In dit hoofdstuk zal onderzocht worden hoe de Turkse regering het GAP presenteerde aan de
buitenwereld. De enige openbare bronnen van de Turkse regering die aanwezig zijn over het GAP zijn de internetsites van twee grote overheidsorganisaties. De eerste is het eerder genoemde Devlet Su
İşleri (DSI), die zich bezig houdt met al het land en waterbeheer in Turkije en dus ook met het GAP. De
DSI is een instantie van het Ministerie van Energie en Natuurlijke Grondstoffen. De tweede
overheidsinstantie is het Southeastern Anatolia Project Regional Development Administration (RDA), die informatie aanbiedt over de geschiedenis, de huidige situatie en de toekomstplannen van het GAP. Deze internetsites zijn respectievelijk in 2013 en 2011 online gegaan. De informatie op de internetsites is dus gegeven door de huidige regering van Turkije en niet door die van Özal of Demirel in de jaren 1970, 1980 en 1990.
De internetsites worden geanalyseerd om te onderzoeken hoe de huidige regering met het verleden van het GAP omgaat. Wat vermeld dient te worden is dat de internetsites online zijn gegaan voordat de huidige onrust in het Zuidoosten van Anatolië ontstond in de nasleep van de Syrische burgeroorlog en de opkomst van IS. In de vorige hoofdstukken zijn verschillenden onderwerpen behandeld die van belang zijn bij de studie naar het GAP. Dit zijn de geschiedenis van het ontstaan van het GAP, de bouw van waterkrachtcentrales, de voortgang van de aanleg van irrigatienetwerken, het milieu, de Koerdische kwestie, de positieve en negatieve gevolgen van het GAP voor de regio en het Turks-Syrsiche Verdrag uit 1987. Welke van deze onderwerpen worden op de internetsites van de DSI en de RDA behandeld en welke worden niet genoemd? De belangrijke vervolgvraag is waarom de Turkse regering bepaalde zaken wel of niet noemt? Om een antwoord op deze vragen te geven worden verschillende grote thema’s van het GAP bekeken. Dit zijn de irrigatienetwerken, de waterkrachtcentrales, de lokale macht van de uitvoerende overheidsinstanties en het milieu. Ook
wordt gekeken naar de zaken die niet benoemd werden door de Turkse overheid. Om alvast op de zaken vooruit te lopen: een aantal grote onderwerpen, zoals de internationale context van het GAP en de relatie met de Arabische buurlanden van Turkije worden niet genoemd door de Turkse overheid. Daarom is dit als apart onderwerp meegenomen in het onderzoek. Daarnaast wordt de retoriek van de Turkse regering vergeleken met die van de Europese Unie. Het kandidaat
lidmaatschap van Turkije voor toetreding tot de EU is namelijk een belangrijke context voor het onderzoek naar het GAP in de 21e eeuw. Later in het hoofdstuk wordt hier dieper op ingegaan.
De twee bovengenoemde grote overheidsorganisaties verstrekken informatie over het GAP. De internetsites van deze twee organisaties zijn de belangrijkste informatiebronnen voor
geïnteresseerden in het GAP, op deze manier toont de Turkse overheid hoe het project in het Zuidoosten van Anatolië uitgevoerd werd en wordt. Naast informatie over de werkzaamheden en de redenen waarom deze uitgevoerd werden, bieden de sites ook veel data over het GAP. Deze data bestaat onder andere uit hoeveel waterkrachtcentrales gebouwd werden en de hoeveelheid energie die zij opwekten, de oppervlakte van nieuw aangelegde akkers en de hoeveelheid geoogste gewassen en de manieren waarop de akkers geïrrigeerd werden. Door de uitgebreidheid van de informatie van deze twee instanties zijn de websites bij uitstek geschikt om te onderzoeken hoe de Turkse overheid het GAP presenteert aan de buitenwereld.
Het taalgebruik
Een van de eerste zaken die opvalt bij het onderzoeken van de internetsites is dat het Engels niet altijd even duidelijk is en dat er soms zelfs fouten in zitten. Dit is zowel aan de orde op de site van de DSI als van de Regional Development Administration. Vooral op de pagina over de geschiedenis van de DSI wordt dit duidelijk. Zo wordt in de eerste zin van de internetpagina een verkeerde
werkwoordsvorm gebruikt: ‘In Turkey, water resources development starts by undertaken (M G) the studies’. In vervolg van de tekst worden op een aantal plaatsten leestekens vergeten: ‘The Water Works General Directorate was established in 1939 After (M G) this date…’ en ‘the agency with supplementary budget under the Ministry of Public Works (M G)’, waar aan het einde van de zin geen leesteken wordt geplaatst. Tot slot eindigt de tekst met een blok in Capslock, wat de opmaak slordig maakt.104 Al deze punten samen maakt dat de tekst onprofessioneel overkomt. Als de DSI niet in staat
is een pagina in foutloos Engels te schrijven, wat zegt dit dan over de professionaliteit en moderniteit van de regering waartoe de DSI behoort? De Turkse regering en haar inwoners zien zichzelf als een moderne natie die graag bij Europa zou willen horen en het GAP is een van de grootste
104 General Directorate of State Hydraulics Works, History.
prestigeprojecten van de Turkse overheid sinds het eerste landonderzoek in het stroomgebied van de Eufraat en de Tigris werd gestart. De Turkse overheid zou in staat moeten zijn de informatie over het project op een correcte manier te geven.
Ook op de pagina over de geschiedenis van het GAP van de GAP Regional Development
Administration komt foutief Engels voor. Op de pagina valt te lezen dat ‘The idea that socioeconomic
status of the region need to be improved as a whole and addressing the issue of water resources development and change to occur after large-scale irrigation within this context called for an integrated regional development project’.105 Het doel van de zin is uit te leggen dat het GAP een
‘integrated’ project werd vanaf 1986, waarbij het waterbeheer en de algemene sociaaleconomische status van de regio gezamenlijk verbeterd moesten worden. De zin is echter krom, waardoor de boodschap niet goed overkomt. De veranderingen die het project vanaf 1986 onderging was een cruciaal punt in de ontwikkeling van het GAP. Hier wordt uitgelegd dat het GAP uitgroeide van een project dat zich op landbouw en energieopwekking richtte, tot een project dat alle lagen van de maatschappij moest gaan verbeteren en de status van het Zuidoosten van Anatolië omhoog moest trekken. Het kromme Engels op de site maakt deze overgang in de geschiedenis van het GAP moeilijk te begrijpen.
De internetsites geven wel een goed beeld van manier waarop het GAP gepresenteerd wordt aan de buitenwereld. De meeste aandacht gaat uit naar de contemporaine situatie van het GAP, maar er wordt ook uitgelegd op welke manier de Turkse regering in de jaren 1970, 1980 en 1990 over het GAP dacht en welke veranderingen er in het project plaatsvonden. In het vervolg van het hoofdstuk worden enkele overkoepelende thema’s van de websites onderzocht, te beginnen met de irrigatie werkzaamheden.
105 Southeaster Anatolia Project. Regional Development Administration, History of GAP.
Irrigatie
De DSI benadrukte constant het belang van landbouw bij de ontwikkeling van het Zuidoosten van Anatolië. Zo schreef de DSI dat de ‘completion of the remaining irrigation projects of 3.6 million ha is of big importance’.106 Zoals in hoofdstuk 2107 is te lezen bouwde de DSI echter vooral aan dammen en
waterkrachtcentrales en waren de irrigatiewerkzaamheden in 1997 pas voor 10% voltooid. De DSI schreef dat ontwikkeling van de landbouw een belangrijk onderdeel van het GAP was, maar in de praktijk lag de aandacht op andere delen van het project. De DSI maakte handig gebruik van cijfers om te doen voorkomen dat de irrigatienetwerken die zij wel hebben aangelegd technisch gezien van een hoog niveau waren. De DSI stelde dat 94% van de gebouwde irrigatienetwerken in Turkije gebruik maakte van oppervlakte irrigatie, slechts 6% bestond uit sproei en druppelirrigatie. Deze laatste categorie vereiste druk en pomp mechanismes, waar de eerste gebruik maakt van de zwaartekracht. Sproei en druppelirrigatie zijn daardoor niet alleen duurder maar vragen ook om een betere
technische capaciteit.Sproei en druppelirrigatie zijn efficiënter en zuiniger dan oppervlakte irrigatie, mits de juiste kennis bij boeren aanwezig is om deze op een adequate manier te gebruiken.108 De DSI
probeerde het cijfer van 94% oppervlakte irrigatie af te zwakken door in het vervolg van de tekst heel veel grote getallen te noemen van gebieden waar zij wel sproei en druppelirrigatie hadden
geïnstalleerd. Zo stelde de DSI dat ‘An area of about 200,000 ha is equipped with sprinkler irrigation systems consisting of portable pipes, which are widely used among farmers in Turkey’ en ‘DSİ has developed a 11,000 ha area in which mainly citrus fruits, vineyards, strawberries, and vegetables are cultivated by using drip irrigation.’109 Deze getallen lijken groot en de DSI sprak over widely used among farmers in Turkey maar uiteindelijk leidde dit terug tot slechts 6% van de totale
irrigatiemethoden. Dit geeft een indruk van de manier waarop de Turkse overheid cijfers gebruikt en manipuleert om te tonen dat zij moderne technieken gebruiken bij ontwikkeling van landbouw in het land.
Net zoals de DSI stelde de RDA dat het belang van ontwikkeling van de landbouw groot was. De landbouw was de basis voor de vooruitgang van de regio en helpt de mensen het meeste volgens de RDA. Op de site is de volgende quote te lezen: ‘The basic development scenario in the GAP Master
106 General Directorate of State Hydraulics Works, Agriculture.
http://en.dsi.gov.tr/hizmet-alanlari/tarim (laatst bekeken op 24-06-2016). 107 Hoofdstuk 2, pagina 19.
108 C. Brouwer, e.a., “Irrigation Water Management: Irrigation Methods” FAO – Training Manual, No. 5 (2001) 57.
ftp://ftp.fao.org/agl/aglw/fwm/Manual5.pdf (laatst bekeken op 02-09-2016). 109 General Directorate of State Hydraulics Works, Agriculture.
Plan is to transform Southeastern Anatolia into an “Export Centre Based upon Agriculture.”’110 De
regio moest dus een basis voor export van agrarische producten worden. De eerste stap bij de verbetering van de levensstandaard van de regio was volgens de RDA het aanleggen van de verbeterde irrigatienetwerken. Dit zou een kettingreactie van ontwikkeling moeten veroorzaken, omdat ook andere sectoren, zoals de industrie, van de groeiende landbouwexport zouden moeten profiteren.111 Turkije was niet het enige land met deze gedachtegang, ook de regering van India had
eenzelfde plan voor het stroomgebied van de Ganges vanaf de tweede helft van de 20e eeuw. In 1961
besloot de Indiase regering een groot project voor de ontwikkeling van de rivier te steunen. Voor de regering van India werd het verbeteren van waterbeheer ‘…a very valuable tool to improve the social infrastructure of the rural sector’.112 Hier is dus een parallel te trekken tussen twee regeringen, die
van Turkije en India, die beide de verbetering van waterbeheer en ontwikkeling van de landbouw gebruiken als basis voor de sociale vooruitgang van een regio. Water werd hierbij als levensader van de natie gezien, omdat het de basis van groei moest worden. De theorie uit hoofdstuk 1 dat
regeringen dammen gebruiken bij de ontwikkeling van landbouw en vervolgens de industrie is in beide gevallen toepasbaar. Jan Selby geeft echter aan dat landbouw vanaf de 20e eeuw steeds minder
belangrijk voor de economie van landen in het Midden-Oosten is geworden. Waterbeheer heeft volgens Selby enkel lokale effecten.113 Volgens de theorie van Selby zullen de landbouw componenten
van projecten zoals het GAP dus geen economische vooruitgang voor het hele land teweeg brengen, maar enkel regionaal.
In Turkije werd het idee van sociale vooruitgang door middel van landouw verbeteringen al in 1985 opgesteld als onderdeel van het GAP Master Plan114, maar in 2008 werd er een nieuw plan gemaakt omdat er nog niet voldaan was aan de doelstellingen. Het GAP Action Plan stelde opnieuw dat binnen enkele jaren het Zuidoosten van Anatolië vooruit geholpen moest worden door middel van de aanleg van irrigatie, wat tot meer landbouw moest leiden en zo de gehele economische situatie van de regio moest verbeteren.115 De RDA presenteerde een nieuw project, omdat de
uitvoering van de aanleg van irrigatienetwerken achter bleef bij de bouw van dammen en
waterkrachtcentrales. De RDA besteedde heel veel aandacht aan de centrale rol van de mensen (uit 110 Southeaster Anatolia Project. Regional Development Administration, GAP Master Plan (1989).
http://www.gap.gov.tr/en/master-plan-page-2.html (laatst bekeken op 28-06-2016). 111 Ibidem, What is GAP.
http://www.gap.gov.tr/en/what-is-gap-page-1.html (laatst bekeken op 28-06-2016).
112 A. Sood en B. K. P. Mathukumalli, “Managing international river basins: reviewing India–Bangladesh transboundary water issues,” International Journal of River Basin Management Vol. 9, No. 1 (2011), pp. 43-52, 45, 49.
113 Selby, “The Geopolitics of Water in the Middle East,” 335, 343-345.
114 Southeaster Anatolia Project. Regional Development Administration, Gap Master Plan (1989).
http://www.gap.gov.tr/en/master-plan-page-2.html (laatst bekeken op 02-08-2016). 115 Ibidem, GAP Action Plan.
de regio) in het GAP en hoe het moderniseren van de landbouw hen zou helpen bij het verbeteren van hun levensstandaard. De RDA had echter veel minder aandacht voor het belang van dammen en waterkrachtcentrales. In een artikel uit 2004 van de president van de RDA, Muammer Yaşar Özgül, stelt Özgül zelf dat pas 13% van de geplande gebieden voor irrigatie van het GAP gereed waren voor gebruik.116 Na meer dan 20 jaar werken aan het GAP Master Plan is dit geen hoog percentage en mag
geconcludeerd worden dat de focus van de DSI en de RDA bij de werkzaamheden van het GAP op andere gebieden lagen. Opnieuw is hier dus een verschil aan te duiden tussen de subjectieve retoriek die gebruikt werd door de Turkse overheid en de objectieve acties die daadwerkelijk ondernomen werden met betrekking tot het waterbeheer in Turkije. De Turkse regering gebruikte woorden om onvolkomenheden in de voortgang van het GAP te maskeren en de aandacht af te leiden van de daadwerkelijke situatie. Deze onvolkomenheden lijken echter zeer bewust gekozen door de Turkse regering, doordat zij vooral werkten aan de bouw van waterkrachtcentrales en minder aan
irrigatiewerken.
Lokale macht overheidsinstanties
Naast informatie over de agrarische ontwikkeling geeft de internetsite ook informatie over de werkwijze van de DSI. De DSI gaf aan dat zij sinds 1964 het recht hadden ‘To temporarily occupy and/or to expropriate lands and real estates for the execution of above works’.117 Met de above works
werden de werkzaamheden van de DSI op het gebied van waterbeheer bedoeld, zoals het doen van landmetingen, het bouwen van waterkrachtcentrales en het aanleggen van irrigatienetwerken. Wat met deze zin duidelijk wordt is dat de DSI lokaal veel macht had. Zij mochten sinds 1964 personen van hun land af zetten, tijdelijk of permanent. Bij het (tijdelijk) onteigenen van grond kreeg de DSI steun van de rechtbanken. Als de DSI en de bewoners het niet eens konden worden over de financiële compensatie voor het afstaan van hun land stapte de DSI naar de rechter: ‘If there is no compromise, DSI goes to the Court and the price determined by the Court is paid to the landowners within 15 days’.118 Er werd nergens aangegeven dat mensen bezwaar konden maken tegen de onteigening van
hun land, of dat zij het oordeel van de rechtbank konden aanvechten. De DSI gaf aan dat zij deze macht gebruikte voor het beheren van het water en het land in Turkije waarbij ‘It aims at all the wisest use of the principal natural resources’.119 De DSI zei ook het beste voor te hebben met de
116 M. Y. Özgül, Southeastern Anatolia Project (GAP) as sustainable development project (Ankara 2004) 6. 117 General Directorate of State Hydraulics Works, About Us.
http://en.dsi.gov.tr/about-dsi-/about-us (laatst bekeken op 27-06-2016). 118 Ibidem, Environment & Expropriation.
http://en.dsi.gov.tr/hizmet-alanlari/cevre (laatst bekeken op 27-06-2016). 119 Ibidem, About Us.
mensen die gedwongen van hun land af moesten. Zij stelde dat ‘It is important to make plans to minimize socio-economic affects on people who have to abandon their land due to development projects’.120 De projecten die de DSI uitvoerde zijn groot in omvang en beïnvloeden de levens van veel
mensen. Hierdoor was het niet verwonderlijk dat zij de personen die gedwongen moesten verhuizen zo goed als het ging wilden helpen. De DSI en de Turkse regering hadden er baat bij om het verzet van de bevolking tegen de onteigening van hun land laag te houden om grote projecten zo soepel
mogelijk te laten verlopen.
Internationale relaties
Op de gehele officiële internetsite van de DSI werd met geen woord gerept over de Arabische buurlanden van Turkije. De DSI gaf geen voorbeelden van hoe Arabische landen met waterbeheer omgingen of wat de relatie tussen Turkije en haar buurlanden met betrekking tot waterbeheer was. Er is geen Arabische versie van de websites van de DSI of de RDA, enkel in het Turks en Engels. Syrië en Irak speelden echter een belangrijke rol in de onderhandeling over het waterbeheer van de Eufraat en de Tigris. Bovendien komt het klimaat van Syrië en Irak landen meer overeen met dat van Turkije dan veel Europese landen. Ook waren de twee landen belangrijke handelspartners van Turkije. Hadi Esfahani en Esra Çeviker-Gürakar schrijven dat de belangrijkste handelsregio van Turkije in de loop der jaren verschillende keren wisselde tussen Europa en de MENA-regio (Midden-Oosten en Noord-Afrika). In de jaren 1970 en 1980 voerde Turkije de meeste handel met de MENA-regio. In de jaren 1990 verschoof dit naar Europa na de oprichting van de EU, wat een interessante
handelspartner voor Turkije werd. Vanaf 2001 was hier echter een omslag in en werd de focus weer op de MENA en de landen van de voormalige Sovjet-Unie gelegd.121 De Turkse regering van de AK
Partij nam deze beslissing omdat zij een internationale factor op het wereldtoneel wilden worden en dat niet konden bereiken door de zich enkel op handel met de EU te focussen.122
De DSI liet de relatie met de landen uit de MENA echter volledig onderbelicht. Zelfs het Turks- Syrische verdrag uit 1987 werd niet genoemd. Net zoals de DSI benoemde de RDA deze relatie niet. De meest directe link tussen het GAP en andere landen lag echter tussen Turkije, Syrië en Irak aangezien zij aan de GAP regio grenzen en niet met Europese landen. Dat deze relatie niet genoemd werd is op zijn minst verwonderlijk te noemen. Nilanjan Ghosh, die schrijft over conflicten over
http://en.dsi.gov.tr/about-dsi-/about-us (laatst bekeken op 27-06-2016). 120 Ibidem, Environment & Expropriation.
http://en.dsi.gov.tr/hizmet-alanlari/cevre (laatst bekeken op 27-06-2016).
121 H. S. Esfahani en E. Çeviker-Gürakar, “Fading attraction: Turkey’s shifting relationship with the European Union,” The Quarterly Review of Economics and Finance Vol. 53, No. 4 (2013), pp. 364-379, 365-367, 370. 122 Esfahani, “Fading attraction,” 376.
waterbeheer tussen India en Bangladesh, geeft aan dat onderhandelingen over het water van
stroomgebieden niet bilateraal, maar multilateraal moeten zijn. Alle landen die onderdeel zijn van het stroomgebied van specifieke rivieren moeten tegelijkertijd om de tafel gaan zitten, om zo alle