Figuur 11. Relatie verticale integratie, diversificatie en productdifferentiatie.
11.9 Productdifferentiatie
205. Synoniem: product heterogeniteit (tegenovergestelde: product homogeniteit).
Onder productdifferentiatie verstaan we het verschijnsel dat aan producten die we tot dezelfde markt rekenen, door de koper/afnemer verschillende productkarakteristieken toegedacht worden.
206. Een hoge productdifferentie heeft een negatieve invloed op de mate van concurrentie in een markt. Immers, door de differentiatie creëren aanbieders ieder hun eigen (sub)markt en wordt de onderlinge concurrentie minder. Productdifferentie zegt dus iets over de markt en daarmee ook over de macht van de aanbieders die mogelijk aanmerkelijke marktmacht hebben.
207. Daarbij kan nog een onderscheid worden gemaakt in horizontale en verticale
productdifferentiatie.50 Horizontale productdifferentiatie betreft verschillen in de niet-kwaliteit
eigenschappen van het product (toeters en bellen). Verticale productdifferentiatie betreft verschillen in de kwaliteit van het product.
11.10 Prijsvorming
208. Het vermogen om prijzen te hanteren boven een competitief niveau is een sterke indicatie van aanmerkelijke marktmacht. Door economen wordt AMM (of EMP) soms zelfs gedefinieerd als ‘het vermogen om prijzen te hanteren boven een competitief niveau.’
11.11 Omzet in verhouding tot de markt
209. Een grote omzet in verhouding tot de markt kan een indicatie zijn van aanmerkelijke marktmacht. Ook de (relatieve) verhouding ten opzichte van andere aanbieders in de markt kan worden beschouwd. 11.12 Toegang tot eindgebruikers
210. Hieronder vallen zaken als: het distributienetwerk of de mate waarin de aanbieder (potentiële) netwerkaansluitingen met afnemers bezit of onder controle heeft. Van belang is of een bepaalde aanbieder een betere toegang heeft tot eindgebruikers dan andere aanbieder. Indien dit zo is dan kan dat een indicatie zijn van aanmerkelijke marktmacht.
11.13 Toegang tot financiële middelen
211. Dit wordt gemeten aan de hand van de kredietwaardigheid van aanbieder die kan worden
uitgedrukt incredit ratings zoals die worden vastgesteld door bijvoorbeeld het bedrijf Standards & Poor’s. Een aanbieder die betere toegang tot financiële middelen (c.q. een betere credit rating) heeft, kan bijvoorbeeld een (rente)kostenvoordeel behalen, waardoor zij in staat is tegen lagere kosten te werken. 212. In de AMM-evaluaties wordt gebruikgemaakt van de lange-termijn-rating van Standard & Poor’s (www.standardandpoors.com). De lange-termijn-rating loopt van AAA, de hoogste rating die door Standard & Poor’s wordt gegeven, tot D, de laagste rating, die aangeeft dat een partij niet meer aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. De betekenis is als volgt: AAA = extreem goed, AA = goed, A = goed, BBB = adequaat, BB = enigszins kwetsbaar, etc. Met een + of – wordt aangegeven hoe een partij staat binnen de categorie. Het vooruitzicht geeft aan of een rating in de nabije toekomst waarschijnlijk zal worden bijgesteld, en zo ja, in welke richting.
11.14 Ervaring
213. Bij dit criterium gaat het om de mate waarin de ervaring van de aanbieder (of het aantal jaren dat deze actief is in de markt) van invloed is op zijn marktmacht. Ten aanzien van het aantal jaren dat men actief is op de Nederlandse markt, zijn een aantal effecten te onderscheiden. Ten eerste kan het aantal jaren dat men actief is zorgen voor kostenverschillen. Een langere periode dat men actief is, zal in het algemeen zorgen voor lagere kosten doordat bijvoorbeeld relatief meer investeringen zijn afgeschreven. Ten tweede kan een aanbieder die langer actief is een voorsprong hebben in de kwaliteit van
dienstverlening. Ten derde zorgt een langere actieve periode over het algemeen voor een sterkere merknaam.
12 Afkortingen en begrippen
Afkortingen
afkorting omschrijving
AMM Aanmerkelijke macht op de markt
EBIT Earnings Before Interest Taxes
EBITDA Earnings Before Interest Taxes Depreciation and Amortisation
EMP Economische MachtsPositie (mededingingsrechtelijk begrip) GPRS General Packet Radio Service. Het betreft een techniek waarmee
mobiele gebruikers altijd verbonden ( online) kunnen zijn en datasnelheden van ongeveer 100 kbit/s kunnen halen HHI Herfindahl-Hirshman-Index (zie paragraaf 11.3) KPN Koninklijke KPN N.V. en haar groepsmaatschappijen KPN Mobile KPN Mobile The Netherlands B.V.
MTA Mobile Terminating Access. Het afwikkelen van verkeer waarvan de
gebelde gebruiker zich op een mobiel netwerk bevindt. ROA Return on Assets, Rendement op Activa (EBIT / Activa) SP Onafhankelijke Service Providers ofwel dienstenaanbieder VKA Adviesbureau Verdonck, Klooster & Associates (www.vka.nl)
Vodafone Vodafone Libertel N.V.
Tw Telecommunicatiewet
Begrippen
begrip uitleg
AMM-richtsnoeren Beleidsregels van het college: ‘Richtsnoeren aanwijzing aanmerkelijke macht op de markt’ van 12 oktober 2001.
Aanbeveling De aanbeveling relevante markten van de Europese Commissie.
Commissie Europese Commissie.
Downstream (markt of dienst)
Markt of dienst die zich dichter bij de eindgebruiker bevindt. Een downstream-dienst gebruikt upstream-downstream-diensten als een halffabrikaat.
Evaluatie AMM marktevaluatie.
Het college Het college van de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit
Mobiele markt de markt met betrekking tot mobiele openbare telefonienetwerken of de mobiele openbare telefoondienst.
Upstream (markt of dienst)
Markt of dienst die zich verder van de eindgebruiker bevindt. Een upstream-dienst vormt het halffabrikaat van voor downstream-upstream-diensten.
Verzonken kosten Sunk costs. Zijn kosten die niet meer kunnen worden voorkomen. Bijvoorbeeld:
(afschrijvingen op) investeringen die bij uitreding (verkoop) van de onderneming niet meer voor de aanschafwaarde kunnen worden verkocht. Het verschil tussen aanschafwaarde en verwachte verkoopopbrengsten zijn in dat geval verzonken kosten.
13 Referentiedocumenten
Organisatie Titel Uitgifte datum
OPTA OPTA/S&C/99/7870, aanwijzing KPN 20 oktober 1999
OPTA Richtsnoeren aanwijzing aanmerkelijke macht op de markt (AMM-richtsnoeren) 12 oktober 2001
Europese Commissie Seventh Report on the Implementation of the Telecommunications Regulatory
Package, COM(2001) 706