Hieronder volgt een globale beschrijving van de vijf stratigrafische eenheden die in het bodemprofiel zijn onderscheiden. De eenheden worden van onder naar boven beschreven en zijn in afbeelding 4 weergegeven in een profiel. Alle boorstaten zijn terug te vinden in de bijlage. Voor een nadere toelichting op ouderdom, klimaat, landschap en archeologische periode wordt verwezen naar de tijdtabel op pagina 5.
Klastisch pakket 1
In de afzettingen van klastisch pakket 1 is een fossiel geulsysteem aangeboord. De
afzettingen zijn onder te verdelen in drie lithogenetische eenheden, die hieronder afzonderlijk worden beschreven naar de indeling van Berendsen (Berendsen 2008). Alle afzettingen van klastisch pakket 1 behoren tot de Afzettingen van Gorkum.
Beddingafzettingen
De diepere delen van klastisch pakket 1 in de boringen 1 tot en met 6 bestaan uit een grijs kalkrijk, uiterst tot matig siltig zand, deels met detritus- en/of kleilagen. Het zand bevat schelp en verspoelde houtresten. Naar beneden toe wordt het zand grover, neemt de siltigheid af en in de basis is het zand zwak grindig. Het zandpakket met het grove materiaal kan
geïnterpreteerd worden als beddingafzetting. De top van de beddingafzettingen ligt tussen de 3,77 m - NAP (7,35 m - mv) in boring 6 en 5,60 m - NAP (9,00 m - mv) in boring 1.
Kronkelwaard-/oeverafzettingen
De beddingafzettingen die bestaan uit zand gaan over in een kalkrijke, grijze tot lichtbruingrijze, sterk tot uiterst siltige klei. In een aantal boringen bevat het pakket
zandlagen. Met name in de top is de klei wat humeus en bevat houtresten. Deze afzettingen kunnen in de hogere delen van de bedding zijn afgezet of bij hoog water buiten de bedding.
De klei kan behoren tot kronkelwaardafzettingen aan de convexe oever van de geul of tot de oever zelf. top van de kronkelwaard- en/of oeverafzettingen ligt tussen de 3,37 m - NAP (6,95 m - mv) in boring 6 en 4,55 m - NAP (7,95 m - mv) in boring 1. Deze afzettingen worden afgedekt door komafzettingen.
Komafzettingen
De top van klastisch pakket 1 bestaat uit een kalkloze, lichtbruingrijze humeuze klei met hout- en rietresten. De top van de komafzettingen ligt tussen 2,62 m - NAP (6,20 m - mv) in boring 6 en 3,58 m - NAP (6,98 m - mv) in boring 1. De komafzettingen gaan geleidelijk over in het bovenliggende organisch pakket A. Alleen in boring 2 ontbreekt organisch pakket A en gaan de komafzettingen geleidelijk over in klastisch pakket 2.
Organisch pakket A
Organisch pakket A betreft een bruin, overwegend mineraalarm veen. Het veenpakket is aangetroffen in vijf van de zes boringen. Alleen in boring 2 ontbreekt organisch pakket A. Het
aangetroffen veen kan grotendeels vermoedelijk geïnterpreteerd worden als bosveen. In boring 1 en in de basis van het pakket in de boringen 3 en 5 betreft het rietveen. De top van organisch pakket A ligt tussen 2,17 m - NAP (5,79 m - mv) in boring 4 en 3,28 m - NAP (6,68 m - mv) in boring 1. In boring 4 bedraagt de waargenomen maximale dikte van organisch pakket A 153 cm. In de overige boringen is het veenpakket aanzienlijk dunner met 25 tot 53 cm. In de boringen 3 en 6 is de top van het veen duidelijk aangetast door erosieve
processen. In de overige boringen gaat organisch pakket A geleidelijk over in het
bovenliggende klastisch pakket 2. De dikte van het veenpakket lijkt mede beïnvloed door het onderliggende klastisch pakket 1. Door de relatief hoge ligging van de fossiele geul in het landschap heeft het veenpakket zich op deze locatie minder kunnen ontwikkelen dan in de lagere delen van het landschap.
Organisch pakket A behoort tot het Hollandveen.
Klastisch pakket 2
Klastisch pakket 2 betreft een grijze tot lichtbruingrijze, zwak tot matig siltige klei. De klei is kalkloos, bevat enkele houtresten en is met name in de basis zwak tot matig humeus.
Klastisch pakket 2 is aangetroffen in de boringen 1, 2, 4 en 5 op een minimale diepte van 1,60 m - NAP (5,22 m - mv) in boring 4 en maximaal 2,52 m - NAP (5,92 m - mv) in boring 1.
De dikte van het pakket varieert van 22 cm in boring 5 tot 76 cm in boring 1. De overgang naar het bovenliggende klastisch pakket 3 is geleidelijk. Klastisch pakket 2 kan vermoedelijk geïnterpreteerd worden als komafzetting, behorende tot de Afzettingen van Tiel. Het
ontbreken van kalk in het pakket geeft aan dat de klei enige tijd onafgedekt aan het oppervlak heeft gelegen, met ontkalking als gevolg. In boring 1 zijn tevens een enkel zeer klein rood en geel fragment baksteen aangetroffen. Deze bevinden zich echter in een zeer schone, natuurlijk afgezette klei en lijken daarom verspoeld. Op basis van het verkennend inventariserend veldonderzoek is het niet geheel duidelijk wat de ouderdom van de
afzettingen is. Uit eerder onderzoek in de omgeving van het plangebied bestaat het
vermoeden dat de klei is afgezet door de Nieuwe Maas vanaf de Romeinse tijd tot in de 12e eeuw (Guiran 2004, Lelivelt 2005, Schiltmans 2008). De aangetroffen fragmenten baksteen in klastisch pakket 2 zouden er echter ook op kunnen duiden dat het gebied pas is
overstroomd in de periode 1373 tot 1375, bij de grote overstromingen van de Riederwaard.
Klastisch pakket 3
Klastisch pakket 3 bestaat uit een kalkrijke, grijze tot lichtbruingrijze, zwak tot uiterst siltige klei. De top van het pakket is in een aantal boringen zwak humeus. In de boringen 2 en 3 komen in de klei enkele zand- en kleilagen voor. In de boringen 3 en 6 bestaat de basis van klastisch pakket 3 uit een sterk tot uiterst siltig zand met kleilagen. Juist in deze boringen is klastisch pakket 2 afwezig en hoogstwaarschijnlijk geërodeerd door klastisch pakket 3. In de boringen 2 en 6 is in de top van klastisch pakket 3 een voormalige bouwvoor waargenomen.
Hierin zijn in beide boringen kleine fragmenten baksteen aangetroffen en in boring 2 een enkel fragment roodbakkend geglazuurd aardewerk. De top van klastisch pakket 3 ligt tussen 0,17 m + NAP (3,30 m - mv) in boring 3 en 1,72 m - NAP (5,12 cm - mv) in boring 1. De dikte bedraagt minimaal 80 cm in boring 1 en maximaal 317 cm in boring 3. In klastisch pakket 3 zijn schelpen aangetroffen uit zowel zoet water als brak water milieus. Het pakket behoort tot de Afzettingen van Duinkerke III en/of Tiel III.
Het gaat vermoedelijk om oever- en uiterwaardenafzettingen van de Nieuwe Maas. Vanwege het ontbreken van dateerbare archeologische vondsten in klastisch pakket 3, is een exacte datering van het pakket moeilijk te bepalen. Op basis van eerder uitgevoerd archeologisch onderzoek in de omgeving van het plangebied bestaat het vermoeden dat klastisch pakket 3 het resultaat is van sedimentatie van de Nieuwe Maas, vanaf de 12e eeuw tot aan de
inpoldering van het gebied tussen 1475 en 1525.
(Sub)recent opgebracht pakket
In het gehele plangebied ligt een opgebracht pakket aan het maaiveld. Het opgebrachte pakket bestaat grotendeels uit bouwzand met puin en grind. In de noordelijk gelegen
boringen 4, 5 en 6 bestaat de basis van het opgebrachte pakket uit grijze tot
donkerbruingrijze, sterk tot uiterst siltige klei met veen-, zand- en/of kleibrokken. Daarnaast komen in de klei humusvlekken, houtresten, schelpfragmenten en enkele puinfragmenten voor. Hoewel uit het bureauonderzoek blijkt dat de voormalige Hille-dijk zich mogelijk in het noordelijk deel van het plangebied bevindt, kon de opgebrachte klei in de noordelijke boringen niet als onderdeel van een laat-middeleeuwse dijk geïnterpreteerd worden. Het opgebrachte pakket is minimaal 330 cm dik in boring 3 en maximaal 512 cm in boring 1.
3.3.2 Archeologie
Tijdens het verkennend inventariserend veldonderzoek in het plangebied Rotterdam
Katendrecht Pols Zuidzijde zijn zeer kleine fragmenten rode en gele baksteen waargenomen in de Afzettingen van Duinkerke/Tiel. Het aangetroffen materiaal op dit niveau is
geïnterpreteerd als verspoeld. De fragmenten baksteen bevonden zich in schone, natuurlijk afgezette sedimenten en er was geen sprake van een zogenaamde ‘vuile’ laag.
Ook in de top van de Afzettingen van Duinkerke III/Tiel III zijn fragmenten baksteen
aangetroffen en een enkel klein fragment roodbakkend geglazuurd aardewerk. Het materiaal op dit niveau bevond zich in een voormalige bouwvoor.
De eventueel aanwezige laat-middeleeuwse Hille-dijk is niet aangetroffen.
!
!
!
!
!
!6
5
4
3
2
1
Brede Hilledijk
str Rijn
-Maashaven O.Z. Rijnhaven Z.Z.
Wigstraat Silostraat
Maashaven N.Z.
haven
Bananen
Station "Rijnhaven"
str 93.300
93.300
93.400
93.400
93.500
93.500
93.600
93.600
434.900 434.900
435.000 435.000
435.100 435.100
435.200 435.200
435.300 435.300
435.400 435.400
Afb. 3. Ligging boorpunten en profiel A-A'.
Kaart: Gemeentewerken Rotterdam 2010 1:2.500 Schaal
0 50m
´
boring met boornummer locatie profiel
plangebied
A - A'
7
A
A'
Afstand tot nulpunt in meters
Hoo gte t.o .v.
N AP in ce ntime ter s
067,3146,53236,09320,27412,43
370 320 270 220 170 120 70 20 -30 -80 -130 -180 -230 -280 -330 -380 -430 -480 -530 -580 -630 -680 -730 -780 -830 -880
14 25 36
AA' hv zl2 zl2 kl2 kl2 dkl1
kl1 hv zl1 kl2 kl2
dkl1 zb kl1 hv zl1 kl2 kl2 kl2 dl1
kl1 zl1 kb zl1 kb dkl1 kb hv hv zl1 zl2 kl2
kb dl1 zb vb zl1 kl1 dl2 hv kl2 kl1 hv zl1 kl2 kl1
zvb vb hv kl1 zl1 kl2
PO1 PO1
PO1 PO1 AW1PO1
PO1
PO1
PO1 PO1 zand klei veen geen monster
mineraalarm zwak kleiig sterk kleiig zwak siltig matig siltig sterk siltig uiterst siltig zwak grindig zwak humeus matig humeus sterk humeus
dl1enkele detrituslagen kl1enkele kleilagen zl1enkele zandlagen dkl1enkele detritus- en kleilagen dl2veel dunne detrituslagen kl2veel dunne kleilagen zl2veel dunne zandlagen hvhumusvlekken kbkleibrokken vbveenbrokken zbzandbrokken zvbzand- en veenbrokken
spoor hout weinig hout veel hout spoor hout en riet weinig hout en riet spoor riet weinig riet schelpengruis schelpfragment schelp compleet schelp compleet zoet water
opgebracht
oxidatie en reductie verschijnselen volledig gereduceerd enkel fragment aardewerkAW1 enkel fragment puin (onbepaald)PO1
Afb. 4. Profiel A-A’. Voor ligging zie afbeelding 3.
3 2 A 1c 1b 1a 1 a b c A 2 3
klastisch pakket 1 (Afzettingen van Gorkum) beddingafzettingen kronkelwaard- / oeverafzettingen komafzettingen organische pakket A (Hollandveen) klastisch pakket 2 (Afzettingen van Tiel) klastisch pakket 3 (Afzettingen van Duinkerke III/Tiel III)
4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
In juni 2010 is in het plangebied Rotterdam Katendrecht Pols Zuidzijde een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van mechanische grondboringen uitgevoerd.
Voorafgaand aan het veldonderzoek is voor het plangebied een bureauonderzoek
uitgevoerd. Het onderzoek is verricht omdat bij de geplande herinrichting van het plangebied grondwerkzaamheden uitgevoerd worden. Indien archeologische waarden aanwezig zijn, kunnen deze hierbij worden aangetast of vernietigd. In totaal zijn zes boringen gezet verspreid over het plangebied.