In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd, en wordt aan de hand daarvan de hoofdvraag beantwoord. Tot slot wordt het onderzoek kritisch beschouwd in de discussie.
Resultaten
Uit het onderzoek naar het verschil in de standpunten van de Europarlementariërs uit de gekozen landen vóór en na de lobby, blijkt dat 53 parlementariërs van mening zijn veranderd (figuur 1 t/m 5). Bij deze veranderingen van standpunt is het overgrote deel, 49, veranderd van neutraal naar voorstander van verbod. Slechts 4 parlementariërs veranderden van neutraal in tegenstander. Er is te zien in figuur 3 en 4, dat de verandering van standpunt naar
voorstander vooral voorkomt bij de Franstalige Europarlementariërs, de Franse en Waalse. Dat zou als reden kunnen hebben dat de grootste lobbyorganisatie binnen deze casus,
BLOOM, zich vooral in het Frans uitte. Alleen van de Nederlandse Europarlementariërs, voor wie de belangen van de pulskorvissers vooral belangrijk waren, veranderde een groter aantal van neutraal in tegenstanders dan van neutraal in voorstanders van het verbod.
Figuur 1: Verdeling Europarlementariërs
0 50 100 150 200
Voor verbod Neutraal Tegen Verbod
Verdeling Europarlementairiërs
Figuur 2: Verdeling Nederlandse Europarlementariërs
Figuur 3: Verdeling Belgische Europarlementariërs
0 8 15 23 30
Voor verbod 3 Neutraal Tegen verbod
Verdeling Nederlandse Europarlementairiërs
Voor 2017 Na 2017
0 8 15 23
Voor verbod Neutraal Tegen verbod
Verdeling Belgische Europarlementairiërs
Figuur 4: Verdeling Franse Europarlementariërs
Figuur 5: Verdeling Britse Europarlementariërs
0 20 40 60 80
Voor verbod Neutraal Tegen Verbod
Verdeling Franse Europarlementairiërs
Voor 2017 Na 2017 0 18 35 53 70 88
Voor verbod Neutraal Tegen verbod
Verdeling Britse Europarlementairiërs
Toch zegt dit nog weinig over het succes van het emotionele frame: er is weliswaar correlatie aangetoond tussen de lobby en de standpunten van parlementariërs, maar nog geen causaliteit. Het tweede deel van het onderzoek, naar de argumenten die parlementariërs aanvoeren voor hun uiteindelijke stemgedrag brengt ons daar dichterbij. In tabel 8 staan de uitkomsten van het onderzoek naar de van mening veranderde Europarlementariërs. Deze resultaten geven een sterk beeld weer van het succes van het emotionele frame. 35 van de 53 onderzochte
Europarlementariërs gaven in de argumentatie van hun standpunt namelijk een verklaring die overeenkomt met de gebruikte emotionele frames van de lobbyorganisaties. In veel gevallen werden daarbij woord voor woord de persverklaringen van de lobbyorganisaties gedeeld. Opvallend was dat meerdere Europarlementariërs zelfs de door lobbyorganisaties gebruikte symbolen in hun standpunten meenemen. Zo nam bijvoorbeeld Michèle Rivasi de afbeelding van een geëlektrocuteerde vis van BLOOM over (Rivasi, 2019).
Ondanks dat Patriottistisch als een emotioneel frame kan worden gezien is deze niet
meegenomen in de kolom van de emotionele frames. Hier is voor gekozen omdat dit frame niet is gebruikt door de voorstanders van het verbod op de pulskorvisserij. Het meenemen van een emotioneel frame dat niet door de lobby gebruikt is zou een vertekend beeld geven.
Tabel 8: Resultaten onderzoek
A. Emotie Aantal B. Expert/technisch Aantal C. Anders Aantal
1. Kerkhof 1 1. Innovatie/onderzoek 0 1. Economisch 0
2. Gevaar voor de vis
12 2. Milieu technisch 3 2. Wetmatig 1
3. Vis verbrand/ oneetbaar 1 3. Onwaarheden tegengaan 0 3. Patriottistisch 12 4. Sterilisatie van de zee(bodem)
21 4. Betere techniek 2 4. Coalitie 0
Conclusie
In het eerste hoofdstuk is de onderzoeksvraag gedefinieerd. Die luidde als volgt: In welke mate is het succes van de lobby tegen pulskorvisserij in het bereiken van een
Europees verbod op deze techniek toe te schrijven aan het gebruik van een emotioneel frame?
Met dit onderzoek is getracht meer inzicht te krijgen in de effectiviteit van emotionele frames op beleidsmakers in de Europese Unie. Daarvoor is onderzoek gedaan naar de casus van de pulskorvisserij en de totstandkoming van het Europees verbod daarop. Normaal gesproken worden deze specifieke technische methode in commissies besproken. Over deze techniek is echter een algemene publieke stemming gekomen in het Europees parlement. Dit gaf de gelegenheid om te onderzoeken hoe beleidsmakers, in dit geval de Europarlementariërs, reageerden op een emotioneel frame.
Er is vastgesteld dat de voorstanders van het verbod op pulskorvissen een emotioneel frame gebruikten om de beleidsmakers te overtuigen van hun gelijk, variërend van medelijden met de vissen tot de sterilisatie van de zeebodem. De tegenstanders van het verbod gebruikten een technisch frame: zij brachten de technische en milieuvoordelen van de pulskortechniek naar voren. Hoewel verschillende onderzoeken suggereren dat emotionele frames doorgaans minder succesvol zijn dan de technische frames, in het bijzonder waar het de Europese Unie betreft, laat dit onderzoek zien dat dit niet altijd het geval hoeft te zijn. Niet alleen
veranderden tijdens de periode waarin de lobby actief was een groot aantal
Europarlementariërs hun standpunt in de richting van de lobbygroepen die een emotioneel frame hanteerden, ook gaf een groot deel van hen in hun onderbouwing van hun uiteindelijke standpunt argumenten die overeenkomen met de emotionele frames van de lobby organisaties. De nulhypothese: Het emotionele frame dat gebruikt is door de voorstanders van het verbod op de pulskorvisserij is niet overgenomen door de Europarlementariërs, wordt dan ook
verworpen en Hypothese 1: Het emotionele frame dat gebruikt is door de voorstanders van het verbod op de pulskorvisserij is overgenomen door de Europarlementariërs, wordt
aangenomen.
Het antwoord op de hoofdvraag van dit onderzoek luidt dan ook dat er aanleiding is aan te nemen dat het succes van de lobby tegen pulskorvisserij in ieder geval deels is toe te schrijven aan het gebruik van een emotioneel frame. In de discussie wordt een aantal kanttekeningen geplaatst bij deze conclusie, en wordt een aantal mogelijke verklaringen gegeven.
Discussie
De totstandkoming van wet- en regelgeving in de Europese Unie kent met het grote aantal verschillende spelers, processen en arena’s dusdanig veel variabelen dat het vrijwel onmogelijk is om de effectiviteit van één van die variabele geïsoleerd vast te stellen. Dit onderzoek heeft door middel van assessing the degree of preferente attainment en een media analyse een sterke correlatie blootgelegd tussen het emotionele frame dat de voorstanders van een verbod op pulskorvissen gebruikten en het uiteindelijke verbod dat is besloten door het Europees parlement. Daarmee is echter nog geen causaliteit aangetoond: het is niet
ondankbaar dat processen die buiten dit onderzoek lagen, zoals bijvoorbeeld partijpolitiek of onderlinge uitruil van stemmen op andere thema’s, een rol hebben gespeeld in de uiteindelijke uitkomst die een vertekend beeld opleveren.
Diepgravender process tracing, waarbij middels interviews en diepgravend onderzoek meer gericht wordt op het proces van de totstandkoming van wet- en regelgeving, had de conclusie van dit onderzoek verder kunnen ondersteunen of ontkrachten. Wel moet worden opgemerkt dat zelfs als betrokkenen zouden beweren wel of juist niet door een frame beïnvloed te zijn geweest dit nog steeds niet volledig sluitend kan worden vastgesteld: allereerst kunnen zij ook in interviews wenselijke antwoorden geven, maar belangrijker nog is dat frames juist ook vaak werken zonder dat de ontvanger zich daarvan bewust is. Toch was het zeker van toegevoegde waarde geweest te onderzoeken in hoeverre parlementariërs zelf meenden door de frames te zijn overtuigd. Helaas was het vanwege te lage respons niet mogelijk dit
onderzoek uit te voeren.
Er blijft dus terughoudendheid geboden bij het generaliseren van de uitkomsten van het onderzoek, niet in het minst omdat het een onderzoek betreft naar één specifieke casus op één beleidsgebied binnen de EU. Desalniettemin is de onderzoeker van mening dat de gevonden correlatie dusdanig sterk is, dat de resultaten wel aanleiding geven te twijfelen aan de in eerder onderzoek gedane vaststelling dat emotionele frames een negatieve invloed hebben op Europarlementariërs.
Dit onderzoek kan geen empirisch onderbouwde uitspraken doen over het waarom van het succes van het emotionele frame in deze casus, dat op basis van eerder onderzoek niet in de lijn der verwachting lag. Speculerend zijn wel een aantal verklaringen mogelijk. Zo zou het kunnen zijn dat emotionele frames zich voor sommige onderwerpen beter lenen dan voor andere: het zou bijvoorbeeld goed kunnen dat milieukwesties een emotioneel frame nodig hebben om invoelbaar te maken voor beleidsmakers wat de gevolgen van het beleid zijn, waar
dit bij iets als herziening van het pensioenstelsel wellicht minder nodig is. Verdere studie naar de invloed van verschillende types frames in verschillende beleidsterreinen en onderwerpen zou hierover meer duidelijkheid kunnen verschaffen.
Een tweede mogelijkheid is dat de verklaring van het succes van het emotionele frame ten opzichte van het technische frame in deze casus niet gezocht moet worden in het soort frame, maar in de schaal, of de kwaliteit van de uitvoering van het frame - of het gebrek daaraan bij de tegenlobby. Het is verleidelijk om datgene dat onderzocht wordt ook als oorzaak te
benoemen, maar er zijn natuurlijk meer variabelen dan alleen het type frame: ook het hoe van de boodschap kan van grote invloed zijn. Er moet worden opgemerkt dat de literatuur die ingaat op lobby- en framingsucces tot nu toe nog weinig oog heeft voor kwalitatieve verschillen van campagnes en framingspogingen, en dat ook daar meer onderzoek gewenst zou zijn.
Een laatste mogelijke verklaring is dat de argumenten van de lobby voor het verbod op pulskorvissen zijn gebruikt om andere, minder aanvaardbare motieven te verhullen. Vooral voor de Franse parlementariërs zou het kunnen zijn dat de argumenten die BLOOM leverde acceptabeler waren in context van Europese samenwerking dan een puur nationaal belang: het beschermen van de concurrentiepositie van Franse vissers. Hoewel deze verklaring misschien wat Machiavellistisch aanvoelt is het belangrijk niet te vergeten dat ook politici zich
bezighouden met het framen van bepaalde beslissingen, en dat het voorkomt dat opgegeven redenen en daadwerkelijke redenen niet dezelfde zijn. Mocht dat ook hier het geval zijn dan is het een interessante vraag of een dergelijke overname van een frame gecategoriseerd kan worden als framingsucces, maar het voert hier te ver deze vraag te beantwoorden.
Bibliografie:
Allonnes-Bonnefoy, D. (2019, 11 december). Pêche électrique : il est temps de couper le
courant ! Eric Andrieu, votre eurodéputé. Geraadpleegd op 1 juni 2020, van :
https://www.eric-andrieu.eu/peche-electrique-il-est-temps-de-couper-le-courant/ Andrieu, E. (2019, 16 april). Fin de la pêche électrique : victoire ! Eric Andrieu, votre
eurodéputé. Geraadpleegd op 26 mei 2020, van:
https://www.eric-andrieu.eu/fin-de-la-peche-electrique-victoire/
Arena, M. (2018, 16 januari). Marie Arena on. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van: https://twitter.com/Mariearenaps/status/953213490692608000
Arthuis, J. (2018, 16 januari). Pêche électrique : technique innovante ou menace pour la
pêche traditionnelle ? France Culture. Geraadpleegd op 20 mei 2020, van :
https://www.franceculture.fr/economie/peche-electrique-technique-innovante-ou -menace-pour-la-peche-traditionnelle
Associated Press. (2018, 16 januari). EU Parliament calls for ban on electric pulse fishing. Daily Herald. Geraadpleegd op 8 juni 2020, van:
https://www.dailyherald.com/article/20180116/news/301169922 Bachrach, P. & Baratz, M. S. (1962). Two Faces of Power, American
Political Science Review 56(4), 947–952.
Balas, G. (2018, 14 juni). ob_68f446_2017-12-non-peche-electrique. Guillaume BALAS •
Député européen. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van:
https://www.guillaumebalas.eu/2018/06/14/peche-electrique-quand
-le-parlement-dit-non-cest-non/ob_68f446_2017-12-non-peche-electrique/
Baumgartner, F. (2007). EU lobbying: A view from the US. Journal of European Public
Policy, 14(3).
Berès, P. (2018, 16 januari). Pêche électrique : touchée, coulée | Pervenche Berès. PERVENCHE BERÈS. Geraadpleegd op 12 mei 2020, van:
http://www.pervencheberes.fr/?p=11712
Binderkrantz, A. S., Christiansen, P. M., & Pedersen, H. H. (2015). Interest Group Access to the Bureaucracy, Parliament, and the Media. Governance, 28(1), 95–112.
Boissieu, A. D. E. L. (2019, 22 maart). Pêche électrique, une double victoire pour le
Parlement européen. La Croix. Geraadpleegd op 6 juni 2020, van:
https://www.la-croix.com/Monde/Europe/Peche
-electrique-double-victoire-Parlement-europeen-2019-03-22-1201010676
Boogaard, F. (2018). Frontale aanval op pulsvisserij. Leeuwarder Courant. Geraadpleegd op: 05-05-2020.
BOSOTTI, A. (2019, 20 februari). Brexiteer MEP tears into Brussels over fishing rights
van: https://www.express.co.uk/.
https://www.express.co.uk/news/uk/1090106/Brexit-news-Nathan-Gill-UK-EU -withdrawal-fisheries-CFP-Britain-water-fish-Commission-lates
Blatter, J., & Haverland, M. (2012). Designing Case Studies: Explanatory Approaches in
Small-N Research. Londen: Palgrave Macmillan.
Bunea, A. (2017). Designing stakeholder consultations: Reinforcing or alleviating bias in the European Union system of governance? European Journal of Political Research,
56(1), 46–69.
Brewer, P.R. (2001). Value words and lizard brains: Do citizens deliberate about appeals to their core values?, Political Psychology, 22(1), pp. 45–64.
Brewer, P.R. & Gross, K. (2005). Values, Framing, and Citizens’ Thoughts about Policy Issues: Effects on Content and Quantity. Political psychology, 26(6), pp. 929-948. Briois, S. (21 juli 2018). Les pêcheurs boulonnais ne parviennent plus à tirer un revenu
décent de leur travail, à cause notamment de la pêche électrique néerlandaise,
permise par Bruxelles pour "expérimentation", et pratiquée à outrance. Merci l'UE !...
Geraadpleegd op 15 mei, van: twitter.nl CARVER, J. (2018, 21 juni). [ParlTrack]. Parltrack
Geraadpleegd op 5 juni 2020, van: https://parltrack.org/activities/124971 Cassotti, M., Habib, M., Poirel, N., Aïte, A., Houdé, O., Moutier, S. (2012). Positive
emotional context eliminates the framing effect in decision-making, Emotions, 12(5),
926-931.
Chong, D., Druckman, N. (2007). Framing Theory, The Annual Review of Political Science,
10(1).
CLO. (2020). Bodemfauna Noordzee en bodemvisserij. Geraadpleegd op 4 juni 2020 van: https://www.clo.nl/indicatoren/nl1251-bodemfauna-noordzee-en-boomkorvisserij Corbett, M. & Jacobs, F. (2019). The European Parlement. Londen: Routledge .
Cobett, R. (2018, 15 januari). Why Labour is taking a stand against pulse fishing. Richard Geraadpleegd op 5 juni 2020, van:
Corbett MEP. https://www.richardcorbett.org.uk/labour-against-pulse-fishing/ Counsil of the European Union. (2006, 21 december). 2774th Council Meeting Agriculture and Fisheries Brussels, 19 to 21 December 2006 [Persbericht]. Geraadpleegd op 30 april van: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/PRES_06_354. Damasio, A. (1994). Descartes Error: Emotion, Reason and the Human Brain, Penguin Publishing Group
D’Allonnes-Bonnefoy, C. R. (2019, 14 februari). Pêche électrique –. Christine Revault d’Allonnes-Bonnefoy. https://crevaultdallonnesbonnefoy.eu/tag/peche-electrique/
Bertrand laisse entendre que Les Patriotes seraient favorables à la pêche électrique ! C'est totalement faux. J'ai voté CONTRE à plusieurs reprises au Parlement européen et voici la question écrite que j'ai adressée à la Commission ! Geraadpleegd op 1 juni,
van: https://www.facebook.com/dornanomireille/photos/ a.353749944781272/125504806451451/?type=3
Dardis, F. E., Baumgartner, F. R., Boydstun, A. E., De Boef, S., & Shen, F. (2008). Media framing of capital punishment and its impact on individuals' cognitive responses. Mass Communication & Society, 11(2), 115-140.
https://fbaum.unc.edu/Innocence/Mass_Comm_Soc_2008_Death_Penalty.pdf. De Baere, G. & Meeusen, J. (2020). Grondbegindselen van het recht van de Europese Unie. Antwerpen: Intersentia.
De Bruijn, H., Schillemans, T., & van der Steen, M. (2012). Framing framing.
Betekenisgeving en besluitvorming over beleid. Bestuurskunde, 2012(4), 1–10. Geraadpleegd van https://tijdschriften-boombestuurskunde
-nl.ezproxy.leidenuniv.nl:2443/tijdschrift/bk/2012/4/Bk_0927- 3387_2012_021_004_001.pdf
De Bruycker, I. (2017). Framing and advocacy: a research agenda for interest group studies. Journal of European Public Policy, 24(5), 775-787
doi:10.1080/13501763.2016.1149208.
De Bruycker, I., Berkhout, J., & Hanegraaff, M. (2019). The paradox of collective action: Linking interest aggregation and interest articulation in EU legislative lobbying. Governance, 32(2), 295–312. https://doi.org/10.1111/gove.12373.
Delahaye, A. (2019). Mer & pisciculture. Politique & animaux. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van: https://www.politique-animaux.fr/mer-pisciculture?page=4&termId=42
Delli, K. (2017, 21 november). Pêche Electrique: La position du Parlement européen doit
être claire, c’est NON. karimadelli. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van:
https://www.karimadelli.com/index.php_rub=sur-le-terrain&pg=&spg=&act=2017 -11-21-peche-electrique-la-position-du-parlement-europeen-doit-etre-claire-c-est
non.html
De Vos, L. (2018, 19 januari). Stekker uit Nederlandse pulsvis. Geraadpleegd op 15 mei 2020, van: https://doorbraak.be/vis-beschermd/
Druckman, J.N. (2003). On the Limits of Framing Effects: Who Can Frame? The Journal of
Politics (63)4 1041-1066 https://doi.org/10.1111/0022-3816.00100.
Ducos, L. (2017, 12 juni). Pascal Durand. Bloom Association. https://www.bloomassociation.org/pascal-durand/
Dür, A. (2008). Measuring Interest Group Influence in the EU: A Note on Methodology. European Union Politics, 9(4), 559–576. https://doi.org/10.1177/1465116508095151.
When (and Why) Does Business Lose? Sage Journals48(8), 951-983 https://doi.org/10.1177/0010414014565890.
Eising, R., Rasch, D., Rozbicka, P. (2015). Institutions, policies,and arguments: context and strategy in EU policy framing, Journal of European Public Policy, 22(4), 516-533, DOI: 10.1080/13501763.2015.1008552.
Eppink, D.J. (2007). Europese mandarijnen: een blik achter de schermen van de Europese
Commissie. Amsterdam: Lannoo Uitgeverij.
Europa.eu. (2020). Transparantieregister. Geraadpleegd op 9 april 2020, van: https://ec.europa.eu/transparencyregister/public/consultation/
statistics.do?locale=nl&action=prepareView.
Europa Nu (2019, 28 oktober). Initiatiefrecht. Geraadpleegd op 8 maart 2020, van: https://www.europa-nu.nl/id/vh7dothgpdy0/initiatiefrecht.
Europa Nu (2020). Kaderprogramma’s voor onderzoek en technologische ontwikkeling in
Europa. Europa Nu. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van: http://www.europa-
nu.nl/id/vh75qg9trvzs/kaderprogramma_s_voor_onderzoek_en .
Europa Nu (2020). Raad van de Europese Unie (Raad). Europa Nu. Geraadpleegd op 12 maart 2020 van: https://www.europa-
nu.nl/id/vg9hk8zrn2qz/raad_van_de_europese_unie_raad.
Europese Commissie. (z.d.). Wetgeving plannen en voorstellen. Geraadpleegd op 10 april 2020, van: https://ec.europa.eu/info/law/law-making-process/planning-and-proposing-
law_nl.
European Commission. (2017, 12 april). Innovation Union. Geraadpleegd op 14 april 2020, van: https://ec.europa.eu/info/research-and-innovation/strategy/goals-research-and- innovation-policy/innovation-union_en.
European Union. (2006, 21 december). COUNCIL REGULATION (EC) No 41/2006. Geraadpleegd op 18 februari 2020, van: https://eur-lex.europa.eu/legal- content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32007R0041.
European Union. (2019, 20 juni). REGULATION (EU) 2019/1241 OF THE EUROPEAN
PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL. Geraadpleegd op 17 februari 2020, van:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:32019R1241.
EUtweets. (z.d.). EUtweets - zoeken in tweets van europarlementariërs. Geraadpleegd op 1 mei 2020, van: https://www.eutweets.nl/zoek?q=%23nexit&p=2
express.co.uk. (2019, 20 februari). Brexiteer MEP tears into Brussels over fishing rights
abuse - 'We will not be ... mogaz news en. Geraadpleegd op 12
mei 2020, van:https://en.mogaznews.com/collection/1131594/Brexiteer-MEP-tears -into-Brussels-over-fishing-rights-abuse---We-will-not-be-.html
https://www.euractiv.com/section/agriculture
-food/news/next-eu-parliament-fisheries-committee-will-start-over-from -scratch/1346170/
George, A. L. & Bennett, A. (2005) Case Studies and Theory Development
in the Social Sciences. Cambridge: MIT Press.
Greens. (2018, juni). making tracks (Nr. 2). lifework. Geraadpleegd op 1 juni 2020, van: https://www.keithtaylormep.org.uk/sites/default/files/download/2018
-05/MakingTracksSpringSummer.pdf
Griesbeck, N. (2018, 4 februari). L’Europe interdit la pêche en eaux profondes ! | Nathalie
Griesbeck. Nathalie Griesbeck. Geraadpleegd op 12 aril 2020, van:
https://www.nathalie-griesbeck.fr/2016/12/leurope-interdit-la-peche-en-eaux -profondes/
Griffin, T. (2020, 7 juli). theresagriffin.eu – Labour MEPs: Pulse fishing is cruel and
unsustainable – today’s vote is a major step towards banning it. theresagriffin.
Geraadpleegd op 8 juni 2020, van:
https://theresagriffin.eu/labour-meps-pulse-fishing-is-cruel-and-unsustainable-todays -vote-is-a-major-step-towards-banning-it/
Haasnoot, T. (2015). Lessons learned from the transition towards an innovative fishing
technique (ENP-‐80436). Geraadpleegd op 12 maart, van: https://www.vissersbond.nl/wp-
content/uploads/2018/03/Tim-Haasnoot-Leerstoelgroep-Milieubeleid-Lessons- learned-from-the-transition-towards-an-innovative-fishing-technique-PDF.pdf
Hakkenes, E. (2018, 15 januari). Duurzaam vissen met een stroomstootwapen? Trouw.
Geraadpleegd op 12 maart, van: https://www.trouw.nl
Hakkenes, E. (2018, 16 januari). Hoe Nederlandse vissers de slag om het pulskorvissen verloren. Trouw. Geraadpleegd op 28 maart, van: https://www.trouw.nl/duurzaamheid -natuur/hoe-nederlandse-vissers-de-slag-om-het-pulskorvissen-verloren~b42f472b/. Halpin, D. R., & Fraussen, B. (2017). Conceptualizing the policy engagement of interest groups: Involvement, access and prominence. European Journal of Political
Research, 56(3), 723–732 doi:10.1111/1475-6765.12194.
Hermans, J. (2004). Uitgerekend Europa: geschiedenis van de Europese integratie. Amsterdam: Het Spinhuis.
Hir, P. L. (2017, 22 november). L’Europe ouvre la voie à la très décriée pêche électrique. Le
Monde. Geraadpleegd op 16 mei, van: https://www.lemonde.fr.
Intervention. (2018, januari). Intervention label archive. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van:
http://marcjoulaud.eu/tag/intervention/
Mélin. Geraadpleegd op 3 juni 2020, van: https://joellemelin.com/consequences-de -peche-electrique/
Joly, E. (2019, 9 februari). PECHE ELECTRIQUE : LES ETATS MEMBRES AURONT-ILS
LE COURAGE D’Y METTRE UN TERME ? – Michèle Rivasi. Communiqué de
presse. Geraadpleegd op 5 juni 2020, van: https://www.michele-rivasi.eu/a-la -une/peche-electrique-les-etats-membres-auront-ils-le-courage-dy-mettre-un-terme Kahneman, D., & Tversky, A. (1984). Choices, values, and frames. American Psychologist,