17. Sociale vergelijking in geluk 18. Sociale vergelijking van het leven
19. Discrepantie tussen hoe mijn leven is en hoe mijn leven zou moeten zijn
62 20. Discrepantie tussen wat ik wil en wat ik heb in mijn
leven
21. Discrepantie tussen wat ik dacht dat ik kon bereiken en dat wat ik daadwerkelijk bereik
Psychische klachten Stress:
22. Fysieke stress 23. Emotionele stress
24. Sociale stress/hoge verwachtingen 25. Studiestress 26. Studieschuld 27. Keuzestress Psychische klachten: 28. Depressieve gedachtes 29. Burnout of burnoutklachten 30. Angsten en paniekaanvallen
31. Een nare gebeurtenis in het verleden 32. Suïcidale gedachtes
63
10.3 Bijlage 4: Instrument Kwalitatief
Interview guide Introductie
- Voorstellen
- Doel van het onderzoek uitleggen
- Kan je jezelf voorstellen? (naam, leeftijd, waar kom je vandaan?, wat voor werk/studie doe je?, kan je jezelf in een aantal karaktereigenschappen omschrijven?/wat voor soort persoon ben je vind je zelf?)
Mindfulness
- Hoe kwam je in aanraking met mindfulness?
- Wat betekent mindfulness voor jou? Wat is jouw definitie ervan?
- Uit welke aspecten bestaat mindfulness volgens jou? (Bijvoorbeeld uit het leven in het nu, bewustzijn, aandachtig zijn, acceptatie en dankbaarheid en meditatie. En welke nog meer?).
➢ In hoeverre valt meditatie eronder volgens jou? En dankbaarheid bijvoorbeeld? ➢ Vind je jezelf een ‘mindful’ karakter hebben? Wat houdt dat in volgens jou? - Wat heeft jou doen besluiten om te beginnen met mindfulness (bijv. een training te
doen)?
- Hoe verliep die training/ervaring? Kan je daar meer over vertellen? Wat hield het in? - Wat heeft mindfulness voor jou betekent?
- Op welke manieren heeft mindfulness jou beïnvloed denk je? - Welke effecten heeft het op je?
- Hoe komt het denk je dat mindfulness jou op deze manier heeft beïnvloed? Wat zijn de redenen dat mindfulness jou wel/niet heeft beïnvloed?
- Wat zijn voor jou de voornaamste redenen om aan mindfulness te doen? - Op welke manier pas je mindfulness toe in je dagelijks leven? (Meditatie of
mindfulness oefeningen?) Hoe vaak pas je mindfulness toe?
- Denk je dat mindfulness voor iedereen is, dus zou je het iedereen aanraden? Bijvoorbeeld alle studenten?
Stress:
- In hoeverre merk je dat studenten stress ervaren? - Hoe komt het denk je dat studenten stress ervaren? - En: hoeveel stress ervaar jij?
64 - Wat zijn de voornaamste redenen dat jij stress ervaart? (op werkgebied of
studiegebied, geldgebied, keuzestress?)
- Maak je je veel druk om de toekomst of om het verleden? Of ben je meer bezig met het heden?
- Ervaar je een druk van buitenaf? Voel je dat je je moet bewijzen ten opzichte van anderen?
- Hoe ga je om met stress?
- Denk je dat het feit dat je een man/vrouw bent van invloed is op je stressniveau? - Denk je dat het stadsleven (wonen en/of studeren in de stad) van invloed is op je
stressniveau?
- Denk je dat er een verband zit tussen stress en mindful zijn of niet mindful zijn? - Heeft een mindfulness training bij jou voor minder stress (en psychische klachten)
gezorgd denk je? Zo ja, hoe komt dat denk je?
- In hoeverre denk je dat mindfulness een oplossing kan bieden tegen stress en psychische klachten bij studenten?
Welbevinden en geluk:
- Hou je je veel bezig met je eigen ‘geluk’ of niet zo veel? - Wat is jouw definitie van ‘welbevinden’ en van ‘geluk’? - Beschouw je jezelf als gelukkig?
- Wanneer beschouw jij jezelf als het gelukkigst?
- Ervaar je bijvoorbeeld weleens flow? (begrip: Flow is een fenomeen dat bestaat uit “a loss of self-consciousness, time stopping for you, being ‘one with the music’’’
(Csikszentmihalyi, 1990). Dus intens betrokken raken in bepaalde activiteiten, zodat je de tijd vergeet?
- Ben je veel bezig met ‘geluk’ bereiken, of meer bezig met het nu?
- Denk je dat het feit dat je een man/vrouw bent van invloed is op je welbevinden? - En het feit dat je student bent?
- Denk je dat het feit dat je in de stad/of in een dorp woont, van invloed is op je welbevinden?
- Denk je dat er een verband zit tussen gelukkig zijn en mindfulness? Ben jij gelukkiger dan voordat je met mindfulness bezig was denk je? Hoe komt dat denk je?
65
10.4 Bijlage 5: Respondentenschema Naam Leeftijd Datum en
plaats interview
Woonplaats respondent
Huidige status Vorm van mindfulness Oriane 29 Vrijdag 25 november, Amsterdam Amsterdam Afgestudeerd International development studies, tussenjaar Mindfulness training USC, Meditatie avonden Thomas 24 Dinsdag 29 november, Amsterdam Enkhuizen Lerarenopleiding Natuurkunde, Delft Meditatie, boeken lezen over mindfulness Elise 28 Dinsdag 29 november, Haarlem
Heemstede 4e jaars student, Fysiotherapie, Leiden Mindfulness training in Heemstede, begeleide meditatie Rosa 24 Woensdag 30 november, Amsterdam
Amsterdam 4e jaars student Bedrijfskunde, Afgestudeerd Psychologie Amsterdam Mindfulness- yogalessen Samantha 22 Dinsdag 6 december, Amsterdam
Amsterdam 4e jaars ASW studente Mindfulness training USC Janine 22 Vrijdag 9 december, Amsterdam
Amsterdam 4e jaars studente Game
Development, HvA
Mindfulness training CREA
66
10.5 Bijlage 6: Factoranalyse:
KMO and Bartlett’s Test
Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. ,774
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 585,746
Df 91
Sig. ,000
Total Variance Explained
Factor Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadingsa Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total
1 3,850 27,501 27,501 3,308 23,628 23,628 3,096 2 2,060 14,717 42,218 1,491 10,649 34,277 1,759 3 1,511 10,796 53,014 1,072 7,657 41,934 1,732 4 ,964 6,887 59,900 5 ,847 6,052 65,952 6 ,817 5,838 71,791 7 ,768 5,482 77,273 8 ,624 4,458 81,731 9 ,579 4,138 85,869 10 ,461 3,292 89,161 11 ,432 3,083 92,245 12 ,404 2,883 95,127 13 ,385 2,752 97,880 14 ,297 2,120 100,000
Extraction Method: Principal Axis Factoring.
67 Pattern Matrix
Factor
1 2 3
Ik accepteer het heden ,744 Ik accepteer hoe de
toekomst gaat komen ,721
RAcceptatie6 ,709
Ik accepteer emoties en
gevoelens ,597
Ik accepteer mijn
omgeving ,578
Ik accepteer het verleden ,566
RAandacht5 ,687
RAandacht1 ,557
RAandacht4 ,536
RAandacht2 ,441
RAandacht6 ,438
Over het algemeen sta ik regelmatig stil bij mijn dankbaarheid
,974
RDankbaarheid4 ,541
Ik ben dankbaar voor het
leven ,389 ,392
Extraction Method: Principal Axis Factoring.
Rotation Method: Oblimin with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 6 iterations.
68
10.6: Bijlage 7: getranscribeerde interviews
Dit zijn getranscribeerde interviews. Voor de analyse zijn ze gecodeerd door middel van het programma atlas.ti, deze gecodeerde interviews zijn eventueel op te vragen.
Interview Oriane, Vrijdag 25 november, Amsterdam
M: ik zal eerst even uitleggen over mijn onderzoek. Ik wil dus met vragenlijsten de effecten van mindfulness op studenten meten. En daarnaast dus echt diepte interviews om de ervaring van studenten wat mindfulness betreft daar ook meer over te weten te komen, en hun
beweegredenen, en hoe het jou dan dus zou beïnvloeden. En ik doe het dus voor mijn bachelor scriptie Algemene Sociale Wetenschappen, en ik ben Merel, 21 jaar. Zou jij jezelf even kunnen voorstellen alsjeblieft?
O: oja, inderdaad. Mijn naam is Oriane, ik ben 29 jaar en ik ben nu net afgestudeerd van mijn master International development studies. Dat heb ik gedaan in Wageningen, ik woon wel in Amsterdam, ben hier naartoe verhuisd om dat in Wageningen... Ik vond het te saai.
M: best wel klein ook?
O: ja ontzettend klein, het is eig. internationale studentenstad maar daar krijg je niet heel veel van mee dus…
M: dus tijdens je studie woonde je gewoon in Amsterdam?
O: eh gedeeltelijk. Ik ben tijdelijk uitgeschreven geweest van mijn studie, eigenlijk best wel lang. Ik heb tussendoor een ongeluk gehad… dat heeft eig ook wel veel te maken waarom ik uberhaupt begonnen ben met mindfulness..
M: ah oké. Nou dat was ook een vraag dus eh ja…
O: ja want ik heb eind 2012 het ongeluk gehad, toen ben ik gewoon van mn fiets afgereden en op mijn hoofd gevallen, en ik heb veel last van duizeligheid. En wel eens geprobeerd met onderzoeken maar niets hielp. Dus eigenlijk kwam het er op neer die duizeligheid, daar moet ik mee leven. Dat vond ik eerst heel lastig, zo ben ik eigenlijk in het wereldje van alternatieve behandelingen en acceptatie behandelingen terechtgekomen, dat paste daar heel mooi bij. Zo ben ik volgend jaar die cursus gaan doen.. de 9, of 8-weekse cursus van het USC..
M: oja, voor studenten ook?
O: ja speciaal voor studenten ja, toen ben ik lid geworden van het USC, en zij boden die cursus aan dus eh ja, vandaar…
69 O: dat idee dacht niet dat ik in die cursus verlichting zou zien of dat ik geen last meer zou hebben van duizeligheid, maar wel dat het een manier om ermee om te gaan, of om te helpen bij de acceptatie, en meer rust in mijn hoofd.. miss dat dat ook wel zou helpen. Dat was het idee eigenlijk, hoe ik ermee begon
M: tijdens die periode dus dat je niet studeerde… kwam je er gauw achter dat mindfulness eventueel…
O: nou eigenlijk niet, het duurde nog best wel lang, want heb dus et ongeluk gehad in 2012. Het was heel lang, van het gaat wel voorbij, dat was het beginnend advies van geef het gewoon rust en tijd… maar hoeveel rust en tijd moet je … (schreeuwend kind). Het is nog steeds, kijken naar andere behandelingen, heb een MRI laten maken van mijn hoofd… M: echt een proces waarin je dan allerlei stappen onderneemt dus…
O: echt een heel proces ja, en andere traject gedaan, bij Winnok, ik kende het ook niet hoor,… het is een traject waarbij mensen die uitbehandeld zijn, met bijvoorbeeld whiplash klachten of chronische rugpijn die dan uitbehandeld zijn en dan te leren om ermee om te gaan in het dagelijks leven en dat was traject van een jaar, eig 3 weken fulltime, en dan steeds komt t minder terug. Opzich wel veel uitgehaald, daar ook wel opzich iets met mindfulness gedaan, maar… dat ik weet niet. Ik zag toch nog met die acceptatie, ik dacht van, ik doe wel leuk dat traject maar ik word gewoon weer beter, dat gaat gewoon met tijd dan gaat het wel beter. Maar op een gegeven moment komt wel echt dat besef van ja, dit is het gewoon.
Ik heb dat besef ook meer door tijdens de mindfulness cursus. M: en vond je het fijn om dat te beseffen of juist wel moeilijk?
O: ja heel moeilijk, heb er heel veel moeite mee gehad, maar in die cursus dan leer je dat alles dat er is dat mag er zijn en er moet plek voor zijn en moet je vooral niet door van je stuk laten brengen. En dat kon ik eerst wel heel goed, dat als ik daar dan te veel bij stil stond dan eh… ja, dan klapte ik ook dicht, krijg ik heel veel stress van…
M: was je daar te veel dan mee bezig dan, dat je constant…
O: ja ik maakte me erg zorgen, dat ik dacht, ja maar jeetje ik kan straks nooit fulltime werken bijvoorbeeld, of met de studie zelf, ik heb dus ontzettend veel studievertraging, echt heel veel meer dan 2 jaar studievertraging…
M: voor je bachelor nog…?
O: Nee voor mijn master, het is 2 jarige master, en daar heb ik dus meer dan het dubbele over gedaan. En daar maakte ik me heel erg druk om, vooral wat andere mensen daar dan van vonden, als andere dat doen dan dacht ik wat zijn dat voor lamballen, dacht ik altijd, van dat gaat mij niet gebeuren, met mijn bachelor ging het prima… ja helemaal goed, maar het
70 maakte me wel heel druk dat ik dacht van dat mensen dachten van wat is zij nu voor een lambal, wat natuurlijk onzin is want dan vul je het voor een ander in….
M: ja precies, ga je meteen daar over nadenken ja.. want is het iets dat in je karakter zit, dat het eigenlijk heel goed ging kwa studie, en er dan extra moeite mee had, dat het toch anders liep…
O: Ja heel veel moeite ik ben wel perfectionist. dat kan je sowieso enorm in de weglopen, ja… dat eh, dat ook, ik stoorde me enorm aan mezelf, dat ik echt pissig was op mezelf, dat het gewoon niet lukte. Van kom op joh, jeetje, maak dat gewoon nou af en ga gewon door, maar het lukte gewoon niet. Voor mij is echt niets ergers als je iets wil en het gaat gewoon niet, M: je wil er echt voor gaan als je iets wil bereiken zeg maar?
O: ja ik doe iets goed of ik doe iets niet. En dit was steeds een beetje half, want als het niet op schoot was het voor mij, ... moeilijk
M: kan me voorstellen ja… ik wilde ook vragen wat mindfulness voor jou eigenlijk betekent, je zei al dat je dan eigenlijk dingen wil laten zoals het is, is dat wat mindfulness voor jou is of heb je er nog een andere betekenis, of definitie van… misschien vaag begrip?
O: Niet heel vaag, maar ik vind het perse niet 1 definitie van, het heeft voor mij te maken met van alles, het betekent gewoon, accepteren wat er is, en ehm dingen gewoon laten zijn, je niet gek door laten maken, uit de doe-modus komen…
M: Uit de doem modus?
O: Uit de doe-modus, je hebt dus de zijn-modus en de doe-modus, M: kan je dat meer uitleggen?
O: ja dat hebben we in die cursus heel erg geleerd, er is een doe-modus en er is een zijn- modus, allebei hoort het normaal bij het menselijk brein, maar tegenwoordig, die zijn-modus is gewoon alleen maar zitten en gewoon maar zijn zoals iets is, dat komt bijna nooit meer voor, we zijn altijd bezig, zo van ik moet iets. Bijvoorbeeld als we voor de trein staan, even de lucht in staren, maar nee we moeten iets lezen of iets kijken of iemand bellen of eh…
M: altijd meer iets willen doen…
O: Ja terwijl juist die momenten van bezinning, kunnen heel nuttig zijn. Die heb je ook nodig om alles te kunnen verwerken en eh, je creativiteit aan te proberen wakkeren. En dat heb ik geleerd dat het wel heel nuttig is, en om geduld te hebben om dat er te laten zijn…
M: ja, ipv dus die doe-modus… O: ja ipv alleen maar door door door,
71 O: ja, ik denk dat dat ook wel beetje iets van deze tijd is, dat er zoveel prikkels zijn, dat er van alle kanten je aandacht wordt getrokken, iedereen wil wat van je en overal word je aandacht op gericht en dan dat aan je voorbij te kunnen laten gaan, dat.. die eigen rust momenten te hebben, ik denk dat dat heel belangrijk is. Daarna kan je ook gewoon fatsoenlijk door, je hebt ook gewoon de tijd nodig om dat even te kunnen verwerken, al die prikkels.
M: dat heb je echt ingezien in die cursus?
O: ja ook hoe fijn het is eig, om gewoon een uur ofzo te gaan mediteren. Daarna voel ik me al veel rustiger, daarvoor is dat je brein gaat echt 1000 kanten op , daarna is het een stuk
rustiger, en ik denk dat je beter kan relativeren. Ik denk dat dat ook wel mindfulness is voor mij…
M: Relativeren?
O: dat je je niet gek laat maken door alles M: dat je af en toe stil staat bij wat heb je …
O: ja dat het allemaal niet zo erg is die problemen die je denkt te hebben, ik bedoel.. M: Heeft in die zin dan mindfulness jou veranderd? Als persoon?
O: dat denk ik niet…
M: Maar heeft het je wel beinvloed misschien?
O: ja ik denk in mijn eh, gemoedstoestand, kan dat mij veel rustiger maken… M: op sommige momenten is dat meer of in het algemeen?
O: ja goeie vraag.. nee ik denk vooral na zo’n meditatie, dan merk ik ook, zo kan het ook, zo erg is het allemaal niet, toch meer vrede hebben in de situatie, dat ik ergens gestresst door raak…
M: en zijn er dan ook bepaalde momenten dat je denkt, nu moet ik even mindfulness doen O: Ja dat denk ik wel vaker, maar dat gebeurd eigenlijk in mijn eigen programma bijna nooit, maar ik heb dus een abonnement, om naar de meditatie avonden te gaan, het mindfulness abonnement, ik kan 2x per week mediteren, en daar ga ik zo vaak mogelijk naar toe, dus die momenten neem ik wel echt, daar moet ik ook wel echt prioriteit van maken, iets wat belangrijker lijkt, …ben altijd heel blij als ik daar ben
M: Ja en na afloop ook?
O: Ja ook als ik daar binnen loop voel ik al meteen echt goed om hier te zijn, ruik ik al een beetje die wierook en ook die ruimte is heel vertrouwelijk, dus ja.. hele warme sfeer, en iedereen die daar om dezelfde reden komt, moment van bezinning… ja
72 O: Ja, die meditatie momenten. Ik zou het vaker zelf willen gebruiken, bijvoorbeeld voor het slapen, maar dat gebeurt heel weinig, ben ik toch te onrustig voor, ja.. ik maak het dan geen prioriteit, en dat vind ik wel heel stom van mezelf, om toch nooit een prioriteit van te maken in mijn eigen tijd, alleen die uurtjes dus, dat is maar 2 x per week, ik denk dat het goed zou zijn om het vaker te doen eigenlijk, ik denk dat ik dat nog eh vaker wil doen…
M: ja je hebt inderdaad die twee punten als vaste dagen… waar je ontspant daardoor, maar liever…
O: ja in de avonduren, kom er heel fijn van terug altijd… dus ja waarom doe ik dat niet thuis zelf he? Tja, haha.
M: ja je hebt iig wel die twee dagen dus… en als je het thuis zou doen is dat echt die meditatie wel of oefeningen, ook andere soorten... je had het over relativeren. Vind je dat dan ook mindfulness beoefenen of is dat meer gewoon…
O: ja goeie vraag, eigenlijk. Je kunt natuurlijk op allerlei manieren relativeren, door jezelf gewoon van alles wijs te maken. Maar ik vind bij mindfulness dan ben ik meer relativeren omdat je dingen een plek wil geven, of dingen wil laten berusten, dingen zijn zoals ze zijn, en daarin ziet van oké ik hoef er eigenlijk niks mee te doen en op die manier relativeren… M: oké… en misschien is het meer een effect, van mindfulness, dat je er meer van gaat relativeren… achteraf dan
O: ja denk het wel, maar niet heel actief want relativeren doe je zelf door te zegge van joh, met woorden jezelf te overtuigen dat het allemaal niet zo erg is, maar het komt meer door de ervaring erdoor, dat die dingen ook allemaal minder erg lijken… dat is wel anders denk ik M: en hoe komt het denk je dat je je zou fijn voelt na zo’n meditatie avond?
O: ik denk ook dat het is gewoon in die ruimte, word je met woorden begeleid, door Wies in dit geval, die doet dat al jaren lang, al 40 jaar, ze creëert ook een hele fijne sfeer waarin iedereen zich comfortabel kan voelen en iedereen gewoon... zij begeleid dan in die meditatie, ze gaat er dan doorheen, ze doet dat ook heel mooi, er zijn dan bijvoorbeeld dingen waarbij je