Resultaten van het onderzoek

Eerst ga ik in op wat algemene resultaten vervolgens ga ik in op opvallende risico’s en risicomanagement in de jaardocumenten. Tot slot zal ik ingaan op de resultaten met betrekking tot de aard van de gerapporteerde risico’s, of deze positief, negatief of neutraal zijn?

6.3.1 Verdeling over de risicocategorieën

Er zijn in totaal over alle ziekenhuizen in de steekproef verdeeld 1.107 componenten geïdentificeerd die risico’s vermelden of die vormen van risicomanagement bevatten. Deze zijn verspreid over 161 verschillende risicobronnen en vormen van risicomanagement. Gemiddeld worden er per ziekenhuis 36,9 risicobronnen en vormen van risicomanagement gerapporteerd.

Categorie Absoluut Relatief

Operationeel 406 36,7% Markt 197 17,8% Technologie 164 14,8% Financieel 163 14,7% Milieu 74 6,7% Overheid 57 5,1% Politiek 46 4,2% TOTAAL 1107 100%

Tabel 2: Resultaten overzicht per categorie

Als we kijken naar de verdeling van de risicobronnen en vormen van risicomanagement over de verschillende categorieën waarover gerapporteerd wordt door de Nederlandse ziekenhuizen in deze steekproef, zien we dat er het vaakst over risicobronnen en risicomanagement uit de operationele categorie wordt gerapporteerd. Ruim 36% van alle risicobronnen en vormen van risicomanagement vermeld in de jaarverslagen betreffen de categorie operationeel. Het gaat hier onder andere om risico’s als technische storingen, calamiteiten en menselijke fouten en vormen van risicomanagement als het ontwikkeling van kwaliteitssystemen, verzorgen van trainingen aan werknemers, tevredenheidsonderzoeken, uitvoeren van risico inventarisaties, rampenoefeningen en verzuimbeleid. Bij slechts 2 ziekenhuizen uit de steekproef is de operationele categorie niet de grootste categorie.

Ruim 17% van de risicobronnen en vormen van risicomanagement vallen in de categorie markt. Hieronder zijn risico’s te zien als een groter wordende concurrentie en de toename (of afname) van de patiënten groei en vormen van risicomanagement als het aangaan van

Hoofdstuk 6: Onderzoek naar risicorapportage

samenwerkingsverbanden bijvoorbeeld met andere zorginstellingen en universiteiten en een efficiëntere bedrijfsvoering.

14,8% van de risicobronnen en vormen van risicomanagement behoren tot de technologie- categorie. In deze categorie gaat het onder andere om risico’s met betrekking tot de toenemende complexiteit, invoeren en ontwikkeling van nieuwe technologieën zoals het Elektronisch Patiënten Dossier en toenemende afhankelijkheid van ICT en vormen van risicomanagement als de ontwikkeling van informatiesystemen, de elektronische communicatie met huisartsen, personeel trainen op ICT-gebied, nieuwe website applicaties en informatiebeveiliging.

Daarna volgt de financiële categorie met 14,7%. Hieronder vallen onder andere financieringsrisico’s, renterisico’s, de DBC- problematiek en de wijziging in kapitaallasten en risicomanagement vormen als het opbouwen van weerstandsvermogen en het uitvoeren van interne audits.

Het ontbreken van een richtlijn voor een duidelijke rubricering of categorisering van risico’s leidt in de rapportage van de verschillende ziekenhuizen tot een zeer grote verscheidenheid van beschrijvingen over risico’s en vormen van risicomanagement tussen de verschillende ziekenhuizen.

6.3.2 Opvallende risicorapportages en rapportages over risicomanagement

De naar aanleiding van de theorie verwachte rapportage over risico’s en vormen van risicomanagement zijn terug te vinden in tabel 1 in hoofdstuk 4.

Als we de theorie vergelijken met de rapportages die uit de steekproef naar voren komen valt als eerste op dat in vergelijking met het onderzoek van Lajili en Zéghal (2005), in de ziekenhuissector de financiëlerisico categorie niet de categorie is waar het vaakst over wordt gerapporteerd, maar de operationele categorie. Dit kan voor een belangrijk deel verklaard worden doordat een ziekenhuis met andere belanghebbenden te maken heeft dan een beursgenoteerde onderneming.

De grote rapportage hoeveelheid in de operationele categorie is niet erg verwonderlijk omdat het jaardocument en de WTZi erg operationeel gericht zijn.

In de praktijk zijn er in de verschillende categorieën enkele opvallende resultaten waar te nemen. Bij het nader bekijken van de verschillende categorieën vallen de volgende zaken op:

Hoofdstuk 6: Onderzoek naar risicorapportage

Opvallende bevindingen Aantal

Operationeel Voorbereiding kwaliteitssysteem NIAZ accreditatie 17 Kwaliteitssysteem NIAZ geaccrediteerd 7

Markt Marktwerking / concurrentie 24

Financieel Wijziging kapitaallasten 20

Nieuwe bekostigingssystematiek 6

Overheid Overheidsbudgetkortingen 23

Technologie Elektronisch Patiënten Dossier 21

Elektronisch voorschrijf systeem 9

Tabel 3: Opvallende bevindingen uit het onderzoek

In de operationele categorie valt op dat er vijf ziekenhuizen zijn die niet rapporteren over een NIAZ accreditatie, terwijl deze accreditatie die streeft naar het borgen van kwaliteit en een voortdurende vooruitgang op het gebied van kwaliteit door alle ziekenhuizen wordt nagestreefd.

De meest opvallende waarneming in de markt categorie is dat er zes ziekenhuizen zijn die niets rapporteren in het jaardocument over de opkomende marktwerking en daarmee samenhangende toenemende concurrentie. Terwijl dit toch duidelijk een ontwikkeling is met mogelijk ver strekkende gevolgen voor bijvoorbeeld de continuïteit, waar alle ziekenhuizen nu en in de toekomst mee te maken hebben.

Verder valt in de financiële categorie te zien dat een zeer ingrijpende ontwikkeling, waar alle ziekenhuizen mee te maken hebben, de wijziging van de kapitaallasten, niet door alle ziekenhuizen in het jaardocument wordt vermeld. Over deze nieuwe bekostigingssystematiek wordt door 10 ziekenhuizen niet gerapporteerd in het jaardocument.

Ditzelfde gaat op voor de overheidsbudgetkortingen in de overheidsregulering categorie. Deze kortingen worden opgelegd aan alle Nederlandse ziekenhuizen, toch zijn er 7 ziekenhuizen die over dit risico niets rapporteren.

Ook in de technologie categorie is een opvallend aspect, het elektronisch patiënten dossier. De eerste stap hier naar toe is het elektronisch voorschrijf systeem. Dit is een ontwikkeling waar alle grotere ziekenhuizen mee bezig zijn. Dit systeem bied vele kansen, maar er zitten ook risico’s aan, daarom had ik verwacht dat alle ziekenhuizen hierover wel iets zouden rapporteren. Echter 6 ziekenhuizen uit de steekproef rapporteren er niets over.

Hoofdstuk 6: Onderzoek naar risicorapportage

Wat verder opvallend is, is dat ondanks dat het WTZi rapportage over het prestatieveld

milieu verplicht stelt er door 5 ziekenhuizen uit de steekproef niet wordt gerapporteerd over risico’s of vormen van risicomanagement in deze categorie.

6.3.3 positief, negatief of neutraal gerapporteerd

Het tweede deel van de deelvraag gaat over wat de aard is van de gerapporteerde risico’s, zijn ze positief, negatief of neutraal?

Mijn verwachting naar aanleiding van de theorie voor mijn onderzoek was dat overall genomen je bij de ziekenhuissector terug zou gaan zien dat het aantal goed nieuws uitlatingen over risico’s en risicomanagement groter zal zijn dan de slecht nieuws uitingen over risico’s.

Figuur 2: spreiding van positieve, negatieve en neutrale risicovermeldingen per ziekenhuis.

In het bovenstaande figuur is te zien hoe vaak de verschillende ziekenhuizen uit de steekproef hebben gerapporteerd over positieve, negatieve of neutrale risicobronnen en risicomanagement zinnen.

Het Erasmus MC springt er meteen ruim bovenuit bij het bekijken van de rapportage over risicobronnen en risicomanagement. Dit is echter niet geheel verwonderlijk omdat het ziekenhuis voortrekker is bij de pilot Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording Zorg.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 Er^as m^us C^an is^iu s-^W Le^id sU^M C A^M C Al^be rtS^ch w A^lysi s Am ph^ia Je^ro en ^B os^ch_Mar^tin i U^M C^G An^to ni^us M^ea nd^er M^C El^is ab^et h AZ^M_UM^C U V^um c Is^al a H^ag a C^at ha^rin a Keⁿⁿ em^er M^C Al^km aa^r U^M C^Rad bo^ud M^C H^aa gl^an d G^el re Li^ev e ^vr ou^w m^sT w^en te M^ax im^aM C M^C R^ijn m^on d R^ei ni^er d^eG ra^af ZH^G Tw^en te ziekenhuizen a a n ta l ri s ic o b ro n n e n o f ri s ic o m a n a g e m e n t z in n e n neutraal positief negatief

Hoofdstuk 6: Onderzoek naar risicorapportage

Van alle risicobronnen en vormen van risicomanagement in het complete overzicht van risicobronnen en risicomanagement heb ik vastgesteld of het ging om een kans (positief), bedreiging (negatief) of neutraal component. De totaal uitkomsten zijn af te lezen uit tabel 2 ‘overzicht positief, negatief en neutraal risico’. Het aantal neutrale vermeldingen over risico’s en vormen van risicomanagement is veruit het grootst met ruim 45%.

39% van de risico- en risicomanagementvermeldingen zijn positief en 15% bestaat uit negatieve risico’s en risicomanagementvermeldingen.

Het patroon dat ik naar aanleiding van de theorie verwachtte, meer positieve dan negatieve risicorapportage, is dus terug te zien in de resultaten.

Er moet echter wel rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat er sprake is van een geflateerd aandeel aan positieve risico’s, zoals de ‘attribution theorie’ uitlegt kan het zijn dat enkele risico’s positief zijn uitgedrukt terwijl er feitelijk sprake is van een negatief risico.

Absoluut Relatief

Neutraal 505 46,6 %

Positief 427 38,6 %

Negatief 175 15,8 %

TOTAAL 1074 100,00%

Tabel 4:’Overzicht positief, negatief en neutraal risico’

Dat er relatief een groot aantal neutrale risico’s wordt weergegeven zou erop kunnen wijzen dat ziekenhuizen grote hoeveelheden informatie van behoorlijke algemene aard met betrekking tot risico’s en risicomanagementsystemen rapporteren.

6.4 Samenvatting

In dit hoofdstuk beantwoord ik de volgende deelvraag ‘Wat wordt er gerapporteerd met betrekking tot risicomanagement in het jaardocument van ziekenhuizen in Nederland en wat is de aard van de gerapporteerde risico’s, zijn ze positief, negatief of neutraal?’

Door middel van een inhoudsanalyse van het maatschappelijk verslag van het jaarverslag van de 30 ziekenhuizen met de grootste omzet in Nederland identificeer ik alle vermelde risico’s en vormen van risicomanagement. Ik deel de risicobronnen en vormen van risicomanagement in verschillende categorieën in. Financieel, operationeel, markt, milieu, technologie, politiek en overheidsregulering.

Voor ziekenhuizen bleek dat er veruit het vaakst gerapporteerd werd in de categorieën operationeel (26%), markt (17%), technologie (15%) en financieel (13%).

Hoofdstuk 6: Onderzoek naar risicorapportage

In tegenstelling tot het onderzoek van Lajili en Zéghal (2005) is voor de ziekenhuissector de financiële categorie niet de categorie waarin het meest gerapporteerd wordt maar de operationele categorie.

In enkele categorieën zijn enkele opmerkelijke bevindingen gedaan:

Zo valt binnen de operationele categorie op dat enkele ziekenhuizen niets rapporteren over de NIAZ accreditatie. In de marktcategorie valt op dat er zes ziekenhuizen zijn die niet over de toenemende marktwerking en concurrentie rapporteren. Verder is opmerkelijk dat er 10 ziekenhuizen (1/3 van de steekproef!) niet rapporteert over de wijzigende kapitaallasten. Over de overheidsbudgetkortingen wordt door 7 ziekenhuizen niet gerapporteerd. Binnen de technologie categorie valt op dat 6 ziekenhuizen niets rapporteren over de invoering of ontwikkeling van het Electronisch Patienten Dossier. Tot slot valt op dat er 5 ziekenhuizen zijn die geen risico’s of vormen van risicomanagement rapporteren binnen de milieu categorie.

Van alle risico’s is ruim 45% neutraal van aard. Van de overige 55% van de risico- en risicomanagementvermeldingen is 39% positief en 16% bestaat uit negatieve risico’s en risicomanagementvermeldingen. Dit komt overeen met de verwachting die ik had naar aanleiding van de theorie uit hoofdstuk 5. Het grote aantal aan neutrale risico’s en vormen van risicomanagement lijkt erop te wijzen dat er grote hoeveelheden van algemene aard wordt gerapporteerd.