Partnergeweld: een sociaal probleem

Zoals vermeld in 1.3, dient een slachtoffer gemiddeld pas na 35 incidenten klacht in bij de politie. Dit zorgt voor een groot dark number bij intrafamiliaal geweld. Om een genuanceerder beeld te krijgen van de prevalentie van partnergeweld vermeld ik de cijfers van 1712. Dit is een hulplijn die heel toegankelijk is voor burgers met vragen over geweld, misbruik of kindermishandeling. Het jaarrapport van 2020 registreerde 2110 oproepen over mogelijke slachtoffers van partnergeweld. Dit betekent een gemiddelde van 5,78 oproepen per dag, wat een stijging van 85% is met het vorige jaar.¹⁵

De omvang van het probleem partnergeweld is ook af te leiden uit de politionele criminaliteitsstatistieken.¹⁶ Op bladzijde twaalf stel ik twee tabellen die weergeven hoeveel misdrijven met betrekking tot intrafamiliaal geweld binnen het koppel er werden geregistreerd. De gegevens zijn afkomstig uit de statische rapporten inzake de criminaliteitsstatistieken. Gezien de coronacrisis in 2020, kies ik om naast de meest recente cijfers van 2020 ook de cijfers van 2019 te vermelden.

Intrafamiliaal geweld wordt omschreven als een crimineel figuur. Volgens de Werkgroep Politiestatistiek is een criminele figuur: “Een feit dat niet als dusdanig in het Strafwetboek is opgenomen, maar waarmee men in de daglijkse politiepraktijk regelmatig wordt geconfronteerd. Het betreft een combinatie van een misdrijf met onder andere het voorwerp of vervoermiddel waarop dit misdrijf betrekking heeft, de plaats waar het misdrijf gepleegd is of de manier waarop het misdrijf gepleegd werd”.¹⁷

In onderstaande tabel zijn de verschillende uitingsvormen van intrafamiliaal geweld, binnen het koppel apart vermeld. De cijfergegevens van de verschillende geweldvormen mogen niet samen worden geteld, omdat een klacht meerdere geweldvormen kan bevatten. Worden de cijfers worden opgeteld, dan is er kans op een dubbeltelling.

De cijfers op nationaal niveau van fysiek geweld tonen u dat er 21.816 misdrijven worden geregistreerd per jaar. Omgerekend komt dit neer op net geen 60 registraties per dag.

15 X,“1712 jaarrapport: 8.059 unieke oproepen over 11.305 slachtoffers van geweld”, https://1712.be/campagnes/id/910/1712-jaarrapport-8059-unieke-oproepen-over-11305-slachtoffers-van-geweld (consultatie op 14 februari 2022).

17 FEDERALE POLITIE, “Methodologische nota politiële criminaliteitsstatistieken”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/methodologie/methodologische_nota_PCS_algemeen.pdf (consultatie op 13 maart 2022), 4.

Voor het Vlaams gewest komt dit neer op exact 30 registraties per dag. In de politiezone Sint-Niklaas registreert men om de dag fysiek geweld.

2019 PZ Sint-Niklaas¹⁸ Vlaams gewest¹⁹ Nationaal²⁰

Fysiek geweld 195 10.950 21.816

Seksueel geweld 1 99 187

Psychisch geweld 155 7526 15.796

Economisch geweld 5 821 1449

2020 PZ Sint-Niklaas²¹ Vlaams gewest²² Nationaal²³

Fysiek geweld 198 10.526 20.964

Seksueel geweld 1 113 184

Psychisch geweld 139 7515 15.286

Economisch geweld 8 778 1.359

De bovenstaande cijfers schetsen een beeld van de misdrijven die kaderen binnen partnergeweld. Belangrijk is dat niet elke uiting van partnergeweld als misdrijf te bestempelen. Bovenstaande cijfers dekken, enkel de feiten die ook als misdrijf worden bestempeld door de wetgever.

18FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”, www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/gemeente/nl/rapport_2021_trim2_gem_Sint_Niklaas_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022), 14.

19FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/gewest/rapport_2021_trim2_gew_Vlaams_Gewest_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022),13-14.

20FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/nationaal/rapport_2021_trim2_nat_belgie_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022), 13.

21FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/gemeente/nl/rapport_2021_trim2_gem_Sint_Niklaas_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022), 14.

22FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/gewest/rapport_2021_trim2_gew_Vlaams_Gewest_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022),13-14.

23FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”,

www.stat.policefederale.be/assets/pdf/crimestat/nationaal/rapport_2021_trim2_nat_belgie_nl.pdf (consultatie op 13 maart 2022), 13.

Na tussenkomst van politiediensten worden de niet-misdrijven wel geregistreerd. De preventiecode 42L staat voor feiten die kaderen binnen een familiaal geschil. Niet-misdrijven rond partnergeweld vallen onder sociale problemen. De statistieken maken geen onderscheid inzake familiale problemen die tussen partners afspelen. Om deze reden vermeld ik geen statistische gegevens over de niet-misdrijven.

De stijging van het aantal oproepen die 1712 registreerde, is echter niet terug te vinden in de politionele statistieken. Sterker nog er is een daling bij zo goed als elke geweldvorm binnen de politiezone Sint-Niklaas, het Vlaams gewest als op nationaal niveau. Een daling houdt niet noodzakelijk in dat partnergeweld minder voorkomt, maar kan wijzen op een daling in de bereidheid tot het indienen van een klacht.²⁴

Intrafamiliaal geweld is die prominent aanwezig in onze maatschappij. Sociaal werkers nemen sociale problemen als vertrekpunt voor hun interventies. Een sociaal probleem voldoet aan volgende criteria. Een groot deel van de bevolking ervaart het probleem als onwenselijk, het moet gepercipieerd zijn en afwijken van de norm. Het sociale probleem maakt deel uit van een maatschappelijk debat en beleid waarna de norm vaak in wetgeving wordt geformaliseerd. Het probleem is cultureel bepaalt en evolueert doorheen de tijd.²⁵ In onderstaande alinea’s toon ik aan dat aan alle criteria voldaan wordt en partnergeweld een sociaal probleem is.

Een groot deel van de bevolking ziet partnergeweld als onwenselijk. Dit leidt men af uit de vele sensibiliseringsacties die belangengroepen en de overheid organiseren. Zo had de witte lintjesactie ²⁶ van Vrouw en Maatschappij in 2020 tot doel om lokale actoren aan te zetten tot meer sensibilisering inzake partnergeweld. De klemtoon lag hierbij op het aanmoedigen van betrokkenen om sneller hulp in te roepen. Zo kwam het gratis nummer 1712 nadrukkelijk in de kijker. De gevolgen van dodelijk partnergeweld zijn een drijfveer voor Vrouw en Maatschappij om ieder jaar actie te voeren en de noodzaak aan een gecoördineerd beleid met als doel de bestrijding van partnergeweld onder de aandacht te brengen.

24FEDERALE POLITIE, “Politiële criminaliteitsstatistieken België van 2000 tot eerste semester 2021”, www.stat.policefederale.be/criminaliteitsstatistieken/interactief/tabel-per-politiezone/ (consultatie op 14 februari 2022).

25 P. VEREECKE, “Les 1: wat is sociaal werk?”,

https://canvas.kdg.be/courses/23555/files/1494426?module_item_id=307380.

26 B. DE WILDE en M. JANART, “Witte lintjesactie afgetrapt in Kortrijk: Accent dit jaar ligt op dodelijk

partnergeweld”, www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/11/20/witte-lintjesactie-afgetrapt-in-kortrijk-accent-dit-jaar-ligt/

(consultatie op 14 februari 2022).

Op nationaal niveau werd op maandag 15 november 2021 de actie “Act Against Violence”

gelanceerd. Deze actie, georganiseerd door de federale cel Gelijke kansen, heeft tot doel de werking en het bestaan van de hulplijn 1712 bekend te maken. Deze twee acties dragen bij tot naamsbekendheid van 1712, zodat betrokkenen sneller actie ondernemen en de stap naar hulpverlening zetten.²⁷

De cijfers uit de criminaliteitsstatistieken van de federale politie geven aan dat partnergeweld een gepercipieerd probleem is. De problematiek leeft onder de bevolking.

Verschillende media publiceren krantenartikelen over partnergeweld en documentaires zoals “Als je eens wist” van Hilde Van Mieghem. Partnergeweld wordt in onze samenleving anders bekeken dan in Saoedi-Arabië.²⁸ Daar mogen vrouwelijke slachtoffers pas een opvanghuis verlaten na toestemming van een mannelijke voogd. In onze samenleving is er sinds de jaren 90 van vorige eeuw een groeiende aandacht voor het slachtoffer. Dit laatste voorbeeld toont aan dat partnergeweld in andere culturen geen probleem is en er doorheen de tijd een andere visie is op geweld tussen partners.

In onze samenleving wordt iedereen gelijk in rechten geboren. Met de ratificering van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens werd het recht op leven en het verbod op foltering ook in België van toepassing. Het hanteren van geweld en meer specifiek partnergeweld wijkt af van de norm waarbij de partner als een gelijke wordt behandeld.

Deze norm wordt ook in de wetgeving geformaliseerd. Sinds de wet van 24 november 1997 is geweldpleging tegenover een partner ook een verzwarende omstandigheid. Sinds 1997 zijn er meerdere omzendbrieven²⁹ en wetgeving³⁰ in werking getreden die een strafrechtelijk antwoord trachten te geven op de problematiek van partnergeweld.

27 DE MORGEN, “Campagne moet hulplijn tegen partnergeweld bekender maken”,

www.demorgen.be/nieuws/campagne-moet-hulplijn-tegen-partnergeweld-bekender-maken~ba9abf8d/

(consultatie op 24 maart 2022).

28 AMNESTY INTERNATIONAL, “Vrouwenrechten”,

www.amnesty.nl/wat-we-doen/landen/saudi-arabie/vrouwenrechten#:%7E:text=Sinds%202018%20mogen%20vrouwen%20in,aangeven%20bij%20de%20 burgerlijke%20stand (consultatie op 24 maart 2022).

29 Zie Omz. Nr. COL 3/2006 van het College van procureurs-generaal bij de Hoven van beroep betreffende de definitie van het intrafamiliaal geweld en de extrafamiliale kindermishandeling, de identificatie en de registratie van de dossiers door de politiediensten en de parketten, 1 maart 2006 en Omz. nr. COL 4/2006 van het College van procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep betreffende het strafrechtelijk beleid inzake partnergeweld, 1 maart 2006.

30 Zie Art. 3 wet 15 mei 2012 betreffende het tijdelijk huisverbod in geval van huiselijk geweld, BS 1 oktober 2012.