Bij de vaststelling van het Kunstenplan 2005-2008 is besloten om de systematiek van het Kunstenplan te evalueren. Er zijn twee rapporten verschenen waarin de kunsten-plansystematiek tegen het licht wordt gehouden: Evaluatie kunstenplansystematiek en Een precieus domein. Over de verlening van kunstsubsidies in Amsterdam. De
uitkomsten van beide onderzoeken worden hieronder weergegeven.
2.5.1 Rapport ‘Evaluatie kunstenplansystematiek’
Deze evaluatie is in 2005 uitgevoerd door onderzoeksbureau Collegamento.27 Hierin wordt onder andere beschreven dat zowel grote als kleinere instellingen dezelfde procedures moeten doorlopen als ze onder de kunstenplansystematiek vallen.
Collegamento adviseerde dat de gemeente Amsterdam voor grote instellingen een andere methode zou gaan hanteren dan voor kleinere instellingen. Dit werd echter niet concreet uitgewerkt. De gemeenteraad heeft besloten dat er geen grote wijzigingen in de systematiek nodig waren en dat de cyclus van 4-jarige budgetfinanciering kon worden gehandhaafd.28 Zowel de grote als de kleinere instellingen blijven onderworpen aan dezelfde procedures. Wel zijn de subsidiemogelijkheden van het AKF verruimd, waardoor dit fonds behalve kortlopende projecten ook langer lopende trajecten tot een maximum van 3 jaar kan financieren. Het fonds krijgt een budget dat zij toekent aan zowel individuele beoefenaars als aan instellingen op het gebied van kunst en cultuur.
Uit de meerjarenbegroting van het AFK blijkt dat dit budget groeit van € 8,7 miljoen in 2004 naar € 10,1 miljoen in 2011.29 Het AFK heeft een speciale positie binnen het Kunstenplan en valt met ingang van de volgende kunstenplanperiode 2009 — 2012 niet meer binnen de integrale advisering over het kunstenplan door de AKR.
2.5.2 Rapport ‘Een precieus domein. Over de verlening van kunstsubsidies in Amsterdam’
Het rapport Een precieus domein. Over de verlening van kunstsubsidies in Amsterdam verscheen in maart 2008.30 In dit rapport worden voorstellen gedaan om de
subsidieprocedure zo in te richten, dat de politiek niet meer ingrijpt bij de toekenning van subsidies in het kader van het kunstenplan. Uitgangspunt daarbij is: “De
Gemeenteraad zou het zichzelf tot een plicht moeten maken om nooit meer op grond van politieke overwegingen te morrelen aan oordeelsvorming in individuele gevallen.
Het zwaartepunt van de invloed van de Gemeenteraad ligt terecht op deze wijze aan de voorkant van het proces. Achteraf toetst de Gemeenteraad of iedereen zich aan de spelregels heeft gehouden. Uiteraard is de Gemeenteraad de voornaamste actor waar het gaat om wijziging van de spelregels voor een volgende periode.”
De voorstellen uit Een precieus domein zouden moeten ingaan vanaf de kunstenplan-periode 2013 — 2016. In het rapport wordt gepleit voor een nauwkeuriger doorvertaling van de hoofdlijnen van het kunstbeleid in concrete kwantitatieve kaderstellingen. Voor
27 Bron: Collegamento in opdracht van de gemeente Amsterdam, Evaluatie kunstenplansystematiek,2005.
28 Bron: Gemeente Amsterdam, Een partituur. Actualisering kunstenplansystematiek, 2007.
29 Bron: Amsterdams Fonds voor de Kunst, Van kunst, van stad, van fonds. Businessplan 2009 — 2012, 2008.
30 Bron: Veld, R. in ’t in opdracht van de gemeente Amsterdam, Een precieus domein. Over de verlening van kunstsubsidies in Amsterdam, maart 2008.
de periode 2009 — 2012 zijn deze hoofdlijnen ‘Talentontwikkeling’, ‘Laboratorium’,
‘Wereldklasse’ en ‘Prachtstad’. Culturele instellingen zouden hun aanvragen op (één van) deze doelen moeten richten. Van tevoren zouden instellingen heldere criteria moeten krijgen om in aanmerking te komen voor subsidie, waarop zij achteraf
afgerekend kunnen worden. Een ander advies is dat de toetsing van aanvragen gesplitst zou moeten worden. Het secretariaat van de AKR zou zich bezig moeten houden met de beoordeling vooraf en controle tussentijds van de bedrijfsvoering. Voor de artistieke beoordeling kunnen dan ofwel enkele specialisten via de AKR en de gemeente
gezamenlijk worden ingehuurd, ofwel op een andere wijze aan te trekken specialisten, zoals intendanten.
2.6 Samenvatting
In deze paragraaf worden de belangrijkste elementen uit de totstandkoming en de inhoud van het Kunstenplan 2005-2008 samengevat.
• Het Kunstenplan 2005-2008 kent 4 thema’s:
− aandeelhouderschap;
− creatieve industrie;
− internationale kunststad;
− vastgoedmanagement.
• In het Kunstenplan 2005-2008 worden 25 doelstellingen geformuleerd, waarvan er één meetbaar is geformuleerd. Het Kunstenplan 2005-2008 is beperkt afrekenbaar en meetbaar. Het Kunstenplan 2005-2008 kan daardoor niet als stuurinstrument functioneren.
• Van de begroting voor het Kunstenplan 2005-2008 gaat het grootste deel (87%) naar de gesubsidieerde culturele instellingen. Voor de 3 speerpunten van het college van B&W(‘Aandeelhouderschap’, ‘Creatieve industrie’, ‘Internationale kunststad’) is gezamenlijk 3% van het budget beschikbaar. Voor vastgoedmanagement is 8%
beschikbaar. Voor overige uitgaven is 3% van het totale budget uitgetrokken (afgerond).
• Bij de beoordeling van de subsidieaanvragen voor de kunstenplanperiode 2005-2008 door de AKR heeft de AKR primair de kwaliteit van de kunst- en cultuur-producties beoordeeld. Bij de beoordeling van de subsidieaanvragen hebben de door het college en raad vastgestelde speerpunten in het kunst- en cultuurbeleid
(‘Aandeelhouderschap’, ‘Creatieve industrie’, ‘Internationale kunststad’), mede gelet op de bezuinigingen en de personele bezetting van de AKR, een geringe rol gespeeld. Daarnaast heeft de AKR niet systematisch de begrotingen en bedrijfs-voering van aanvragers beoordeeld, terwijl dit wel expliciet door de gemeente gevraagd is.
• Het college van B&W en de gemeenteraad brengen bij 26% van de gesubsidieerde instellingen wijzigingen aan ten opzicht van het advies van de AKR. Het gaat hierbij om een relatief gering bedrag van ruim € 4 miljoen. In 94% van het totale bedrag waarvoor de AKR advies heeft uitgebracht volgt de gemeente dit advies.
• De gemeente volgt dus in hoge mate de adviezen van haar adviseur de AKR, terwijl die zich niet geheel aan de opdracht houdt.
• De ontwikkeling van het budget van het Kunstenplan 2005-2008 houdt geen gelijke tred met de ontwikkeling van het aantal gesubsidieerde plaatsen. Gecorri-geerd voor inflatie is het budget voor het kunstenplan met 10% toegenomen in de periode 1993 — 2005, terwijl het aantal gesubsidieerde staanplaatsen en stoelen in de periode 1995 — 2005 met 42% is toegenomen. Deze discrepantie leidt tot een verschraling van subsidiebudget per stoel. De gemeente heeft geen oplossingen geformuleerd, waardoor deze discrepantie tussen stoelen toename en beschikbare budgetten op te heffen. In het Kunstenplan 2005 — 2008 heeft de rekenkamer geen doelstelling aangetroffen om dit op te gaan lossen.
• Er zijn 2 evaluatieonderzoeken naar de systematiek van de subsidiëring in het kader van het kunstenplan uitgevoerd, waarin voorstellen zijn gedaan om de
kunstenplansystematiek aan te passen.