In dit onderzoek is er gewerkt met de beleidsarrangementen-benadering van Van Tantenhove, Arts en Leroy uit 2000 en het concept congruentie. De beleidsarrangementen-benadering gaf een uitgebreid beeld van beide arrangementen, waardoor de interne passendheid en de externe passendheid, en daarmee de congruentie tussen de arrangementen in dit onderzoek goed geanalyseerd konden worden. Desalniettemin zaten er aan beide theorieën ook enkele haken en ogen. Zo speelt bij de beleidsarrangementen-benadering het discours een belangrijke rol, maar als er meerdere verschillende actoren bij een arrangement betrokken zijn, of als het beleid over een langere periode is gevormd, zijn er meerdere dominante discoursen die hun invloed hebben uitgeoefend op het beleid. Dat maakt het lastig om met deze theorie te werken, omdat op die manier veel eigenschappen van de dimensies actoren en coalities, hulpbronnen en spelregels kunnen worden begrepen vanuit deze dominante discoursen, terwijl dat niet automatisch betekent dat de interne passendheid van een arrangement goed is. Discoursen kunnen immers onderling ook discrepant zijn.
Daarnaast laat de beleidsarrangementen-benadering bepaalde aspecten buiten beschouwing die toch ook van invloed zijn op de mate van institutionalisering van een arrangement, zoals de ‘ouderdom’ van een beleidarrangement. Dat bleek in dit onderzoek wel, aangezien Natura 2000 een stuk minder geïnstitutionaliseerd was dan de EHS. Logisch, aangezien de EHS ook al een stuk langer bestaat en daardoor onder actoren meer als ‘gegeven’ wordt beschouwd. Natura 2000 is daarentegen een relatief nieuw arrangement, dat letterlijk nog in de kinderschoenen staat. Het is niet vreemd dat er bij Natura 2000 meer frictie is en dat zich hier meer problemen voordoen, omdat dit beleid nog geen tijd heeft gehad om te institutionaliseren. Desalniettemin heeft de beleidsarrangementen-benadering ervoor gezorgd dat ander belangrijke aspecten aan het licht kwamen en onderschat deze theorie de invloed van discoursen niet, die ook in dit onderzoek een significante rol speelden.
Het begrip congruentie mist een duidelijke uitwerking met betrekking tot het verschil dat er kan zijn tussen de congruentie in de praktijk en de theoretische congruentie. Zo kunnen arrangementen in theorie heel congruent zijn, maar hoeft dat in de praktijk niet automatisch te betekenen dat deze congruentie door betrokkenen ook benut en ervaren wordt. Dit kan liggen aan het feit dat de informatievoorziening niet optimaal is, waardoor congruentie tussen arrangementen niet wordt erkend, en dus ook niet wordt gebruikt. Er zou op dit vlak in de theorie een duidelijkere uitwerking moeten zijn van het verschil in congruentie in theorie en congruentie in de praktijk.
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
46
In dit onderzoek stonden twee case-gebieden centraal, namelijk de provincie Limburg en de provincie Gelderland. Er zijn geen grote verschillen tussen beide provincies gebleken wat betreft de aanpak van het Natura 2000 proces. Beide provincies werken met adviesgroepen met daarin de vertegenwoordigers van betrokken actoren en gebruiken de input van deze adviesgroepen om het beheerplan vorm te geven. Op zich is dit ook logisch, aangezien het consulteren van een adviesgroep bij het opstellen van een beheerplan vastgelegd is in de Natuurbeschermingswet. Ondanks dezelfde aanpak, zijn er zeker wel verschillen tussen provincies wat betreft de uitvoer van het Natura 2000-beleid, onder andere in de vergunningenkaders die opgesteld worden. Desalniettemin heeft dit geen negatief effect gehad op het de betrouwbaarheid van het onderzoek. In een vervolgonderzoek waarbij vooral het Natura 2000- arrangement centraal staat, zou het wel aan te raden zijn om meerdere provincies te betrekken, om zo de verschillen tussen provincies beter en uitgebreider te kunnen belichten. Verder heeft in dit onderzoek de nadruk gelegen op het Natura 2000 beleid. Dit door de actoren die betrokken zijn bij het opstellen van het beheerplan te interviewen. Hierbij is helaas geen gemeente aan bod gekomen, dit doordat geen enkele gemeente betrokken is bij het opstellen van meerdere beheerplannen of op provinciaal niveau. Hierdoor is hun kant van het verhaal onderbelicht geraakt. In een vervolgonderzoek waarbij eenzelfde onderwerp centraal staat, zou dus ook meer aandacht moeten worden besteed aan de rol van de gemeente. Een onderzoek naar de rol van gemeenten zou in principe zeer interessant en zinvol zijn, omdat uit gesprekken met vooral natuurbeheerders naar voren kwam dat het verankeren van natuur in bestemmingsplannen nog niet vlekkeloos verloopt. Daarnaast bleek ook dat gemeenten vaak niet voldoende expertise in huis te hebben om echt mee te kunnen praten over natuurbeleid, terwijl ze daarin een redelijk belangrijke rol vervullen.
Verder is het interessant om de implementatie van Natura 2000-richtlijnen in andere landen te onderzoeken. Dit omdat we hier in Nederland veel zouden kunnen leren van de aanpak van andere landen en de manier waarop zij Natura 2000 implementeren.
Ook zou een uitgebreide discoursanalyse naar de discoursen die ten grondslag liggen aan Natura 2000 aan te bevelen zijn. In dit onderzoek is daar geen ruimte voor geweest, maar dergelijke inzichten zijn wellicht essentieel om de problematiek, die vooral rondom Natura 2000 speelt, goed te kunnen begrijpen.
Vanuit de inzichten die zijn opgedaan in deze korte periode waarin dit onderzoek heeft plaatsgevonden is het mijn mening dat, ondanks de negatieve sfeer, Natura 2000 zeer zeker kansen biedt en de natuur én de mensen in Nederland er baat bij hebben. Het kijken naar natuurbescherming in Nederland met de Natuurgerichte discours die in dit onderzoek de revue is gepasseerd, is zeer zeker een goed idee. Dit omdat de EHS en Natura 2000 elkaar zouden kunnen versterken, waardoor natuurgebieden in Nederland robuuster worden en de bescherming van deze gebieden beter is. Dit wordt echter in de praktijk nog te weinig gedaan. Hopelijk leiden de inzichten die dit onderzoek biedt mogelijkheden om de congruentie tussen de EHS en Natura 2000 te vergroten, waardoor beide arrangementen in de praktijk beter tot hun recht komen.
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
47
Referentielijst
Agentschap NL (2011). LIFE+. Gevonden op 30-05-2011, via: http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/life
Arts, B. en Tatehove, J. van (2002) Policy and power, a conceptual framework between the old and
new paradigm. Gevonden op 06-04-2011 via: ttp://www.ru.nl/publish/pages/515103/2002-7.pdf
Arts, B. en Tatenhove, J. van (2004) Policy and power: A conceptual framework between the ‘old’and ‘new’ policy idioms. Policy Sciences, Volume 37, Numbers 3-4, 339-356
Beunen, R. (2010). The governance of nature, how nature conservation ambitions have been dashed
in planning practices. Wageningen
Boer, S. de, Zouwen, M. van der, Roza, P. en Berg, J. van der. (2007). Bestuurlijke variëteit in natuur-
en landschapsbeleid. WOT studies. Gevonden op 27-02-2011, via:
http://library.wur.nl/way/bestanden/clc/1836911.pdf
Boer, S. de, W. Kuindersma, M.W. van der Zouwen en J.P.M. van Tatenhove (2008). De Ecologische
Hoofdstructuur als gebiedsopgave, bestuurlijk vermogen, dynamiek en diversiteit in het natuurbeleid. Wageningen, Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, WOt-rapport 74.
Boonstra, F.G. (2004). Laveren tussen regio’s en regels, verankering van beleidsarrangementen rond
plattelandsontwikkeling in Noordwest Friesland, de Graafschap en Zuidwest Salland. Van Gorcum,
Assen.
Broekmeyer, M.E.A., Schouwenberg, E.P.A.G., Sanders, M.E. & R. Pouwels (2007). Synergy
Ecologische Hoofdstructuur en Natura 2000 gebieden. Wettelijke onderzoekstaken Natuur & Milieu,
werkdocument 54, Wageningen.
CBS, PBL, Wageningen UR (2005). Natuurdoelen in Nederland (indicator 1395, versie 01, 20 oktober 2005). www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de
Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.
CBS, PBL, Wageningen UR (2007). Natura 2000 - Vogel- en Habitatrichtlijn gebieden en de EHS (indicator 1425, versie 01, 4 december 2007). www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen. CBS, PBL, Wageningen UR (2009). Realisatie robuuste verbindingen in de Ecologische Hoofdstructuur,
2001 - 2006 (indicator 2048, versie 02, 8 december 2009). ww.compendiumvoordeleefomgeving.nl.
CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.
CBS, PBL, Wageningen UR (2010a). Begrenzing Ecologische Hoofdstructuur op het land, 2009 (indicator 1298, versie 04, 23 juli 2010). www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.
CBS, PBL, Wageningen UR (2010b). Ruimtelijke samenhang Ecologische Hoofdstructuur, 1990 - 2008 (indicator 2047, versie 03, 20 mei 2010). www.compendiumvoordeleefomgeving.nl. CBS, Den Haag; Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag/Bilthoven en Wageningen UR, Wageningen.
Dienst landelijk gebied (2011). Natura 2000, Natura 2000 in stappen. Gevonden op 25-02-2011, via: http://www.natura2000beheerplannen.nl/pages/natura-2000.aspx
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
48
DLG (2010). Natuurmeting op de kaart 2010. De realisatie van Ecologische hoofdstructuur (EHS) en
recreatie om de Stad (RodS) op 1-1-2010. Gevonden op 22-01-2011, via:
http://www.dienstlandelijkgebied.nl/actueel/document/fileitem/2001700
Driessen, P. en Leroy, P. (2007) Milieubeleid analyse en perspectief. Coutinho, Bussum (hoofdstuk 7) Groene Ruimte (2009) Dossier Natura 2000. Gevonden op 17-02-2011, via:
http://www.groeneruimte.nl/dossiers/natura2000/
Groene Ruimte (2011) Dossier EHS. Gevonden op 06-02-2011, via: http://www.groeneruimte.nl/dossiers/ehs/home.html
Grin, J. & Graaf, H. van der (1994). Handelingstheorieën en beïnvloeding in netwerken:
Ongelijksoortige rationaliteiten en congruente betekenissen. In: Beleidswetenschap, (4), 349-366. Grin, J. & Graaf, H. van der (1996). Implementation as communicative action. An interpretive understanding of interactions between policy actors and target groups. In: Policy Sciences, 29, 291- 319.
Grin, J.& Graaf, H. van der (1996a). Technology Assessment as Learning. Science, Technology, & Human Values, 21(1), 72-99.
Hajer, M.A. (1997), The Politics of Environmental Discourse: Ecological Modernization and the Policy
Process, Oxford: Oxford University Press
LNV, VROM & Provincies (2010). Spelregels EHS, beleidskader voor compensatiebeginsel, EHS
saldobenadering en herbegrenzing EHS. Gevonden op 15-04-2011, via:
http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/publicaties-pb51/spelregels-ehs.html Milieu- en Natuurplanbureau (2005) Optimalisatie Ecologische Hoofdstructuur. Milieu- en Natuurplanbureau Rapport nr 408768003, Bilthoven. Gevonden op 20-03-2011, via: http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/408768003.pdf
Milieufederatie Limburg (n.d.). Natura 2000 gebieden. Gevonden op 12-06-2011, via: http://www.avenatura.nl/index.php?page_item=19
Ministerie van EI&L (23-02-2011). Kamerbrief aanpak Natura 2000. Den Haag, referentie: 186612 Ministerie van EI&L (n.d.). Natura 2000. Gevonden op 03-06-2011, via:
http://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k Ministerie van EI&L (n.d.). Gebiedendatabase. Gevonden op 12-06-2011, via:
http://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k&groep=12 Ministerie van LNV (1990). Natuurbeleidsplan. Regeringsbeslissing,Tweede Kamer, vergaderjaar 1989-1990, 21149, nrs. 2-3, Den Haag: Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Ministerie van LNV (2005a). Handreiking beheerplannen Natura 2000-gebieden. Den Haag Ministerie van LNV (2005b). Natura 2000 contourenconditie, kaders voor Natura 2000-doelen,
besluiten en beheersplannen. Gevonden op 06-06-2011, via:
www.minlnv.nl/txmpub/files/?p_file_id=14055
Ministerie van LNV (2006). Natura 2000 doelendocument. Den Haag
Natuurbeheer (2010a). Programma Beheer (PSAN). Gevonden op 29-05-2011, via: http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Provincie/Programma_Beheer_(PSAN)/
Natuurbeheer (2010b). Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer. Gevonden op 29-05-2011, via: http://www.natuurbeheer.nu/Subsidies/Provincie/Subsidiestelsel_Natuur-_en_Landschapsbeheer/
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
49
Natuurbeheer (2011). De flora- en faunawet. Gevonden op 04-06-2011, via:
http://www.natuurbeheer.nu/Wet-_en_regelgeving/Nederland/Flora-_en_Faunawet/
Nationaal Groenfonds et al. (2010). Publiek geheim, het succes van de EHS. Gevonden op 15-04- 2011, via:
http://www.natuurmonumenten.nl/sites/default/files/Het%20succes%20van%20de%20EHS.pdf Planbureau van de Leefomgeving (2011a). Natura 2000 in Nederland. Uitgeverij PBL: Den Haag Planbureau van de Leefomgeving (2011b). Herijking van de Ecologische Hoofdstructuur, Quick scan
van varianten. Den Haag
Provinciale Milieufederaties (n.d.) Natura 2000. Gevonden op 29-05-2011, via: http://www.avenatura.nl/index.php?page_item=153
Provincie Gelderland (n.d.) Natura 2000 beheerplannen. Gevonden op 12-06-2011, via: http://www.gelderland.nl/eCache/DEF/3/606.html
Provincie Limburg (2008). Een robuuste ecologische structuur van EHS en POG. Gevonden op 12-06- 2011, via: http://portal.prvlimburg.nl/poldigitaal/?segment=6785&maintopic=542&template =segment.div.jspx
Regiebureau Natura 2000 (2010). Factsheet Natura 2000 en vergunningverlening. Gevonden op 08- 06-2011, via: www.natura2000.nl/files/factsheet-natura-2000-en-vergunningverlening.pdf
Regiebureau Natura 2000 (n.d.). Externe Werking. Gevonden op 08-06-2011, via: http://www.natura2000.nl/pages/externe-werking.aspx
Regiebureau POP (2008). Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 voor Nederland (POP2). Gevonden op 30-05-2011, via: http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-
publicaties/rapporten/2008/10/13/plattelandsontwikkelingsprogramma-2007-2013-voor- nederland-pop2-samenvatting/20081010-dp-2008-1214-samenvatting.pdf
Rijksoverheid (n.d.). Doelstelling structuurfondsen. Gevonden op 30-05-2011, via: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/structuurfondsen/achtergrond
Rijksoverheid (n.d.) Investeringsbudget Landelijk Gebied. Gevonden op 29-05-2011, via: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/landschap/investeringsbudget-landelijk-gebied Rijkswaterstaat (n.d.). Vogelrichtlijn en habitatrichtlijn. Gevonden op 23-05-2011, via:
http://www.rijkswaterstaat.nl/water/wetten_en_regelgeving/natuur_en_milieuwetten/vogel_habit at/
Rijksoverheid (2007). Groot project ecologische hoofdstructuur, eerste voortgangsrapportage 2007. Gevonden op 01-03-2011, via:
http://www.natuurbeheer.nu/media/File/eerste%20voortgangsrapportage%20groot%20project%20 EHS.pdf
RVOB (2010). RVOB Café, Natura 2000, rem of redding? Gevonden op 25-02-2011, via: http://www.rvob.nl/nieuws/rvob-cafe
Selnes, T.A. Boonstra, F.G. Bogaardt, M.J. (2005) Congruentie van natuurbeleid tussen bestuurslagen. WOt-rapport 11, Wageningen. Gevonden op 07-04-2011, via:
http://www.wotnatuurenmilieu.wur.nl/NR/rdonlyres/D6F6180D-DEA1-440C-8072- 0EBD2AD283A4/21678/WOtrapport_11.pdf
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
50
Selnes, T.A. en Kuindersma, W. (2006). Ruimte voor elkaar, een essay over decentralisatie in het
natuurbeleid. LEI, Den Haag. Gevonden op 15-04-2011, via:
http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/29100/1/re070006.pdf
Steunpunt Natura 2000 (2008). Aanvulling op ‘Toepassing begrippenkader Nb-wet ‘98’, bestaand
gebruik en externe werking. Gevonden op 08-06-2011, via: www.natura2000.nl/files/toepassing-
begrippenkader.pdf
Tatenhove, J. van, Arts, B. & Leroy, P. eds. (2000), Political Modernisation and the Environment. The
Renewal of Environmental Policy Arrangements, Dordrecht/Boston/London, Kluwer Academic
Publishers.
Vereniging behoud de parel (2010). Discussie tussen natuurbeschermers en boeren over beleid
Provincie Gelderland inzake Natura 2000. Gevonden op 02-04-2011, via:
http://www.behouddeparel.nl/cms/?q=node/1800
WUR (n.d.). Natura 2000, Natuurbeschermingswet 1998 en gemeenten. Gevonden op 03-06-2011, via: http://edepot.wur.nl/118048
Zouwen, M. van der & J.P.M. van Tatenhove (2002). Implementatie van Europees natuurbeleid in
Afstemming natuurbeleid in Nederland|
51
Bijlagen
Bijlage 1: Geïnterviewden en interviewguide
Bijlage 2: Kaart afwegingskader vergunningen Natura 2000 Bijlage 3: Kaart Natura 2000- en EHS-gebieden in Nederland