4. De balans: voor of tegen een verbod?
4.5 Politiek
Dan tenslotte de politiek. Uiteindelijk moet een eventueel verbod hier vandaan komen, dus het is interessant om te zien hoe politieke partijen tegen een verbod aan kijken.
In IJsland kwam het voorstel voor een verbod vooral uit de groen-linkse185 en de
centrumrechts-progressieve186 hoek. De nadruk lag daar op een grote rol voor toestemming
van het kind zelf; een kind moet zelf een religie kunnen kiezen. Een sterke godsdienst zou mee moeten gaan met de tijd en een achterhaalde praktijk als besnijdenis dus kritisch bekijken. Wel zou het straffen van ouders moeilijk worden, aangezien zij soms onder druk van de gemeenschap staan.187
In Nederland is een dergelijk voorstel nog niet gedaan. Nader onderzoek leert dat geen enkele politieke partij voorstander is (in ieder geval niet openlijk) van een verbod. Sommige partijen, zoals VVD, GroenLinks en de SP, zijn voorstander van een sterk ontmoedigingsbeleid, maar deinzen terug voor een verbod. Volgens D66 ligt de bal bij de religieuze gemeenschappen om de praktijk aan te passen aan de moderne tijd, terwijl de PvdA – net als de confessionele partijen CDA, ChristenUnie en SGP – de vrijheid van godsdienst vooropstelt en zich ferm tegen een verbod uitspreekt.188
182 Idem.
183 Tan Tunali, ‘IJsland wil besnijdenis verbieden; gelovigen boos’, Trouw, 22 februari 2018, te vinden op:
https://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/ijsland-wil-besnijdenis-verbieden-gelovigen-boos~a15fee6f/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
184 Swatek-Evenstein 2013, p. 49.
185 Nieuwsuur, uitzending 2 mei 2018, NOS/NTR, te vinden op www.npostart.nl (zoek op Nieuwsuur). Laatst geraadpleegd op 9 juni 2019.
186 Tan Tunali, ‘IJsland wil besnijdenis verbieden; gelovigen boos’, Trouw, 22 februari 2018, te vinden op:
https://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/ijsland-wil-besnijdenis-verbieden-gelovigen-boos~a15fee6f/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
187 Idem.
188 Annelies Beltman, ‘VVD-jongeren maken zich hard voor de voorhuid’, HP/De Tijd, 5 maart 2014, te vinden op: https://www.hpdetijd.nl/2014-03-05/vvd-jongeren-maken-zich-hard-voor-de-voorhuid/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019; Frederiek Weeda, ‘Stop met besnijden!’, NRC Handelsblad, 19 maart 2013, te vinden op:
https://www.nrc.nl/nieuws/2013/03/19/stop-met-besnijden-12632141-a663328. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
De laatste noemt de oproep tot een verbod zelfs een ‘probleem van secularisten’189.
Bij jongerenorganisaties ligt dit anders. De jongerenorganisaties van de VVD (JOVD), D66 (JD) en de Partij voor de Dieren (PINK!) hebben zich allen uitgesproken voor een verbod op niet-therapeutische jongensbesnijdenis. PINK! stelt dat de lichamelijke integriteit in het geding is als kinderen niet zelf toestemming voor de ingreep kunnen verlenen, maar heeft geen probleem met meerderjarigen die vrijwillig tot deze keuze komen.190 Bij zowel de JD als
de JOVD worden voorstellen gedaan over hoe een verbod eruit kan komen te zien. De JD stelt dat besnijdenis niet valt onder de vrijheid van inzicht in de opvoeding van ouders191 en dat
godsdienstvrijheid voornamelijk het individu ten goede dient te komen192. Ze suggereert om
het ontmoedigingsbeleid te verstevigen, stap voor stap de minimumleeftijd te verhogen en de ouders een verplichte bedenkperiode op te leggen193 (te vergelijken met die bij abortus). De
JOVD vindt dat bij een verbod de GGD steekproefsgewijs kan controleren tijdens consultaties en aangifte kan doen bij overtredingen. Zij pleit voor een verbod op besnijdenis voor kinderen onder de 12 jaar, omdat zij tot die tijd geen eigen keuze op religieus gebied geacht worden te kunnen maken.194 Hier valt mijns inziens wel een kanttekening bij te plaatsen: de vraag is in
hoeverre 12-jarigen volledig zelfstandig – zonder druk van familie of omgeving – keuzes kunnen maken zonder bang te hoeven zijn voor vervelende consequenties.
189 Annelies Beltman, ‘VVD-jongeren maken zich hard voor de voorhuid’, HP/De Tijd, 5 maart 2014, te vinden op: https://www.hpdetijd.nl/2014-03-05/vvd-jongeren-maken-zich-hard-voor-de-voorhuid/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
190 PINK!, ‘Jongeren PvdD willen verbod jongensbesnijdenis’, namens PINK! (Jongerenpartij Partij voor de Dieren), datum onbekend, te vinden op: https://www.pinkpolitiek.nl/pb_jongensbesnijdenis/. Laatst
geraadpleegd op 7 juni 2019.
191 Wouter van Erkel & Koen Sijtsema, ‘Vrijheid van religie houdt op bij jongensbesnijdenis’, NRC
Handelsblad, 5 mei 2017, te vinden op: https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/05/vrijheid-van-religie-houdt-op-bij- jongensbesnijdenis-8692723-a1557375. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
192 Jonge Democraten, ‘Zeven argumenten voor jongensbesnijdenis en waarom ze niet kloppen’, namens de Jonge Democraten (Jongerenpartij D66), 15 mei 2017, te vinden op: https://jongedemocraten.nl/blog/zeven- argumenten-voor-jongensbesnijdenis-en-waarom-ze-niet-kloppen/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019. 193 Jonge Democraten, ‘Zeven argumenten voor jongensbesnijdenis en waarom ze niet kloppen’, namens de Jonge Democraten (Jongerenpartij D66), 15 mei 2017, te vinden op: https://jongedemocraten.nl/blog/zeven- argumenten-voor-jongensbesnijdenis-en-waarom-ze-niet-kloppen/. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019;
Wouter van Erkel & Koen Sijtsema, ‘Vrijheid van religie houdt op bij jongensbesnijdenis’, NRC Handelsblad, 5 mei 2017, te vinden op: https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/05/vrijheid-van-religie-houdt-op-bij-
jongensbesnijdenis-8692723-a1557375. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
194 Tom Leijte & Matthijs van de Burgwal, ‘Stop met besnijden minderjarigen’, namens de Jongerenorganisatie voor Vrijheid en Democratie (JOVD; politiek gelieerd aan de VVD), 4 maart 2014, te vinden op:
Sommigen op het politieke vlak pleiten toch tegen een verbod. De jongerenorganisatie van de ChristenUnie, PerspectieF, stelt dat grondrechten juist bedoeld zijn om de minderheid tegen de meerderheid te beschermen. Hier past een inperking van deze grondrechten met dusdanige gevolgen voor deze minderheidsgroepen niet in.195
Ook uit wetenschappelijke hoek klinkt kritiek op de plannen van de liberale jongeren: alleen liberale principes zouden onvoldoende zijn en de sociale context van dergelijke rituelen miskennen.196
4.6 Deelconclusie
De vraag waar dit hoofdstuk een antwoord op heeft proberen te formuleren was: In hoeverre
volgt uit medisch-specialistische, juridische, religieuze en politieke opvattingen over niet- therapeutische jongensbesnijdenis een duidelijke aanwijzing voor wel of niet ingrijpen in de huidige regelgeving omtrent niet-therapeutische jongensbesnijdenis?
Binnen de medische wetenschap in Nederland is er een vrij algemene overeenstemming dat de voorgestelde medische voordelen niet bestaan of op zijn minst worden overvleugeld door de vele nadelen. Een verbod wordt echter onwenselijk geacht uit angst voor zorgmijding of besnijdenisshoppen in het buitenland; een ontmoedigingsbeleid wordt breed gesteund.
Juristen zijn wat terughoudender: alhoewel zij ook meer waarde gehecht zien worden aan het zelfbeschikkingsrecht van kinderen, zijn ze terughoudend in het voorstellen van een verbod. De belangenafweging kan niet duidelijk één van beide kanten op vallen. Zij scharen zich ten dele achter het ontmoedigingsbeleid.
Religieuze gemeenschappen zijn, zoals verwacht, faliekant tegen een verbod en zien hierin een ernstige schending van hun godsdienstvrijheid.
Binnen de politiek lijkt de liberale nieuwe generatie voor een verbod te zijn, terwijl de gevestigde partijen daar voorlopig niets van moeten weten. Sommige partijen steunen het ontmoedigingsbeleid, anderen omarmen de godsdienstvrijheid.
195 Jarin van der Zande & Dico Baars, ‘In debat: jongensbesnijdenis, botsen grondrechten’, namens PerspectieF (ChristenUnie-jongeren), 15 mei 2017, te vinden op:
https://www.perspectief.nu/k/fy/news/view/1117476/58642/in-debat-jongensbesnijdenis-botsen- grondrechten.html. Laatst geraadpleegd op 7 juni 2019.
Een eenduidige conclusie is hier niet uit te trekken. Wel blijkt dat waar de medische
wetenschap en in mindere mate de rechtspraak al een beweging richting ontmoediging, dan wel een verbod gaan, de maatschappij en relevante groepen daarbinnen nog niet zo ver zijn. Dit trekt de wenselijkheid van een verbod in twijfel.