Reduceren van aspecten met negatieve uitwerking

7. Conclusie

Dit rapport wordt afgesloten met een antwoord op de vraag die in dit onderzoek centraal staat:

Op welke wijze kunnen de publieke belangen in de zorg, nu de gemeente ten gevolge van

de op 1 januari 2007 inwerking getreden Wmo de hulp bij het huishouden organiseert

middels aanbesteding, zo optimaal mogelijk gewaarborgd worden?

In hoofdstuk 6 is reeds geconcludeerd dat in zowel het bestek van regio Twente als het bestek van

de Zeeuwse gemeenten veel waarborgen zijn ingebouwd. Er zijn daarentegen ook aspecten

ingebouwd die, naast in enkele gevallen een positieve, een negatieve uitwerking kunnen hebben.

Het zullen met name deze aspecten zijn die als uitgangspunt worden genomen bij het

beantwoorden van de centrale vraag.

Alvorens een antwoord te kunnen geven, is het van belang het begrip ‘optimaal’ uit onze centrale

vraag nader te omschrijven. Naar ons idee kunnen de publieke belangen zo optimaal mogelijk

gewaarborgd worden door als aanbestedende dienst in het op te stellen bestek allereerst te streven

naar het maximaliseren van de waarborgen. Daarnaast is het van belang de aspecten met een

negatieve uitwerking zoveel mogelijk te reduceren.

7.1 Maximaliseren van waarborgen

Een maximalisatie kan ‘vanzelfsprekend’ bereikt worden door uit zowel het bestek van regio Twente

als het bestek van de Zeeuwse gemeenten al dié aspecten op te nemen die ‘slechts’ een waarborg

bevatten en dus op geen van de drie publieke belangen een negatieve uitwerking hebben. Deze

aspecten worden in de onderstaande tabel nogmaals kort weergegeven.

Actieve signaleringsfunctie ^{Financiële en economische} _draagkracht ^{Wet Klachtenrecht Clienten} _Zorgsector

Duur contract ^{Overzicht min. vergelijkbare} _opdrachten ^{Wet Medezeggenschap} _{Clienten Zorginstellingen}

Cliënt kiest zorgleverancier ^{Inzetten vakbekwaam en ervaren} _personeel AZR systeem

Passende hulp leveren Ondersteuningsplan ^{Aantal te contracteren} _{opdrachtnemers tenminste 3}

Verantwoorde hulp leveren Telefonische bereikbaarheid Wisselen van zorgaanbieder

Goede kennis Nederlandse

taal ^{Passende vervanging Leveren binnen vastgesteld} aantal dagen

Faciliteren bij administratieve

handelingen ^{Klanttevredenheidsonderzoeken Informatie verschaffen}

Verplichte levering zorg Opleggen boete ^{Zorg verlenen bij verschillende} _doelgroepen

Zorgvuldige overgang AWBZ-erkenning ^{Aannemen werkzoekenden en} WSW-ers en overnemen

personeel

Protocollen wachtlijsten en

spoedhulp ^{Certificaat Openbare aanbesteding}

Waarborgen gegarandeerde

capaciteit

Kwaliteitswet Zorginstellingen en

Wet bescherming

persoonsgegevens

Economisch meest voordelige

aanbieding

Tabel 7.1

7.2 Reduceren van aspecten met negatieve uitwerking

Het reduceren van de aspecten die, naast in enkele gevallen een positieve, een negatieve

uitwerking kunnen hebben, vergt daarentegen een meer doordachte aanpak: voor deze aspecten

moet een ‘oplossing’ worden bedacht. Deze ‘oplossing’ moet zodanig zijn dat de negatieve

uitwerking die deze aspecten bevatten zoveel mogelijk worden gereduceerd zonder dat het

positieve effect, dat enkele van deze aspecten in zich dragen, verloren gaat.

In de onderstaande tabellen worden de aspecten die, naast in enkele gevallen een positieve, een

negatieve uitwerking kunnen hebben, nogmaals per bestek weergegeven.

Tabel 7.2

Uit deze tabel kan afgeleid worden dat van twee aspecten uit het bestek van de Zeeuwse

gemeenten, vaste prijs en ongelimiteerd aantal aanbieders, de tegenovergestelde variant in het

bestek van regio Twente te vinden is: offreren op prijs respectievelijk maximum aantal aanbieders.

De prijs en het aantal aanbieders worden door ons dan ook als twee hoofdknelpunten gezien.

Aangezien deze knelpunten bovendien een onlosmakelijk onderdeel vormen van het bestek, is

nader onderzocht op welke wijze de prijs en het aantal aanbieders zó vormgegeven kunnen worden

dat de publieke belangen zo optimaal mogelijk worden gewaarborgd.

Om tot een zo optimaal mogelijke variant te komen voor zowel de prijs als het aantal aanbieders,

worden allereerst de positieve en negatieve effecten van het offreren op prijs én een vaste prijs

respectievelijk een maximum aantal aanbieders én een ongelimiteerd aantal aanbieders nogmaals

kort weergegeven. Aansluitend zal op basis van deze effecten een zo optimaal mogelijke variant

worden beschreven. Dit betekent dus een variant waarbij de negatieve effecten zoveel mogelijk zijn

gereduceerd zonder dat het positieve effect, dat enkele van deze aspecten in zich dragen, verloren

gaat.

Prijs

Omdat uit recent onderzoek van Deloitte112 is gebleken dat bij het offreren op prijs de prijs vaak

zeer laag wordt vastgesteld, soms zelfs onder de kostprijs, wordt uitgegaan van een vaste prijs die

hoger ligt dan de prijs die tot stand komt als gevolg van offreren.

Allereerst nogmaals kort de voor- en nadelen van het offreren op prijs. Concurreren op prijs kan

worden gezien als één van de belangrijkste voorwaarden om te komen tot een optimale

marktwerking. Doordat met aanbesteding marktwerking wordt beoogd, kan het offreren op prijs

worden aangemerkt als een voordeel. Daarnaast kan het offreren op prijs instellingen prikkelen tot

innovatie en kan het tot gevolg hebben dat instellingen kritischer naar zichzelf gaan kijken.

Naast deze voordelen zijn de nodige nadelen te onderscheiden. Ten eerste kunnen instellingen

gaan offreren onder de kostprijs waardoor de financiële positie – en in het uiterste geval zelfs de

continuïteit van de dienstverlening – in het geding kan komen. Ook kan het offreren op prijs

nadelige gevolgen hebben voor de positie van het personeel. Instellingen kunnen zich meer gaan

beroepen op alphahulpen, duurder (hoger opgeleid) personeel ontslaan/contracten om gaan zetten,

besluiten geen contracten meer te verlengen en minder aandacht besteden aan het opleiden van

personeel. Ten derde kunnen instellingen, vanwege de lage tarieven, meer taakgericht dan

klantgericht te werk gaan. En ondanks het feit dat innovatie reeds genoemd is als voordeel, kan

innovatie ook als nadeel worden aangemerkt: door het offreren op prijs is namelijk vaak minder of

zelfs geen budget beschikbaar om te innoveren. Ten slotte kunnen kleine aanbieders door de

112 Deloitte, (2007), Tarieven hulp bij het huishouden moeten omhoog,

http://www.deloitte.com/dtt/cda/doc/content//Tarieven_hulp_bij_het_huishouden_moeten_omhoog.pdf , geraadpleegd 18

juli 2007.

Bestek regio Twente Bestek Zeeuwse gemeenten

Wel/geen Geen Wel/geen Geen

Offreren op prijs Maximum aantal

aanbieders ^{Vaste prijs}

Zorgdragen voor passende

vervanging

Constructie

hoofd-/onderaanneming

Ongelimiteerd aantal

aanbieders

Samenwerking tussen

opdrachtnemers ^Toelichtende presentatie ^{Tabel 7.3}

Inzetten vakbekwaam en

aanbesteding en voornamelijk door de op te stellen offertes, minder kans maken op een gunning113,

wat een aanleiding kan zijn tot samenwerken en/of fuseren. Deze samenwerkingen/fusies kunnen

op hun beurt weer een negatieve invloed hebben op de werking van de zorgmarkt.

Wat betreft de voor- en nadelen van een vaste prijs kan het volgende worden gesteld. Alle

bovengenoemde nadelen kunnen, doordat wordt uitgegaan van een vaste prijs die hoger ligt dan de

prijs die tot stand komt als gevolg van offreren, vertaald worden naar voordelen van een vaste prijs.

Deze voordelen dienen dan ook niet nogmaals herhaald te worden. Een aanvullend voordeel van

een vaste prijs is dat instellingen zich zowel bij als na de aanbesteding volledig kunnen richten op

kwaliteit: zij dienen zich kwalitatief te onderscheiden in plaats van op prijs. Net zoals de nadelen

van een flexibele prijs kunnen worden vertaald naar voordelen van een vaste prijs geldt dit ook

andersom. Door het hanteren van een vaste prijs kan geen optimale marktwerking tot stand komen.

Daarnaast kan het ook moeilijk zijn te bepalen wat kan worden verstaan onder een reële vaste prijs

voor HH1 en HH2.

Aantal aanbieders

Allereerst de voor- en nadelen van een ongelimiteerd aantal aanbieders. Als eerste voordeel kan

worden genoemd dat sprake is van een grote keuzevrijheid voor de cliënt. Doordat alle aanbieders

die voldoen aan de kwaliteitseisen een gunning krijgen, heeft de cliënt bovendien een grotere kans

dat zij haar huidige (vertrouwde) zorgverlener kan behouden. Ten tweede kan een ongelimiteerd

aantal aanbieders zorgen voor meer concurrentie. Deze concurrentie kan de kwaliteit van de

dienstverlening ten goede komen en dienen als een sterke stimulans tot innovatie.

Naast deze twee voordelen kunnen ook nadelen beschreven worden. Zo kan een ongelimiteerd

aantal aanbieders tot gevolg hebben dat de aanbestedende dienst over onvoldoende

mogelijkheden beschikt om al deze aanbieders te kunnen controleren en waar nodig aan- en/of bij

te sturen. Tevens kan het voor de cliënt onoverzichtelijk worden wanneer zij een objectieve keuze

wil maken uit een zeer groot aantal aanbieders; de cliënt ´ziet door de bomen het bos niet meer´.

Hiertegenover de voor- en nadelen van een gelimiteerd aantal aanbieders. Ook in dit geval kunnen

zowel alle bovengenoemde nadelen als voordelen van een ongelimiteerd aantal aanbieders

vertaald worden naar voordelen respectievelijk nadelen van een gelimiteerd aantal aanbieders.

Deze dienen dan ook niet nogmaals herhaald te worden. Wel dient een aanvullend nadeel met

betrekking tot een gelimiteerd aantal aanbieders genoemd te worden: in tegenstelling tot bij een

ongelimiteerd aantal aanbieders kunnen instellingen bij een gelimiteerd aantal aanbieders namelijk

sneller geneigd zijn onderlinge afspraken te maken.

In document Met zorg aanbesteden : aanbesteden hulp bij het huishouden versus publieke belangen in de zorg (pagina 75-78)