Hoofdstuk 4- Resultaten jaarrekeningonderzoek
4.2 Resultaten disclosure-index
In deze paragraaf bespreek ik de behaalde resultaten per item van de disclosure index.
Item 1: Is er een aparte risicoparagraaf opgenomen in het jaarverslag ?
Om de toegankelijkheid van de verstrekte informatie middels het jaarverslag te vergroten is het wenselijk om een risicoparagraaf op te nemen. In een risicoparagraaf is het voor de gebruiker gemakkelijker om de gewenste informatie omtrent de risico’s inzichtelijk te krijgen. De volgende resultaten zijn behaald middels de disclosure index.
2009 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
In 2009 heeft 89% van de corporaties in de categorie groot een risicoparagraaf. Voor de categorieën middelgroot en klein betreffen dit respectievelijk 71% en 75%. In de jaarverslagen waar geen risicoparagraaf was opgenomen stonden de risico’s verspreid over diverse paragrafen.
Bij de jaarverslagen met de score ‘matig’ was wel een risicoparagraaf aanwezig, maar was deze zeer
summier.
Bij de jaarverslagen met de score ‘slecht’ werden slechts sporadisch risico’s gedefinieerd.
28 2010
Er is geen verband te leggen tussen risico’s en de vestigingsplaats van de corporaties. Het wel of niet opnemen van een risicoparagraaf is dus niet regio gebonden.
Item 2: Geeft de woningcorporatie in het jaarverslag de integriteitscode weer?
In alle onderzochte jaarverslagen geven de woningcorporaties hun integriteitscode weer .
Item 3: Maakt de woningcorporatie in het jaarverslag melding van het lidmaatschap van Aedes? Met uitzondering van 1 woningcorporatie zijn alle woningcorporaties lid van Aedes. SWZ vermeldt in haar jaarverslag het volgende:
In 2010 wil SWZ in alle opzichten voldoen aan de Governance Code en hier op aangesproken worden. Aan de onderdelen die nog missen is verder inhoud gegeven. Hoewel SWZ geen lid is van Aedes willen we wel aan de Aedes-code voldoen en in 2011, zoals in de beoordelingsbrief van de minister is aangedragen, gevisiteerd worden. 2010 is het tweede jaar dat SWZ geen deel
uitmaakte van de ledenvereniging Aedes. Ontwikkelingen binnen Aedes worden goed gevolgd en in 2010 als positief beoordeeld. SWZ beoordeelt in 2011 of een nieuw lidmaatschap van Aedes aan de orde is. Dit in het kader van het traject missie, visie en strategie.
Item 4: Vermeldt de woningcorporatie de klokkenluidersregeling en de governancecode woningcorporaties in het jaarverslag/website?
Bij alle onderzochte woningcorporaties worden melden gemaakt omtrent de klokkenluidersregeling en de governancecode woningcorporaties.
Item 5: Maakt de woningcorporatie een splitsing van de risico’s in het jaarverslag?
Alle corporaties maken een splitsing in de te lopen risico’s. Het verschil tussen de corporaties ligt op het gebied van hoe ver de risico’s worden gesplitst. De mate van risicospreiding is het grootst bij grote corporaties. De risico’s die worden beschreven betreffen voornamelijk algemene risico’s die elke onderneming loopt, bijvoorbeeld renterisico’s.
0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
In de jaarverslagen 2010 zijn deze percentages opgelopen naar 100% bij de categorie groot.
Het wel of niet opnemen van een risicoparagraaf zegt overigens niets over de informatie omtrent risico’s, risicobeheersing- en controlesystemen. Bij de beantwoording van de overige items zal dit blijken.
29
Item 6: Worden de risico’s ondernemingsspecifiek beschreven in het jaarverslag?
Item 7: Worden de beschreven risico’s gekoppeld aan de gevoerde strategie? 2009
2010
Item 8: Wordt de kans en impact van de risico’s toegelicht in het jaarverslag?
Op de stelling: ‘beschrijft de corporatie de kans op en de impact van de risico’s in het jaarverslag’ scoorden de corporaties laag. Zowel in 2010 als ook in 2009 beschreven 2 grote corporaties de kans op en de impact van risico’s in het jaarverslag. Voor de middelgrote en kleine corporaties bedroeg dit percentage respectievelijk 14% (2009: 14%) en 0% (2009: 0%). De risico’s worden in de jaarverslagen wel verklaard maar de impact ervan wordt zelden beschreven.
0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
In de jaarverslagen 2009 en 2010 worden bij grote corporaties vaker risico’s
ondernemingsspecifiek beschreven (78%) dan bij kleine corporatie (25%). Tussen de jaren 2009 en 2010 is nauwelijks verschil te onderkennen. Daarnaast heeft ook hier de geografische ligging van de corporatie geen invloed op de beschrijving.
De strategie van een corporatie ligt in relatie met de te lopen risico’s. Dit gezien het feit dat de strategie de ‘richting’ bepaald die een corporatie nastreeft. In 2010 koppelden 67% (2009: 56%) van de grote corporaties hun risico’s aan de gevoerde strategie. Bij middelgroot en klein betrof dit respectievelijk 14% (2009: 14%) en 0% (2009: 0%).
In het jaarverslag van woningcorporatie De
Woonplaats wordt heel duidelijk een relatie gelegd tussen de te lopen risico’s en de strategie:
De Woonplaats ziet risicomanagement als een middel om waarde te creëren. Daarbij is de in-richting van het risicomanagement een afgeleide van de ondernemingsdoelstellingen en –strategie, waarbij de samenstelling van de
beheers-maatregelen een bijdrage levert aan het ‘in control’ zijn en tegelijkertijd zoveel mogelijk recht doet aan het vernieuwende karakter van de organisatie.
30
2009 2010
Item 9: Beschrijft de woningcorporatie in het jaarverslag hoe de risico’s worden afgedekt? 2009
2010
Item 10: Wordt in het jaarverslag het gebruik van een risicoraamwerk beschreven? Geen van de woningcorporaties lijkt gebruik te maken van een risicoraamwerk.
0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
Van de onderzochte woningcorporaties geven 60% (2009: 55%) in het jaarverslag weer hoe sommige risico’s worden afgedekt. Het woord ‘sommige’ dient hier vermeld te worden aangezien niet voor alle risico’s dit het geval is. Voornamelijk wordt voor de financiële risico’s die gelopen worden aangegeven hoe deze gedekt zijn. Staedion geeft in zijn jaarverslag de volgende omschrijving omtrent het afdekken van haar financiële risico’s (2010; p 57).
- Marktrisico: Staedion loopt marktrisico’s ten aanzien van de waardering van de swaps. Dit risico wordt beheerst door spreiding aan te brengen in de swap-portefeuille;
- Renterisico:Staedion loopt renterisico wat betreft de huidige leningenportefeuille en financiering van toekomstige investeringen. Dit risico wordt beheerst door het aantrekken van swaps.
Er is geen verband tussen de beschrijvingen in het jaarverslag en de geografische ligging.
31
Items 11 en 13: Beschrijft de corporatie de opzet, bestaan, werking van de risicobeheersing- en controlesystemen? Wordt daarnaast verwezen naar de werkzaamheden van een interne accountant/controller?
Een groot gedeelte van de onderzochte corporaties beschrijven wel de opzet van de risicobeheersings- en controlesystemen maar niet de werking ervan. Veelal wordt hiervoor verwezen naar de interne controller. Bij Trivire wordt in het jaarverslag melding gemaakt van de belangrijkste componenten van hun interne risicobeheersings- en controlesystemen. Over de werking van deze systemen beschrijft Trivire in het jaarverslag 2010 het volgende (p 44):
Trivire heeft een interne controller, die een belangrijke rol speelt in het beoordelen en toetsen van interne risicobeheersing en -controlesystemen.
Bij ongeveer de helft van de onderzochte corporaties in 2009 en 2010 wordt in het jaarverslag de aanwezigheid van een interne accountant/controller vermeld. Er wordt verder bijna in geen van de jaarverslagen ingegaan op de werkzaamheden van de interne accountant/controller. In het jaarverslag 2010 van Domijn wordt het volgende beschreven omtrent de werkzaamheden van de interne controller:
De controller bewaakt de voortgang van de te nemen beheersingsmaatregelen en per kwartaal wordt risicomanagement opgenomen in de kwartaalrapportages. Zodat de RvC inzicht krijgt in de risico’s en de wijze waarop beheersingsmaatregelen zijn uitgewerkt.
De score ‘matig’ vertegenwoordigd in deze tabel dat de opzet en bestaan wel is beschreven, maar de werking ervan niet.
Item 12: Wordt in het jaarverslag de tekortkomingen van de risicobeheersings- en controlesystemen benoemd?
In de onderzochte jaarverslagen worden geen tekortkomingen benoemd omtrent de risicobeheersings- en controlesystemen. Bij een drietal woningcorporaties worden wel de verwachting uitgesproken om in 2011 een risicomanagementsyteem te gaan integreren in de onderneming. 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
32
Item 14: Wordt in het jaarverslag verbeteringen en wijzigingen benoemd die betrekking hebben op de risicobeheersings- en controlesystemen?
Bij 2 corporaties uit de categorie groot en bij 1 corporatie uit categorie middelgroot wordt een uitspraak gedaan omtrent verbeteringen en wijzigingen die betrekkingen hebben op de
risicobeheersing- en controlesystemen. SLSWonen geeft de volgende verklaring in het jaarverslag 2010 (p. 55):
De Raad van Toezicht (RvT) heeft gedurende het verslagjaar met de Bestuurder gesproken over de kwaliteit van risicobeheersing en de aandachtspunten in de financiële verslaglegging, mede naar aanleiding van de door de externe accountant uitgebrachte rapportages. De RvT ondersteunt de Bestuurder bij de in 2010 genomen maatregelen ter beoordeling en verbetering van systemen van risicobeheersing. Met name het opzetten van een risicomanagement systeem heeft in 2010 binnen de organisatie en SLS veel aandacht gekregen. In 2011 zal de verdere uitwerking hiervan
plaatsvinden.
Tussen de jaarverslagen 2009 en 2010 zit nauwelijks verschil. Ook geografisch is hierin geen verband te leggen.
Item 15: Is in het jaarverslag een toekomstparagraaf opgenomen waarin eventuele verbeteringen voor de te lopen risico’s in zijn opgenomen?
Van de woningcorporatie in de categorie groot neemt 67% in het jaarverslag 2010 en 2009 een toekomstparagraaf op. Voor middelgroot en klein bedragen deze percentages respectievelijk 43% en 25%. Tussen de jaren 2009 en 2010 is hierin geen verschil te onderkennen.
Item 16: Is in het jaarverslag een controle statement opgenomen?
Vier onderzochte woningcorporatie nemen een in-control-statement op in hun jaarverslag 2010, terwijl dit nog niet is opgenomen in de governancecode woningcorporaties. In de categorie groot heeft De Woonplaats de volgende in controle statement opgenomen in het jaarverslag:
In 2010 hebben wij vanuit onze verantwoordelijkheid als directie van De Woonplaats voortdurend de prestaties, de beheersomgeving en de risico’s van De Woonplaats geanalyseerd en beoordeeld. Rekening houdend met beperkingen die inherent zijn aan het systeem van interne beheersing, zijn wij van mening dat de interne risicobeheersing en controlemaatregelen die door ons worden geïmplementeerd een basis vormen om met een redelijke mate van zekerheid te kunnen verklaren dat: 0% 20% 40% 60% 80% 100% G M K GOED MATIG SLECHT
33
- Wij voldoende inzicht hebben in de mate waarin de operationele, volkshuisvestelijke en financiële doelstellingen worden gerealiseerd;
- De Woonplaats haar middelen in het verslagjaar uitsluitend heeft besteed in het belang van de volkshuisvesting;
- De Woonplaats zich houdt aan de geldende wet- en regelgeving; - De interne en externe (financiële) rapportages betrouwbaar zijn;
- Er geen risico’s zijn gelopen die in tegenspraak waren met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid.
In categorie middelgroot zijn er 2 corporaties die een in-control-statement opnemen, te weten Groen Rand Wonen en Maasdeltagroep. Zelfs in categorie klein heeft corporatie Woonpalet een in-controle-statement opgenomen in het jaarverslag:
Het bestuur is van oordeel dat de maatregelen van interne beheersing, die Woonpalet in acht neemt, een basis vormen om te kunnen verklaren, dat:
- De volledigheid en juistheid van de verantwoordingsrapportages gewaarborgd zijn;
- Er voldoende inzicht is in de mate waarin de operationele en financiële doelstellingen worden behaald;
- De geldende wet- en regelgeving wordt gehandhaafd.
Elkien noemt in het jaarverslag 2010 de ambitie om in 2011 een in-control-statement op te nemen (p. 105):
We werken aan een in-control-statement. Eerst voor onze financiële doelen. Daarna ook voor onze control-, strategische, operationele en compliance doelstellingen. In ons bestuursverslag van 2011 willen we een onderbouwend financieel in-control-statement opnemen.
De in-control-statements die zijn opgenomen in de jaarverslagen betreffen allen een ‘brede’ verklaring. Dit wil zeggen dat de verklaring niet alleen betrekking heeft op financiële risico’s, maar alle op risico’s die verbonden zijn aan een bepaalde corporatie.
34
Items 17 t/m 26: In het jaarverslag wordt het risico en het ontstaan van het risico helder en duidelijk omschreven 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 K M G
Om de scores van de corporaties beter te kunnen vergelijken op het gebied van risico’s, is er voor gekozen om deze samen in 1 tabel weer te geven. In deze tabellen zijn alleen corporaties verwoord die ‘EENS’ hebben gescoord op de stelling. Eens betekend hier de categorie ‘matig’ en ‘goed’. De verschillen in scores tussen 2009 en 2010 zijn minimaal wat betreft de categorie matig en goed. Derhalve hebben deze verschillen geen impact om bovenstaande tabel. Zoals is te zien in de tabel strategische risico’s zien we dat ongeveer de helft van de
middelgrote en kleine corporaties strategische risico’s opneemt in het jaarverslag. Vaak wordt er een opsomming van risico’s opgenomen in het jaarverslag zonder deze te specificeren naar de corporatie. Dit is ook het geval bij de grote corporaties.
Bij de verantwoording van financiële risico’s scoren de grote corporaties het hoogst, 100% in 2010. De meeste risico’s die worden beschreven liggen op het gebied van treasury.
Ongeveer 40% van de corporaties nemen in het jaarverslag risico’s op die gerelateerd zijn aan projectontwikkeling. Tussen de jaren 2009 en 2010 zitten hierin nauwelijks tot geen
verschillen. Daarnaast is niet vast te stellen of er in de verslaglegging ervan de regio van invloed is.
Van de overige twee risico’s zijn er ook nauwelijks verschillen te zien tussen 2009 en 2010 en de geografische ligging.
35