Om het recht op lichamelijke integriteit van de betrokkene – na de dood- te waarborgen moet de wetgever de procedure omtrent het maken van bezwaar door de nabestaanden duidelijk vormgeven. Het is vooralsnog onduidelijk hoe en bij welke instantie bezwaar wordt aangetekend. De nabestaanden moeten volgens de nieuwe Wod “aannemelijk maken dat die registratie niet overeenkomt met de wens van de betrokkene”. Het is op dit moment gissen hoe zwaar deze aannemelijkheidstoets precies is. Als – zoals het ministerie van VWS zelf betoogd – het creëren van duidelijkheid voor de nabestaanden een van de hoofddoelen van de nieuwe wet is, dan dient het voor de nabestaanden daadwerkelijk duidelijk te zijn hoe de bezwaarprocedure verloopt.
139 OECD, ‘Recommendation OECD/LEGAL/0433, december 2016, p. 4.
140 Krutzinna et all, ‘Enabling Posthumous Medical Data Donation’, Science and Engineering Ethics, oktober 2018, p. 26
Conclusie
Ten behoeve van de identificatie en registratie van potentiële donoren verwerkt het CIBG in het Donorregister persoonsgegevens. Dit onderzoek stelt dat een deel van die gegevens, namelijk de gegevens omtrent het donorschap, als bijzondere persoonsgegevens kwalificeren.
De verwerking van bijzondere persoonsgegevens is onderworpen aan het verwerkingsverbod van artikel 9 AVG. Dit onderzoek wijst uit dat de zwaarwegend-algemeen-belang- uitzonderingsrond van alle gronden de meeste potentie heeft om de verwerking van bijzondere persoonsgegevens in het Donorregister van het vewerkingsverbod te ontheffen. Deze uitzonderingsgrond vereist dat de verwerking een grondslag heeft in Unie- of Lidstatelijk recht. Ook moet verwerking noodzakelijk en evenredig zijn. Tenslotte moet de wettelijke basis het recht op gegevensbescherming respecteren en voorzien in passende en specifieke maatregelen die de rechten en belangen van de betrokkene beschermen. Er is momenteel niet voldaan aan deze vereisten. Zo is de Lidstatelijke basis voor de verwerking gebrekkig, volgt uit de wet niet welke beveiligingsmaatregelen er worden getroffen en wordt het recht op lichamelijke integriteit onvoldoende gewaarborgd. De zwaarwegend-algemeen- belang-uitzonderingsrond kan dus momenteel geen ontheffing bieden voor de verwerking in het donorregister.
Ook bestaat er voor de verwerking van persoonsgegevens in het Donorregister op dit moment geen grondslag. De twee grondslagen die voor de verwerking in het Donorregister mogelijk ontheffing bieden zijn de wettelijke-verplichting en de taak-van-algemeen-belang. Beide grondslagen vereisen een wettelijke basis die duidelijk, nauwkeurig en voorzienbaar is. Aan deze vereisten voldoet de nieuwe Wod momenteel niet.
Dit onderzoek doet een aanbeveling in de vorm van een aanvullend protocol dat maakt dat verwerking in Donorregister voldoet aan artikel 9 & 6 AVG. Wanneer de wetgever ervoor zorgt dat verwerking in het Donorregister voldoet aan de AVG, zal het recht op gegevensbescherming in ieder geval niet in de weg staan aan het redden van de 1188 wachtenden.
Literatuur
Boeken & handboeken
R. Anderson, Database State, York: Joseph Rowntree Reform Trust Ltd. 2009, p. 4.
European Union Agency for Fundamental Rights (FRA), Council of Europe (CoE), European Court of Human Rights (ECtHR) & European Data Protection Supervisor (EDPS), Handbook
on European data protection law, Luxembourg: Publications Office of the European Union,
2018, p. 151-152, 160, 162-163.
Institute of Medicine (IOM), Beyond the HIPAA Privacy Rule: Enhancing Privacy,
Improving Health Through Research, Washington, DC: The National Academies Press, 2009,
p. 79.
J. Gerards, ‘Het evenredigheidsbeginsel van art. 3:4 lid 2 Awb en het Europese recht’ in: W. den Ouden, T. Barkhuysen, E. Steyger, Europees recht effectueren, Deventer: Kluwer, 2007, p. 73.
R. Thaler & C. Sunstein, Nudge: improving decisions about health, wealth, and
happiness. New Haven: Yale University Press, 2008, p. 178-182.
L. Wostyn, K. Boucquey, F. Schockaert, Overhandigen medische gegevens, Gent: Academia Press, 2008, p. 8.
Artikelen
C. M. K. C. Cuijpers & P. Marcelis, ‘Oprekking van het concept persoonsgegevens beperking van privacybescherming?’ Computerrecht 2012/13, p. 15.
P. van Dalen en K. Henkens, ‘Comparing the effects of defaults in organ donation systems’, Social Science & Medicine’ 2014/106, p. 137
J. Gevers, ‘De herziening van de Wet op de orgaandonatie: een terugblik’, Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2018 (42) 5, p. 391.
J. Krutzinna, M. Taddeo & L. Floridi, ‘Enabling Posthumous Medical Data Donation: An Appeal for the Ethical Utilisation of Personal Health Data’, Science and Engineering Ethics’, oktober 2018, p. 26.
S. Patil, H. Lu, D. Potoglou & N. Robinson,’ Public preferences for electronic health data storage, access, and sharing --- evidence from a pan-European survey’, Journal of the American Medical Informatics Association 2016(23) No.6, p. 1096.
S. Porsdam Mann S, J. Savulescu J & B. J. Sahakian, ‘Facilitating the ethical use of health data for the benefit of society: electronic health records, consent and the duty of easy rescue’, 2016, p. 3, 6-8.
B. Riso, A. Tupasela, D. F. Vears, H. Felzmann, J. Cockbain, M. Loi, N. C. H. Kongsholm, S. Zullo & V. Rakic, ‘Ethical sharing of health data in online platforms – which values should be considered?’, Life Sciences, Society and Policy 2017/(13), p. 4.
C. Tikkinen-Piri, A. Rohunen & J. Markkula, ‘EU General Data Protection Regulation: Changes and implications for personal data collecting companies’, Elsevier Computer Law & Security Review 2018/34, p. 135.
E. Thomann, ‘“Donate your organs, donate life!” Explicitness in policy instruments’, Policy Sciences 2018/51 (4), p. 446-447.
F. J. Zuiderveen Borgesius, ‘Mensen aanwijzen maar niet bij naam noemen: behavioural targeting, persoonsgegevens en de nieuwe Privacyverordening’, Tijdschrift voor
Consumentenrecht en handelspraktijken 2016(2), p. 66.
F. J. Zuiderveen Borgesius, ‘Personal data processing for behavioural targeting: which legal basis?’, International Data Privacy Law, 2015(5), No. 3, p. 168.
G. J. Zwenne, ‘De verwaterde privacywet’ (Oratie Leiden), 2013, p. 8-10.
Websites
Autoriteit Persoonsgegevens (AP), ‘Mag u persoonsgegevens verwerken?’,
www.autoriteitpersoonsgegevens.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd mei 2019. Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), ‘Houdingen ten aanzien van orgaandonatie en orgaanontvangst’, www.cbs.nl, laatste update april 2012, geraadpleegd april mei 2019. European Data Protection Board (EDPB), ‘Toestemming’, www.edpb.europa.eu, laatste update mei 2018, geraadpleegd mei 2019.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport, ‘CIBG’, https://www.cibg.nl/, laatste update onbekend, geraadpleegd maart 2019.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport, ‘Privacy’, www.donorregister.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd maart 2019.
Montesquieu Instituut (ondersteund door: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), ‘Artikel 11: Onaantastbaarheid lichaam’,
www.denederlandsegrondwet.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd april 2019.
Nationaal Archief Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, ‘Wat is archiveren?’,
www.nationaalarchief.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd mei 2019. Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS), ‘Als de donor hersendood is’,
www.transplantatiestichting.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd mei 2019.
Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS), ‘Organen: cijfers van de afgelopen maanden’,
www.transplantatiestichting.nl, laatste update mei 2019, geraadpleegd maart 2019.
Rijksoverheid, ‘Invoering nieuwe donorwet (actieve donorregistratie)’, www.rijksoverheid.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd maart 2019.
Rijksoverheid, ‘Privacy en persoonsgegevens’, www.rijksoverheid.nl, laatste update onbekend, geraadpleegd april 2019.
Vergelijk politieke standpunten, ‘Politieke Standpunten over Orgaandonatie’,
www.vergelijkpolitiekestandpunten.nl, laatste update 2017, geraadpleegd mei 2019.
Mijn gezondheid, ‘Wat is mijn gezondheid?’, www.mijngezondheid.belgie.be, laatste update onbekend, geraadpleegd juni 2019.
Beleidsdocumenten & adviezen
Artikel 29 Werkgroep (WP29), ‘Brief van 5 februari 2015 van de Artikel 29-werkgroep aan de Europese Commissie, DG Connect, over mHealth, met annex: 'health data in apps and devices', februari 2015 p. 2.
Artikel 29 Werkgroep (WP29), ‘Richtsnoeren inzake toestemming overeenkomstig Verordening 2016/679’, (WP259), november 2017 (herzien april 2018) p. 6-7, 18, 21-22. Artikel 29 Werkgroep (WP29), ‘Werkdocument inzake de verwerking van persoonsgegevens betreffende gezondheid in elektronische medische dossiers, (WP131)’, februari 2007, p. 8. College Bescherming Persoonsgegevens, ‘Onderzoek naar de verwerking van
persoonsgegevens in het kader van de Nike+ Running app door Nike Inc.’, november 2015, p. 45, 47.
Autoriteit Persoonsgegevens (AP), ‘Onderzoek naar het verwerken van persoonsgegevens van betrokkenen in Nederland door het Facebook-concern’, februari 2017 p. 6.
College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) ‘Advies Eisenbesluit Lichaamsmateriaal’, maart 2003 p. 2, 3, 4.
European Data Protection Supervisor, ‘Opinion on the Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on standards of quality and safety of human organs intended for transplantation (2009/C 192/02)’, augustus 2009 p. 10 (voetnoot 4).
European Data Protection Supervisor (EDPS), ‘Public Consultation on Digital Ethics - Summary of outcomes’, september 2018 p.7.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, ‘Guide on Article 2 of the European Convention on Human Rights – Right to life’, april 2019 p. 6-7.
Europese Unie, ‘Toelichtingen bij het Handvest van de Europese Unie’ december 2007, Toelichting ad artikel 2 — Het recht op leven, p. 1.
Ministerie van Volksgezondheid Welzijn & Sport, Besluit van 26 januari 1998, houdende regels met betrekking tot het donorformulier en het donorregister (Besluit donorregister), januari 1998, Nota van Toelichting, p. 7- 8.
Ministerie van Volksgezondheid Welzijn & Sport’, Communicatieplan Donorwet: (Niet) kiezen is een keuze, december 2018, p. 2.
Ministerie van VWS, ‘Plan van Aanpak Implementatie AVG’, augustus 2017 p. 7.
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, ‘Recommendation of the Council on Health Data Governance’, OECD/LEGAL/0433, december 2016 p. 4-5
Raad van Europa, ‘Organ shortage: current status and strategies for improvement of organ donation - A European consensus document’, table II, zoals opgenomen in: Organs, Tissues and Cells, Safety, Quality and Ethical Matters Concerning Procurement, Storage and
Transplantation, Council of Europe Convention, Resolutions, Recommendations and Reports, 2nd Edition, 2012, p. 349.
Raad van Europa, ‘Recommendation Rec(2003)12 of the Committee of Ministers to member states on organ donor registers’, juni 2003, p. 2.
Rijksoverheid, ‘Introductiedossier ministerie VWS 2018’, oktober 2017 p. 36.
Kamerstukken
Kamerstukken, Brief van de Vicepresident van de Raad van State, 12016–2017, nr. 33 506 E, p. 1.
Kamerstuk, Memorie van toelichting bij het voorstel van wet houdende regels ter uitvoering van Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van
Richtlijn 95/46/EG (algemene verordening gegevensbescherming) (PbEU 2016, L 119), december 2017 p. 33, 35, 91.
Kamerstukken II 2013/14, 33 506, nr. 4, blz. 5.
Wetgeving Europese Unie
Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (2000/C 364/01), artikel 52.
Verordening 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van
persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van Richtlijn 95/46/EG (algemene verordening gegevensbescherming), artikel 2, 3, 4, 5, 6, 9, 24, overweging (10), (27), (35), (32), (39) (43), (45), (46), (52), (78).
Richtlijn 2010/34/EU van het Europees Parlement en de Raad van 7 juli 2010 inzake
kwaliteits- en veiligheidsnormen voor menselijke organen bestemd voor transplantatie, artikel 22.
Nationaal
Autorisatiebesluit MvVWS/Dienst Donorregistratie, Agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR), nr. 26823, september 2014 p. 1-10.
Besluit van 26 januari 1998, houdende regels met betrekking tot het donorformulier en het donorregister (Besluit donorregister), januari 1998.
Burgerlijk Wetboek 7, Afdeling 5 van Titel 7, artikel 450.
Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden, 1815, artikel 6 & 11. Wet op de orgaandonatie, 1996, artikel 9, 10,
Wet van 27 maart 2018, houdende wijziging van de Wet op de orgaandonatie in verband met het opnemen van een actief donorregistratiesysteem, artikel 10a, 20.
Wet van 16 mei 2018, houdende regels ter uitvoering van Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van Richtlijn 95/46/EG (algemene verordening gegevensbescherming) (PbEU 2016, L 119) (Uitvoeringswet Algemene verordening gegevensbescherming).
Jurisprudentie
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
EHRM, 14 juli 2014, Nr. 47848/08 (Valentin Campeanu v. Romania), §130 EHRM, 17 januari 2002, Nr. 32967/96 (Calvelli and Ciglio v. Italy), §49.
Hof van Justitie van de Europese Unie
HvJEU, 1 oktober 2015, ECLI:EU:C:2015:639 (Weltimmo), §25-31.
Conclusie van AG Saugmandsgaard Øe, ECLI:EU:C:2016:572 bij HvJEU 21 December 2016 (Tele2 Sverige en Watson), §140-153.
Conclusie van AG Cruz Villalón, ECLI:EU:C:2011:255 bij HvJEU 24 november 2011 (Scarlet SABAM), §100.
Bijlagen
Bijlage I: Wetsvoorstel aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in