8. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN
8.4. Reflectie op het onderzoek
Het doel van dit onderzoek was om inzicht te krijgen in de wijze waarop verschillende landen en steden hun woningmarkten toegankelijk trachten te houden voor middeninkomens, door de karakteristieken van deze woningmarkten en de beleidsontwikkelingen die hier betrekking op hebben te analyseren, om hier vervolgens uitspraken mee te doen over de gevolgen van dit beleid op de toegankelijkheid voor middeninkomens. Hiervoor zijn voor de drie casussteden interviews afgenomen bij relevante onderzoekers en is waar mogelijk gebruik gemaakt van beschikbare data over de woningmarkten.
De posities van middeninkomens op de onderzochte woningmarkten zijn in dit onderzoek vooral beschreven aan de hand van uitspraken uit de expertinterviews, aangezien data specifiek over deze middeninkomens maar beperkt aanwezig was. Om deze posities in een vervolg- of vergelijkbaar onderzoek concreter te maken zou meer kwantitatieve data hierover een goede aanvulling zijn. Nuttige data zou bestaan uit informatie over hoe middeninkomens in de onderzoeksteden wonen – huur of koop, grootte woning, woonkosten, et cetera – vergelijken met lage of hoge inkomens en vergelijken met middeninkomens op landelijk niveau, en informatie over de verhuiswensen en slaagkansen van middeninkomens. Door dit door te tijd heen te onderzoeken zouden specifieke effecten van beleid ook beter inzichtelijk kunnen worden.
Daarnaast zou het interessant zijn om de rol van padafhankelijkheid in het proces van beleidsbeslissingen dieper te onderzoeken. In dit onderzoek werden vooral de effecten van padafhankelijkheid bij nieuwe beleidsrichtingen meegenomen – hoe blijft het verleden een rol spelen ondanks nieuwe of veranderde regels – en zijn de discussies rondom deze beslissingen maar beperkt beschreven. Het is echter ook nuttig om dieper in te gaan op hoe padafhankelijkheid een rol speelt tijdens deze besluitprocessen: hoe expliciet werd padafhankelijkheid besproken tijdens deze processen, in hoeverre werd rekening gehouden met verstoringen in het huisvestingssysteem, welke opties werden wel en niet overwogen vanwege de bestaande context en politieke overwegingen en wat waren de doorslaggevende redenen om tot de uiteindelijke beslissing te komen? Door naast de effecten van padafhankelijkheid in beleidsveranderingen ook de rol hiervan in processen hiernaartoe te analyseren, kunnen hier ook lessen uit getrokken worden voor toekomstige besluitprocessen.
REFERENTIES
Agentschap Binnenlands Bestuur (2017). Stadsmonitor 2017 – Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden. Geraadpleegd op https://www.vlaanderen.be/nl/gemeenten-en-provincies/organisatie-en-werking-van- gemeenten-en-provincies/cijfers-en-statistieken-over-gemeenten/stadsmonitor-2017-een-monitor-voor- leefbare-en-duurzame-vlaamse-steden.
AFWC, Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (17 mei, 2016). Objectieve meetlat bij onderhoud. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/wonen/woningkwaliteit/kwaliteit/.
Andersson, R., & Turner, L. M. (2014). Segregation, gentrification, and residualisation: from public housing to market-driven housing allocation in inner city Stockholm. International Journal of Housing Policy, 14(1), 3-29. Andrusz, G. & Bengtsson, B. (1999). The co-operative alternative in Europe: the case of housing. Aldershot: Ashgate. APW, Antwerps Platform Wonen (2012). Een social woonbeleid voor Antwerpen. Geraadpleegd op https://samenlevingsopbouw-antwerpenstad.be/wp-content/uploads/sites/5/2016/09/2012-8-instrumenten- voor-een-sociaal-woonbeleid.pdf.
APUR (2015). L’accès au logement social à Paris. Paris: Prefecture de Paris & Mairie De Paris
Arts, W. & Gelissen, J. (2002). Three worlds of welfare capitalism or more? A state-of-the-art report. Journal of
European Social Policy, 12(2), 137-158
Aysegul, A. (2015). Rental Housing Policy Norms in Stockholm Through A Queer Theoretical Lense. Geraadpleegd op https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:867582/FULLTEXT01.pdf.
Ball, M., Harloe, M. & Martens, M. (1988). Housing and Social Change in Europe and the USA. London & New York: Routledge.
Beer, A., Kearins, B., & Pieters, H. (2007). Housing affordability and planning in Australia: the challenge of policy under neo-liberalism. Housing studies, 22(1), 11-24.
Belsey, C. (1980). Critical Practice. Londen: Methuen.
Bengtsson, B. (2008). Why so different? Housing regimes and path dependence in five Nordic countries. Paper presented at the ENHR International Research Conference ‟Shrinking Cities, Sprawling Suburbs, Changing
Countrysides‟, Dublin, July 2008.
Bengtsson, B. & Ruonavaara, H. (2010). Introduction to the Special Issue: Path Dependence in Housing. Housing,
Theory and Society, 27(3), 193-203.
Besseling, P., Bovenberg, L., Romijn, G. & Vermeulen, W. (2008). De Nederlandse woningmarkt en overheidsbeleid: over aanbodrestricties en vraagsubsidies. In Agenda voor de woningmarkt (13-77). Amsterdam: Koninklijke Vereniging voor de Staathuishoudkunde
Boelhouwer, P. (2005). The incomplete privatization of the Dutch housing market: Exploding house prices versus falling house-building output. Journal of Housing and the Built Environment, 20(4), 363-378.
Boelhouwer, P. & Van der Heijden, H. (1992). Vergelijkende studie naar volkshuisvestingssystemen in Europa. Algemeen
Boelhouwer, P. & Van der Heijden, H. (1993). Housing policy in seven European countries: The role of politics in housing. Netherlands Journal of Housing and the Built Environment, 8(4): 383-404
Boterman, W., Hochstenback, C., Ronald, R., & Sleurink, M. (2013). Duurzame toegankelijkheid van de Amsterdamse
woningmarkt voor starters. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Centre for Urban Studies.
Bouwen aan de Stad II (2010), Periode 2011–2014. Geraadpleegd op http://www.amsterdam.nl/publish/pages/411571/bouwenaandestadiidefinitieveversie.pdf
Boverket National Board of Housing, Building and Planning (2015). How we live in Sweden. Geraadpleegd op https://www.boverket.se/en/start/about/about-boverket/easy-to-read/how-we-live-in-sweden/.
Brakman, S., Marrewijk, C. & Partridge, M. (2015). Local Consequences of Global Production Processes. Journal
of Regional Science, 55(1), 1-9.
Caesar, C., Kalbro, T. & Lind, H. (2013). Bäste Herre på Täppan? En ESO-Rapport om Bostadsbyggande och
Kommunala. Stockholm: Elanders Sverige AB.
Cox, W. & Pavletich, H. (2016). 12th Annual Demographia International Housing Affordability Survey: 2016. Geraadpleegd op http://demographia.com/dhi2016.pdf
CBS, Centraal Bureau voor de Statistiek (periodieke database). Nederland in cijfers [database]. Geraadpleegd op verschillende data op https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/.
CBS, Centraal Bureau voor de Statistiek (2018). Amsterdamse huishoudens hebben minder woonoppervlakte. Geraadpleegd op https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/22/amsterdamse-huishoudens-hebben-minder- woonoppervlakte.
CBS, Centraal Bureau voor de Statistiek & PBL, Planbureau voor de Leefomgeving (2015) Regionale prognose
2016-2040. Geraadpleegd op https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2016/37/pbl-cbs-regionale-prognose-2016-
2040.
Cresswell, J. (2013). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. London: SAGE. Cupchik, G. (2001). Constructivist realism: An ontology that encompasses positivist and constructivist approaches to the social sciences. In Forum Qualitative Sozialforschung/Forum: Qualitative Social Research, 2(1). Geraadpleegd op http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/968/2112.
Damen, S., Vastmans, F. & Buyst, E. (2014). Kunnen we de prijsevolutie van woningen verklaren? Geraadpleegd op https://feb.kuleuven.be/les/documenten/les-14-142-damen-vastmans-buyst-woningprijzen.pdf.
De Decker, P. (2011a). Understanding housing sprawl: the case of Flanders, Belgium. Environment and Planning
A, 43(7), 1634-1654.
De Decker (2011b). Not for the Homeless? Housing Policy in Flanders: Between Selectivity and Legitimacy.
European Journal of Homelessness, 5(2), 129-143.
De Decker,P. & Dewilde, C. (2010). Home-ownership and asset-based welfare: the case of Belgium. Journal of
Housing and the Built Environment, 25(2), 243-262.
De Decker, P., Meeus, B., Pannecoucke, I., Schillebeeckx, E., Verstraete, J. & Volckaert, E. (2015). Woonnood in
Vlaanderen; Feiten/mythen/voorstellen. Antwerpen: Garant-Uitgevers.
De Decker. P. & Van Dam, R. (2005). De huivestingsval, of wat huishoudens overhouden na het betalen van hun woonkosten. In: Wonen aan de onderkant (93-112). Antwerpen: Garant-Uitgevers.
Duca, J. & Rosenthal, S. (1994). Borrowing constraints and access to owner-occupied housing. Regional Science
and Urban Economics, 24(3), 301-322.
Elsinga, M. & Lind, H. (2013). The effect of EU-legislation on rental systems in Sweden and the Netherlands.
Housing Studies, 28(7), 960-970.
Esping-Anderssen, G. (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism. Cambridge: Policy Press.
FOD, Federale Overheidsdienst Financiën (z.d.). Woning verbouwen. Geraadpleegd op 14 juli 2018 op https://financien.belgium.be/nl/particulieren/woning/verbouwen.
FI, Finansinspektionen (2018). The Swedish Mortgage Market. Geraadpleegd op 22 juni 2018 op https://fi.se/en/published/reports/.
Forrest, R. & Yip, N. (2013). Young people and housing: Transitions, trajectories and generational fractures. London: Routledge.
Gemeente Amsterdam (n.d.). Woningkwaliteit: veilig, gezond en comfortabel wonen. Geraadpleegd op 18 juli 2018 op https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/wonen/woningkwaliteit/.
Gemeente Amsterdam (2009). Wonen in de Metropool – Woonvisie Amsterdam tot 2020. Geraadpleegd op http://www.vereniging-akropolis-amsterdam.nl/wp-content/uploads/2016/01/Woonvisie-Amsterdam-tot- 2020_webversie_20090409.pdf.
Gemeente Amsterdam (2014). Actieplan Middeldure Huur. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/bestuur- organisatie/volg-beleid/woningbouw/.
Gemeente Amsterdam (2017a). Woonagenda 2025. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/bestuur- organisatie/volg-beleid/stedelijke/documenten/.
Gemeente Amsterdam (2017b). Amsterdam in Cijfers 2017. Geraadpleegd op https://www.ois.amsterdam.nl/publicaties/.
Gemeente Amsterdam & AFWC (2018). Wonen in Amsterdam 2017 – Woningmarkt. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/ruimte-economie/wonen/onderz-
woningmarkt/wia/.
Grander, M. (2015). The future of public housing as a municipal tool for social sustainability. Working Paper–NOOS 5- 6 February, Malmö University. Retrieved from www.mah.se/upload/Forskning/.../Working% 20paper%20Martin% 20Grander.Docx
Greater London Authority (2017). Housing in London 2017. London: Greater London Authority
Gruis, V. & Priemus, H. (2008). European Competition Policy and National Housing Policies: International Implications of the Dutch Case. Housing Studies, 23(3), 485-505.
Haffner, M.; Hoekstra, J.; Oxley, M. & Van der Heijden, H. (2009). Bridging the gap between social and market rented
housing in six European countries? Delft: IOS Press
Haffner, M. & Heylen, K. (2014). De verdeling van de woonsubsidies. Vlaanderen en Nederland vergeleken. Leuven: Steunpunt Wonen.
Haffner, M., Van den Broek, K. & Winters, S. (2014). Onderzoek naar de woonfiscaliteit in Vlaanderen. Deel 1: literatuur
Hall, P., & Taylor, R. (1996). Political science and the three new institutionalisms. Political studies, 44(5), 936-957. Hancock, K. (1993). ‘Can pay? Won’t pay?’ Or economic principles of ‘affordability’. Urban Studies, 30(1), 127-145. Harloe, M. (1995) Social Housing and Theories of Social Policy, in The People's Home?: Social Rented Housing in Europe
& America. Oxford: Blackwell Publishers Ltd.
Hastings, A. (2000). Discourse Analysis: What Does it Offer Housing Studies? Housing, Theory and Society, 17(3), 131-139.
Hedman, E. (2008). A History of the Swedish System of Non-Profit Municipal Housing. Geraadpleegd op https://www.boverket.se/en/start/publications/publications/2008/a-history-of-the-swedish-system-of-non- profit-municipal-housing/.
Hekwolter of Hekhuis, M., Nijskens, R. & Heeringa, W. (2017). The housing market in major Dutch cities. Amsterdam: De Nederlandsche Bank.
Heylen, K. (2016). Woonsubsidies in Vlaanderen – Verdelingsanalyse voor 2013. Leuven: Steunpunt Wonen.
Heylen, K., & Haffner, M. (2013). A ratio or budget benchmark for comparing affordability across countries?.
Journal of Housing and the Built Environment, 28(3), 547-565.
‘Hot in the City’ (2016, 2 april). The Economist. Geraadpleegd op https://www.economist.com/finance-and- economics/2016/04/02/hot-in-the-city.
Hoekstra, J. (2010). Divergence in European Welfare and Housing Systems. Delft: Delft University Press.
Hoekstra, J. (2017). Reregulation and Residualization in Dutch social housing: a critical Evaluation of new Policies. Critical Housing Analysis, 4(1), 31-39.
HSB (2017). Så här fungerar HSB [Hoe HSB werkt]. Geraadpleegd op 21 juni 2018 op: https://www.hsb.se/press1/om-hsb/.
Hulchanski, J. (1995). The concept of housing affordability: Six contemporary uses of the housing expenditure- to-income ratio. Housing Studies, 10(4), 471-491.
Invest Stockholm (april, 2017). 25 ways Stockholm has become more international in the past year. Geraadpleegd op https://www.investstockholm.com/move-to-stockholm/news/25-ways-stockholm-has-become-more- international-in-the-past-year/.
Kadaster (2017). Vastgoedprijzen in de gemeente Antwerpen. Geraadpleegd op http://www.kadaster.be/Belgie/Antwerpen/Antwerpen/Immo_prijzen?commune589=Antwerpen&commune5 89=Antwerpen.
Kadi, J. & Musterd, S. (2015). Housing for the poor in a neo-liberalising just city: still affordable, but increasingly inaccessible. Tijdschrift voor economische en sociale geograftie, 106(3), 246-262.
King, A. (1994). Income poverty since the early 1970s. In: R. Fincher & J. Nieuwenheysen, h.4.
Kleinman, M. (1996). Housing, Welfare and the State: a comparative analysis of Britain, France and Germany. Cheltenham: Edward Elgar.
Koglin, T. & Petterson, F. (2017). Changes, Problems, and Challenges in Swedish Spatial Planning – An Analysis of Power Dynamics. Sustainability, 9(10), 1836.
Länsstyrelsen Stockholm (2017). Läget i länet – Bostadsmarknaden i Stockholms län 2017. Geraadpleegd op https://www.lansstyrelsen.se/stockholm/tjanster/publikationer/2017/laget-i-lanet---bostadsmarknaden-i- stockholms-lan-2017.html.
Luysterman, P. (11 april, 2018). België kampioen Europese Woningmarkt. De Tijd. Geraadpleegd op https://www.tijd.be/ondernemen/bouw/belgie-kampioen-europese-woningmarkt/10000835.html.
Maclennan, D. & Williams, R. (1990). Affordable housing in Britain and the United States. York: Joseph Rowntree Foundation.
Mahoney, J. (2000). Path dependence in historical sociology. Theory and society, 29(4), 507-548.
Malpass, P. (1993). Housing policy and the housing system since 1979. Implementing Housing Policy, 23-38. McIntyre, H. (19 April, 2016). Spotify May Soon Leave Sweden, According To Its Ceo. Forbes. Geraadpleegd op https://www.forbes.com/sites/hughmcintyre/2016/04/19/spotify-may-soon-leave-sweden-according-to-its- ceo/#739ca40f46e6.
McKee, K. (2012). Young people, homeownership and future welfare. Housing Studies, 27(6), 853-862.
Milligan, V. (2003). How different? Comparing housing policies and housing affordability consequences for low income
households in Australia and the Netherlands [Doctoral dissertation]. Utrecht: Universiteit Utrecht.
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2014). Handreiking Bouwbesluit en woning. Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2016). WoON 2015. Beschikbaar gesteld door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
NEPROM (11 juli, 2017). Brief betreffende de Woonagenda 2025. In Cobouw (2018). Onderzoek: beleid middenhuur
werkt averechts. Geraadpleegd op https://www.cobouw.nl/woningbouw/nieuws/2018/03/onderzoek-beleid-
middenhuur-werkt-averechts-101259020?vakmedianet-approve-
cookies=1&_ga=2.48020711.1518533749.1532086308-1729126872.1532086308.
NVM & VGM NL (2018). ‘Woningaanbod in vrije huursector blijft ver achter bij groeiende vraag’ [persbericht]. Geraadpleegd op https://www.nvm.nl/actueel/persberichten/2017/20170213huurcijfers.
Papa, O. (1992). Vergelijkende studie naar volkshuisvestingssystemen in Europa; Financiële instrumenten. Den Haag: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.
Pickvance, C. (2001). Four varieties of comparative analysis. Journal of Housing and the Built Environment, 16(1): 7- 28.
PBL, Planbureau voor de Leefomgeving (2017). Perspectieven voor het Middensegment van de Woningmarkt. Geraadpleegd op: http://www.pbl.nl/publicaties/perspectieven-voor-het-middensegment-van-de- woningmarkt.
Polanska, D. (2017). Inside Sweden’s housing crisis: when renovation means eviction. Geraadpleegd op 21 juni 2018 op http://theconversation.com/inside-swedens-housing-crisis-when-renovation-means-eviction-71836.
Priemus, H. (1983). Volkshuisvestingssysteem en woningmarkt. Delft: Delft University Press.
Qasa (2017) Bostadsrapport (Q2 2017): kortvarigt jubel när hyrorna sjunker på svenska andrahandsmarknaden
[Woningrapportage (Q2 2017): kort gejuich toen de huren daalden in de Zweedse secundaire markt]. Geraadpleegd op
Quigley, J. & Raphael, S. (2004). Is housing unaffordable: why isn’t it more affordable? Journal of Economic
Perspectives, 18(1), 191-214.
Residensportalen (28 juli, 2018). Swedish Rental Law. Geraadpleegd op 29 juli 2018 op https://www.residensportalen.com/blog/swedish-rental-law/).
Rijksoverheid (2018). Hypotheekregels. Geraadpleegd op 20 juli 2018 op https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/koopwoning/hypotheek.
Roden, L. (2017, 28 augustus). The story of Sweden's housing crisis. The Local. Geraadpleegd op https://www.thelocal.se/20170828/the-story-of-swedens-housing-crisis.
Rothstein, B. (1998). Just institutions matter. The moral and political logic of the universal welfare state. Cambridge: Cambridge University Press.
Ryckewaert, M. & Vastmans, F. (2011). Vastgoedprijzen en woningaanbod in de centrumsteden. Geraadpleegd op http://www.stedenbeleid.vlaanderen.be/Vastgoedprijzen%20en%20woningaanbod%20in%20de%20centrumsted en.
SABO (2013). Rent setting in Sweden. Geraadpleegd op 19 juni 2018 op https://www.sabo.se/in-english/rent- setting-in-sweden/.
Saunders, P. 1978. Domestic Property and Social, Class. International Journal of Urban and Regional Research, 2(2), 233-251.
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A., & Bristow, A. (2015). Research Methods for Business Students. London: Pearson Education
SCB, Statistics Sweden (periodieke database). Statistical database [database]. Geraadpleegd op verschillende data op http://www.statistikdatabasen.scb.se
SCB, Statistics Sweden (2004) The way we live in Sweden – Homes, the living environment and transportation 1975-
2002. Geraadpleegd op 19 juni 2018 op http://www.scb.se/en_/Finding-statistics/Publishing-calendar/Show-
detailed-information/?publobjid=1841.
SCB, Statistics Sweden (2018a). Living Conditions Surveys (ULF/SILC). Geraadpleegd op http://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/living-conditions/living-conditions/living- conditions-surveys-ulfsilc/.
SCB, Statistics Sweden (2018b). House prices remained unchanged. Geraadpleegd op https://www.scb.se/en/finding- statistics/statistics-by-subject-area/housing-construction-and-building/real-estate-prices-and-registrations-of- title/real-estate-prices-and-registrations-of-title/pong/statistical-news/real-estate-prices-up-to-and-including- june-2018/.
Scruggs, L. & Allan, J. (2006). Welfare-state decommodification in 18 OECD countries: a replication and revision.
Journal of European Social Policy, 16(1), 55-72.
Smith, L., Rosen, K. & Fallis G. (1988). Recent developments in economic models of housing markets. Journal of
Economic Literature, 26(March), 29-64.
Stad Antwerpen (n.d.). Stad Antwerpen – thema Wonen. Geraadpleegd op 15 juli 2018 op https://www.antwerpen.be/nl/overzicht/wonen/.
Stad Antwerpen (mei, 2018). Bouwcode ontwerp – gedeeltelijke herziening. Geraadpleegd op 15 juli 2018 op https://assets.antwerpen.be/srv/assets/api/download/82389e9d-5988-40bf-b470-
fd9144f041f1/Bouwcode_20180525.pdf.
Stockholm län (2015) Läget i länet – Bostadsmarknaden i Stockholms län 2015
The Local (31 januari, 2013a). The Lowdown: Sweden’s new subletting law. Geraadpleegd op 21 juni 2018 op https://www.thelocal.se/20130131/45934.
The Local (8 april, 2013b). Stockholm rents soar rafter new subletting law. Geraadpleegd op 21 juni 2018 op https://www.thelocal.se/20130131/45934.
The Local (29 maart, 2016). Why home owners in Sweden fear rising borrowing rates. Geraadpleegd op 21 juni 2018 op https://www.thelocal.se/20160329/why-home-owners-will-struggle-when-swedish-rates-rise.
The Local (16 augustus, 2017). Almost 580,000 now waiting for apartments in Stockholm. Geraadpleegd op: https://www.thelocal.se/20170816/almost-580000-now-waiting-for-apartments-in-stockholm.
Thorpe, C. (2 september, 2016). Stockholm: a city with plenty of start-ups but a shortage of homes. The Financial Times: https://www.ft.com/content/bdf04bc2-6a0f-11e6-a0b1-d87a9fea034f.
UBS Switzerland AG (2017). UBS Global Real Estate Bubble Index. Geraadpleegd op https://www.ubs.com/global/en/wealth-management/chief-investment-office/key-topics/2017/global-real- estate-bubble-index-2017.html.
Van den Eerenbeemt, M. (18 maart, 2017). Wonen op 40 vierkante meter rukt op: de microwoning is in opkomst.
De Volkskrant. Geraadpleegd op https://www.volkskrant.nl/economie/wonen-op-40-vierkante-meter-rukt-op-
de-microwoning-is-in-opkomst~b21a0f22/.
Van der Heijden, H. (2013). West European housing systems in a comparative perspective. Delft: Delft University Press. Van der Heijden, H., Haffner, M. & Reitsma, A. (2002). Ontwikkeling van de woonuitgaven in zes West-Europese
landen. Delft: Delft University Press.
Van der Molen, F. (december, 2017). Buy-to-Let grijpt om zich heen. Geraadpleegd op https://www.nul20.nl/dossiers/buy-let-grijpt-om-zich-heen.
Van Gijzel, R. (2018). Samen bouwen aan middenhuur – Ervaringen van één jaar Samenwerkingstafel middenhuur. Geraadpleegd op: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/01/01/rapport- %E2%80%98samen-bouwen-aan-middenhuur%E2%80%99.
Van Wiele, S. (23 juni, 2017). Ruim 20.000 mensen op wachtlijst voor sociale woning: “Antwerpen verkeert in een
wooncrisis”. Antwerpen: Gazet van Antwerpen. Geraadpleegd op: https://www.gva.be/
Vlaamse Overheid (2017). Wegwijs in de Vlaamse personenbelasting voor uw vastgoed. Geraadpleegd op https://www.vlaanderen.be/nl/bouwen-wonen-en-energie/lenen/geintegreerde-woonbonus.
VMSW (2018). Huren van een sociale woning. Geraadpleegd op https://www.vmsw.be/Home/Ik-ben- particulier/Huren-van-een-sociale-woning
Vrieselaar, N. (2017). Huren in het middensegment, stedelijk struikelblok. Geraadpleegd op: https://economie.rabobank.com/
‘Waar betaalt u het meest voor een huis?’ (2017, 28 september). De Standaard. Geraadpleegd op http://www.standaard.be/cnt/dmf20160825_02438859.
Whitehead, C. (1991). From need to affordability: An analysis of UK housing objectives. Urban Studies 28(6), 871- 887.
Winters, S, Ceulemans, K., Heylen, K., Pannecoucke, I., Vanderstraeten, L., Van den Broeck, K., De Decker, P., Ryckewaert, M & Verbeeck, G. (2015). Wonen in Vlaanderen anno 2013. De bevindingen uit het Grote Woononderzoek
2013 gebundeld. Antwerpen: Garant.
Yin, R. (2003). Case Study Research: Design & Methods. London: SAGE.
Ymere (2018). Voorrang sociale huurders en middeninkomens. Geraadpleegd op https://www.ymere.nl/aanbod/vrije- sector-huur/voorrang-sociale-huurders-en-middeninkomens.html.
BIJLAGE A. EXPERTINTERVIEWS
Voor dit onderzoek zijn 14 interviews afgenomen met 16 contactpersonen. Twee van deze interviews vonden plaats met twee personen aanwezig. Het afnemen van de interviews heeft plaatsgevonden via Skype, de telefoon of wanneer mogelijk persoonlijk. Alle interviews zijn opgenomen en achteraf zijn samenvattingen van de gesprekken naar de participanten gestuurd, waarna er eventueel op gereageerd kon worden met aanvullende opmerkingen of correcties. In het rapport wordt gerefereerd aan de interviews met een nummer (bv. ‘Interview 1’). De volgorde hiervan komt niet overeen met de lijst hieronder, maar is bekend bij de onderzoeker.
Participanten
Amsterdam Casus
Peter Boelhouwer Hoogleraar Housing Systems, TU Delft Johan Conijn Bijzonder Hoogleraar Woningmarkt, UvA
Directeur Ortec Finance
Marja Elsinga Professor Housing Institutions & Governance, TU Delft Wolter Hassink Hoogleraar Toegepast Econometrie, Universiteit Utrecht
George de Kam Emeritus Hoogleraar Planologie en Ruimtelijke Wetenschappen, RU Groningen Dirk Konings Beleidsadviseur Wonen, Gemeente Amsterdam
Hugo Priemus Emeritus Hoogleraar Volkshuisvesting, TU Delft
Jan van der Schaar Voormalig onderzoeker en consultant Volkshuisvesting, RIGO Research & Advies
Voormalig Hoogleraar Volkshuisvesting, UvA Laura Uittenbogaard Woningmarktadviseur, Gemeente Amsterdam
Antwerpen Casus
Miryam Bak Consulent Woonbeleid, Sociale Dienstverlening, Stad Antwerpen Pascal de Decker Hoofddocent Faculteit Architectuur, KU Leuven
Ivan Demil Projectleider Ruimtelijk Woonbeleid, Afdeling Ruimte, Stad Antwerpen Sien Winters Onderzoeksleider Wonen, HIVA
Stockholm Casus
Haymanot Baheru Promovendus Eigendomsrecht en Huurrecht
Martin Hofverberg Hoofdeconoom, Hyresgästföreningen (Zweedse huurdersvereniging) Hans Lind Professor Vastgoedeconomie
Interviewschema
Het onderstaand interviewschema is voorafgaand aan het interview naar de participanten toegestuurd, behalve bij de interviews met de gemeentes, waarbij naast onderstaand schema op een aantal specifieke aspecten van de woningmarkt is ingegaan die in het literatuuronderzoek en/of eventuele eerdere interviews al naar voren kwamen.
Hoe zou u de huidige woningmarkt landelijk en lokaal typeren, qua woningvoorraad en inkomensverdeling? Welke groepen worden in de discussie geschaard onder middeninkomens?