdijk toch uit te voeren. De gemeente Súdwest-Fryslân had dit totaal niet verwacht en was niet te spreken over het te komen windpark Nij Hiddum-Houw bij de Kop van de Afsluitdijk. Vanuit het college van B&W kwam het voorstel om zich als gemeente uit te spreken tegen het windpark. De gemeente heeft toen aangegeven dat zij tegen het windpark zijn maar desondanks met de provincie om tafel gaat om de gevolgen te mitigeren. Zo is de gemeente onderdeel van de projectgroep waarin de besluiten worden gemaakt voor het windpark. De gemeente werkt op deze manier samen met de provincie om een windpark te realiseren. Het feit dat de provincie hiernaast ook nog een omgevingsadviesraad heeft opgesteld voor omwonenden heeft meegewogen in de beslissing om samen te werken van de gemeente Súdwest-Fryslân. Lucia Bijl van de gemeente Súdwest-Fryslân zegt daar het volgend over:
“Nu kunnen we nog een invloed uitoefenen en anders niet. Nu hebben we dat we wel
meewerken en dat onze gemeente de omgevingsvergunning voor rekening neemt. (..) En daarmee vloeit in door dat wij medebevoegd zijn het MER vast te stellen. Dus in die zin hebben we wel een directe betrokkenheid. (Interview B)”
De omgevingsadviesraad kon tot zekere hoogte meebeslissen over de fysieke kenmerken van het te komen windpark. Zo mocht de raad zijn voorkeur uitspreken voor een windpark met minder turbines. De gemeente wou niet als stakeholder meepraten in de omgevingsadviesraad omdat zij niet het gevoel heeft dat er plek is voor een gemeente, enkel voor directe omwonenden en belangengroeperingen. Omdat de gemeente Súdwest-Fryslân uit belang van de inwoners wil handelen is besloten om niet
33
dwars te liggen voor de plannen van de provincie. Dit was een mogelijkheid waar over na is gedacht door de gemeenteraad, maar de kans dat de provincie het windpark vervolgens zelf zou plannen en uitvoeren was te groot en ongewenst. Dat de provincie de gemeente en andere stakeholders heeft betrokken bij het ontwikkelen van het windpark heeft een cruciale rol gespeeld om als gemeente medewerking te verlenen aan de provincie.
6.2.1 Beoordeling van de verleende medewerking van de gemeente Súdwest-Fryslân aan de provincie Friesland:
Kenmerk: Leidde tot:
-Visie van provincie over overleggen met gemeente.
De gemeente kon het waarderen dat het werd betrokken en geïnformeerd.
-Bepalen van locaties van windmolens. De gemeente had weinig invloed op de locaties tot grote ergernis van de gemeente.
-Betrekken van gemeente bij het plaatsen en vergunning aanvragen van windmolens.
De gemeente overlegde met de provincie over het bestemmingsplan en de vergunningen. Daar was de gemeente vergenoegd mee.
-Bepalen van fysieke kenmerken van windmolens. De gemeente vond het prettig dat de lokale bewoners en stakeholders mochten meepraten. -Opinie van provincie over gemeente. De gemeente vond het prettig dat de provincie de
gemeente en andere stakeholders probeerde te betrekken.
-Samenwerking in groepsverband met stakeholders.
De gemeente was vergenoegd met de opgerichte groepen waarin stakeholder konden meepraten.
Samen leidde dit tot: Medewerking van de gemeente.
6.3 Goeree-Overflakkee
De gemeente Goeree-Overflakkee is een eiland met een open landschap grenzend aan de Noordzee. Hierdoor is het eiland al in de eerste structuurvisies van Zuid-Holland als kansrijk bestempeld voor windenergie. Om de 225 MW aan windenergie op land te halen moet er een significant aantal windturbines worden geplaatst op het eiland. Doordat de gemeente Goeree-Overflakkee zelf ook duurzaamheidsdoelstellingen heeft werd vanuit de gemeenteraad niet negatief gekeken naar
windturbines. De gemeente heeft zelf in haar bestemmingsplan kansrijke gebieden voor windenergie opgenomen. Grote delen van het eiland werden als kansrijk geschat, grotendeels de gehele kuststrook is geclassificeerd als kansrijk. De kansrijke gebieden zijn vastgesteld door de gemeenteraad van Goeree-Overflakkee en dit is overgenomen door de provincie. De gemeente heeft hiermee zeer goed medewerking verleend aan de provincie door zelf kansgebieden aan te wijzen voor windenergie. Vervolgens konden initiatiefnemers zich melden bij de gemeente om samen windparken te realiseren.
34
De provincie Zuid-Holland heeft de gemeente de ruimte gegeven om zelf eisen te stellen aan de windmolens zolang dit binnen de randvoorwaarden van het provinciaal beleid valt. In hoeverre dit de bereidbaarheid voor windenergie op land heeft beïnvloed wordt duidelijk in een citaat van Joost Moelker:
“Ja, de voordelen die wij hebben door de eigen regie helpt wel mee. Een ander punt is dat we
een grotere afstand houden tot dorpskernen. De provincie die houdt altijd 450 meter aan, en dat is meestal waar je met de geluidsnorm op uitkomt. Hier in Goeree-Overflakkee is het 900 meter van een dorpskern, dat is ook een winst dankzij het zelf beslissen. Deze afstand is hiermee groter dan in de rest van de provincie. (..) Hier is vastgesteld dat de tiphoogte van de turbine niet hoger dan 150meter mag zijn en dat resulteert erin dat er geen verlichting op hoeft. Zo heeft de gemeente wel een invloed gehad. (Interview D)”
Alle parken die in de toekomst worden gebouwd moeten hier aan voldoen. Dat de gemeente zelf gebieden heeft kunnen aanwijzen en voorwaarden heeft mogen scheppen voor de turbines was een belangrijke reden om de provincie te helpen met het halen van de MW-quota. De gemeente Goeree- Overflakkee zegt dat zij het houden van de regie als positief ervaart. Ondanks dat de gemeente Goeree-Overflakkee en de provincie Zuid-Holland niet samenwerken in bepaalde commissies of groepen voor windmolenbeleid verloopt de samenwerking voorspoedig. Productief samenwerken en elkaar vrijlaten heeft hierin een grote rol gespeeld.
6.3.1 Beoordeling van de verleende medewerking van de gemeente Goeree-Overflakkee aan de provincie Zuid-Holland:
Kenmerk: Leidde tot:
-Visie van provincie over overleggen met gemeente.
De gemeente kon de visie van de provincie waarderen, veel vrijheid voor de gemeente. -Bepalen van locaties van windmolens. De gemeente kan het waarderen dat zij zelf mochten bepalen waar de turbines kwamen. -Betrekken van gemeente bij het plaatsen en
vergunning aanvragen van windmolens.
De gemeente vindt het prettig dat zij zelf de vergunningen mogen regelen.
-Bepalen van fysieke kenmerken van windmolens. De gemeente mocht in eigen beleid eisen stellen aan de kenmerken, werd als genoeglijk ervaren. -Opinie van provincie over gemeente. De gemeente vond het prettig dat de provincie de
gemeente als partner ziet. -Samenwerking in groepsverband met
stakeholders.
De gemeente heeft geen last van de absentie van groepen omdat zij het zelf aankunnen.
35
6.4 Barendrecht
De gemeente Barendrecht was een voormalige gemeente in de stadsregio Rotterdam. In 2012 is er een convenant ondertekend door alle leden van de stadsregio Rotterdam waarin stond dat elk lid zich moest inspannen voor duurzame energie. Duurzame energie kan om meer manieren worden opgewekt dan bij windenergie en daar moet de gemeente het dan ook gaan zoeken. Een citaat van Leone Somers geeft kort en duidelijk aan hoe de gemeente Barendrecht reageerde op de vraag vanuit de provincie om kansgebieden aan te wijzen voor windenergie:
“Ja, die vraag is gesteld maar wij zijn niet met nieuwe locaties gekomen. Met de simpele reden
omdat de gemeente Barendrecht wel voor duurzame energie is maar windturbines niet meer passen in een verstedelijkt gebied zoals Barendrecht. We hebben zo weinig plek dat we geen geschikte locatie hebben kunnen vinden.(Interview E)”
De gemeente zag echter geen plaats voor windturbines en oorspronkelijk zouden er ook geen
windturbines komen. In de VRM werden echter meerdere locaties opgenomen die binnen Barendrecht vielen. Momenteel zijn de locaties BT-Oost en Vaanplein nog kansgebieden voor windenergie vanuit de VRM. Deze locaties zijn zonder overleg met de gemeente tot stand gekomen. De gemeente Barendrecht heeft aangegeven beide locaties niet geschikt te vinden voor windturbines. Wanneer een initiatiefnemer contact opneemt met de gemeente Barendrecht moeten zij samen een windpark zien te realiseren. Als de gemeente echter voet bij stuk houdt bestaat de kans dat de gemeente het
bestemmingsplan niet wilt wijzigen voor de windparken. Wanneer de gemeente tot dit overgaat, is dit een fikse tegenvaller voor de provincie voor het realiseren van de MW-quota. De gemeente
Barendrecht heeft bovendien zelf een toetsingskader opgesteld voor toekomstige projecten op haar grondgebied. Op deze manier heeft de gemeente haar eigen positie verstevigd. Wanneer een initiatiefnemer met een plan komt kan de gemeente het meten aan het toetsingskader en het hierop afwijzen. Wanneer de initiatiefnemer vervolgens naar de provincie stapt, kan de gemeente zeggen dat de provincie geen onderzoek hoeft uit te voeren omdat zij het al hebben getoetst aan hun kader. De gemeente is ervan overtuigd dat er geen locaties beschikbaar zijn voor turbines in de dichtbevolkte gemeente waar bovendien al een snelweg, spoorweg en rivier liggen. Dat de provincie zelf locaties heeft aangewezen als kansgebied werd dan ook niet gewaardeerd door de gemeente. Er bestaan lokale actiegroepen in de gemeente Barendrecht tegen windenergie. De gemeente Barendrecht staat niet achter deze groepen maar faciliteert hun wel op verschillende manieren. Plannen voor windparken in Barendrecht worden niet gesteund vanuit de politiek en bevolking, dit is de reden dat de gemeente waarschijnlijk geen medewerking gaat verlenen aan de provincie.
36
6.4.1 Beoordeling van de verleende medewerking van de gemeente Barendrecht aan de provincie Zuid-Holland:
Kenmerk: Leidde tot:
-Visie van provincie over overleggen met gemeente.
De gemeente kon de visie van de provincie waarderen, veel vrijheid voor de gemeente. -Bepalen van locaties van windmolens. De gemeente is zeer ontevreden met de gekozen
locaties door de provincie. -Betrekken van gemeente bij het plaatsen en
vergunning aanvragen van windmolens.
De gemeente is niet van plan zelf vergunningen te verlenen voor windparken.
-Bepalen van fysieke kenmerken van windmolens. De gemeente ziet geen enkele optie voor windturbines.
-Opinie van provincie over gemeente. De gemeente ziet geen enkele locatie voor een windturbine en is het niet eens met de provincie. -Samenwerking in groepsverband met
stakeholders.
De gemeente heeft geen belang bij groepsverbanden.
Samen leidde dit tot: Tegenwerking van de gemeente
6.5 Medemblik
De gemeente Medemblik ligt in het noorden van de provincie Noord-Holland. Omdat hier, in
tegenstelling tot het zuiden van de provincie, relatief weinig mensen wonen, wordt de grond net zoals bij omliggende gemeenten al gauw als kansrijk beschouwd voor windenergie op land. Op ongeveer een kilometer afstand van het centrum van Medemblik staat de grootste windmolen van Europa. Deze in het oog vallende windmolen heeft geleid tot een negatief sentiment voor windenergie binnen de gemeente. Het landschap rondom het dorp wordt dusdanig verstoord dat de gemeente nu van mening is dat er geen windturbines meer geplaatst kunnen worden in of rond Medemblik. Momenteel liggen er plannen voor windpark Westfrisia. In 2010 is het plan van de initiatiefnemer afgewezen door de gemeente Medemblik. Echter heeft de provincie nieuw leven geblazen in het windpark en is de kans aanwezig dat het windpark alsnog komt. Voor dit park worden de kenmerken en eigenschappen bepaald door de initiatiefnemer en de provincie, de gemeente kan niet meepraten. Een rechter moet hier binnenkort uitsluitsel over geven. Dat er een rechter aan te pas moet komen geeft aan in hoeverre de gemeente en provincie van standpunt verschillen over de wel of niet geschikte locatie voor 5 windturbines. De gemeente Medemblik wordt gekenmerkt door een zogezegd Noord-Hollands open landschap, het plaatsen van turbines zou dit naar zeggen van de gemeente ernstig verstoren. Toch is de provincie van plan in grote delen van Noord-Holland windturbines te plaatsen. De gemeenten vinden
37
het jammer dat zij weinig inspraak hebben op de gekozen locaties voor de turbines. Piet Meester van de gemeente Medemblik zegt daar het volgende over:
“Als wij zelf kansrijke gebieden zouden zien binnen onze gemeente dan hadden wij tegen de
provincie gezegd: “Doe dit niet hier, maar juist daar.” Maar wij zien geen geschikte gebieden dus daar is geen sprake van. De provincie heeft ons ook niet gevraagd of wij geschikte gebieden zien, ze begonnen direct met het uitvoeren van hun eigen beleid. Maar andersom, als zij wel waren gekomen en de gemeenten een half jaar hadden gegeven om met geschikte locaties te komen voor de turbines dan vraag ik mij zeer af of zij daarmee de doelstelling van 685,5 MW zouden halen. In zoverre heb ik nog wel begrip voor het feit dat zij willen werken uit hun expertise. (Interview G)”
Wat opvalt bij de gemeente Medemblik is dat zij tegen windturbines zijn maar wel begrijpen waarom de provincie handelt vanuit het eigen belang en daarmee de gemeente dupeert. De enige invloed die nog kan worden uitgeoefend is door de omwonenden van het nieuwe windpark Westfrisia bij het verplichte participatieplan van de initiatiefnemer. De gemeente wordt ook niet betrokken door de provincie bij de vergunningverlening, en wanneer de gemeente wel openstond voor windenergie dan zou de gemeente alsnog niet worden betrokken.
6.5.1 Beoordeling van de verleende medewerking van de gemeente Medemblik aan de provincie Noord-Holland:
-Visie van provincie over overleggen met gemeente.
De gemeente vindt het jammer dat de gemeente niet wordt betrokken bij overleggen.
-Bepalen van locaties van windmolens. De gemeente is zeer ontevreden met de gekozen locaties door de provincie.
-Betrekken van gemeente bij het plaatsen en vergunning aanvragen van windmolens.
De gemeente wordt niet betrokken om vergunningen te verlenen.
-Bepalen van fysieke kenmerken van windmolens. De gemeente ziet geen enkele optie voor windturbines en mag overigens niet meepraten. -Opinie van provincie over gemeente. De gemeente ziet geen enkele locatie voor een windturbine en is het niet eens met de provincie. -Samenwerking in groepsverband met
stakeholders.
De gemeente wordt niet betrokken in de vorm van een stuurgroep of adviesraad.
38
6.6 Deelconclusie
Nu de medewerking van de vier gemeenten Súdwest-Fryslân, Goeree-Overflakkee, Barendrecht en Medemblik aan de provincies zijn bepaald kunnen de gemeenten worden vergeleken. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft uiteindelijk medewerking verleend aan de provincie Friesland ondanks dat zij een tegenstander zijn van het windpark Nij Hiddum-Houw. De reden dat zij toch meewerken is dat de gemeente graag een invloed wil uitoefenen op het windpark, en dat kan de gemeente doordat de provincie een stuurgroep en een omgevingsadviesraad heeft opgesteld om zo goed mogelijk met de wensen van stakeholders rekening te kunnen houden. De aanpak van de provincie om de gemeente te betrekken heeft geleid tot medewerking van de gemeente Súdwest-Fryslân. De gemeente Goeree- Overflakkee heeft ook medewerking verleend aan de provincie Zuid-Holland. De provincie heeft zelf ook duurzaamheidsdoelstellingen, maar doordat de provincie de gemeente de ruimte gaf om zelf locaties en kenmerken van de molens te bepalen, was de gemeente Goeree-Overflakkee welwillend om windenergie op te wekken. De aanpak van de provincie om de gemeente veel ‘spelingsruimte’ te geven in het bewerkstelligen van windparken was voor de gemeente Goeree-Overflakkee zeer
belangrijk om medewerking te verlenen. De gemeente Barendrecht verleent geen medewerking aan de provincie omdat zij ervan zijn overtuigd dat er geen geschikte locaties zijn voor windturbines. De locaties die door de provincie zijn aangewezen worden als ongeschikt geacht door de gemeente Barendrecht. De gemeente heeft zelf ook een toetsingskader opgesteld om aan te tonen dat de gekozen locaties niet geschikt zijn, indien er initiatiefnemers komen dan worden hun plannen hier aan getoetst en zo goed als zeker afgewezen. De spelingsruimte die de provincie geeft aan Goeree-Overflakkee is niet van toepassing voor de gemeente Barendrecht omdat zij zelf geen één geschikte locatie zien. De gemeente Medemblik heeft geen medewerking verleend aan de provincie Noord-Holland voor
windpark Westfrisia in 2010, het is inmiddels zeven jaar later en er moet een rechter aan te pas komen om te beslissen of het windpark er wel of niet mag komen. De gemeente Medemblik heeft geen geschikte locaties mogen zoeken van de provincie Noord-Holland maar dat zou niet veel uitmaken omdat er naar mening van de gemeente geen geschikte locaties zijn.
39
Hoofdstuk 7. Conclusie
In dit hoofdstuk wordt de onderzoeksvraag beantwoord aan de hand van de geformuleerde deelvragen en de hypothese. Voordat de onderzoeksvraag wordt beantwoord worden de eerder geformuleerde deelconclusies samengevat.
7.1 Deelconclusies
Deelvraag 1. Welke bestuursorganen spelen een rol in het plaatsen van windmolens en op welke
manier zijn zij betrokken?
In Nederland is er hechte samenwerking tussen de verschillende overheidsorganen voor het plaatsen van windturbines. Door het nationale en internationale belang van verduurzaming wordt de gemeente als grondeigenaar strikt in de gaten gehouden door de hogere bestuursniveaus. Veelal neemt de provincie de uitvoerende taak van de gemeente over terwijl de gemeente zelf ook bevoegd is om windparken te plaatsen tot een opbrengst van 100 MW. Het is een samenspel tussen de gemeenten, de provincies en het Rijk.
Deelvraag 2. Welke doelstellingen heeft het Rijk opgesteld omtrent het vergroten van de
windenergiesector in Nederland en hoe moet dat worden behaald?
Het Rijk en de provincies hebben samen afgesproken 6000 MW aan windenergie op land op te
wekken in 2020 en 4450 MW aan windenergie op zee in 2023. Bij de totstandkoming van de verdeling van de 6000 MW is rekening gehouden met verschillende factoren waaronder voldoende ruimte en windkracht voor de windturbines. Ook zijn de drie verschillende overheidsorganen bezig met het bewust maken van de Nederlandse maatschappij en inwoners.
Deelvraag 3. Welke sturingsmodellen zijn gebruikt door de geselecteerde provincies?
Bij de provincie Friesland vallen de meeste kenmerken onder een netwerksturing. De intentie van de provincie om samen te werken met gemeenten, omwonenden en andere stakeholders komt hier duidelijk naar voren. Bij de provincie Zuid-Holland worden de kenmerken deels toegeschreven aan een netwerksturing en aan zelfsturing. De provincie geeft de gemeenten veel ruimte om zelf