Overige instrumenten

4.3.3.1 Afspraken

Wetgeving speelt een belangrijke rol in de samenwerking tussen de partijen in de elektriciteitsmarkt. In de Elektriciteitswet is een aantal passages opgenomen waarin afspraken worden gemaakt over specifieke samenwerkingsverbanden. Deze afspraken worden de meetcode, de netcode, de systeemcode en de tarievencode genoemd en handelen over de onderstaande samenwerkingsactiviteiten.

• Meetcode: het geheel van afspraken tussen netbeheerders, energiebedrijven en klanten over het meten van het transport van elektriciteit en gas en het uitwisselen van meetgegevens.

• Netcode: deze regeling bevat de voorwaarden met betrekking tot de wijze waarop netbeheerders en afnemers zich gedragen ten aanzien van het in werking hebben van de netten, het voorzien van een aansluiting op het net en het uitvoeren van het transport van elektriciteit over het net.

• Systeemcode: het geheel van afspraken over hoe TenneT, de netbeheerder van het landelijke hoogspanningsnet, de overige netbeheerders en de klanten zich ten opzichte van elkaar moeten gedragen voor wat betreft de systeemdiensten en de voorwaarden van programmaverantwoordelijkheid.

• Tarievencode: hierin is vastgelegd hoe de kosten van het Nederlandse elektriciteitsnetwerk worden verdeeld over de verschillende afnemers.

In de Elektriciteitswet is tevens vastgelegd dat een afdeling van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, de DTE, toezicht dient te houden op de naleving van deze afspraken. Het toezicht is echter passief en niet actief. Dit betekent dat partijen hun zaak aanhangig moeten maken bij de DTE voordat de DTE actie onderneemt. Afspraken bieden geen zekerheid zolang er niets in wordt opgenomen over verantwoording. Het gaat hierbij om verantwoording over of de partijen zich wel daadwerkelijk aan de afspraken houden. Toezicht houden gaat immers niet zonder verantwoording. De DTE kan dus nooit actief toezicht houden in de elektriciteitsmarkt zolang er in de wet geen afspraken worden gemaakt over hoe de partijen zich dienen te verantwoorden richting de DTE en elkaar.

4.3.3.2 Certificering

Een ander instrument dat voor komt in de elektriciteitsmarkt is certificering. Voor meetbedrijven is een ISO 9001-certificering verplicht vanuit de Meetcode. De ISO 9001-norm is een internationaal geldende norm en biedt een handvat om te komen tot een goed functionerend kwaliteitsmanagamentsysteem. De nadruk bij de inrichting van dit systeem ligt op procesbeheersing, waarmee de risico’s ten aanzien van de kernactiviteiten van de organisatie kunnen worden beheerst.

Het ISO 9001-certificaat geeft, na twee onderzoeken, een oordeel over het

kwaliteitsmanagementsysteem van een organisatie. Het eerste onderzoek richt zich op een toetsing van het gedocumenteerde systeem aan de ISO-norm. Als er geen afwijkingen worden geconstateerd, wordt een onderzoek uitgevoerd om te toetsen of het gedocumenteerde systeem op effectieve wijze is ingevoerd. De centrale vraag van dit tweede onderzoek is de vraag of aantoonbaar sprake is van een effectieve procesbeheersing. Indien geen zwaarwegende afwijkingen worden gevonden, wordt het ISO 9001-certificaat uitgereikt.

Het certificaat biedt naar derden een bevestiging dat de organisatie beschikt over een effectief systeem om aan de eisen van de opdrachtgever te voldoen. Er is echter niets bekend over welke eisen de opdrachtgever dan precies stelt. De zekerheid, die het ISO 9001-certificaat biedt, is dus afhankelijk van de punten waarop de onderzoeken zich richten. Als het meetdatacollectieproces geen onderdeel uitmaakt van de ISO 9001-onderzoeken, biedt het certificaat geen zekerheid aan de netbeheerders dat de meetdata betrouwbaar zijn. Bovendien is het de vraag hoeveel zekerheid kan worden ontleend aan een onderzoek dat zich richt op de documentatie van een systeem. Een slecht ingericht proces, dat goed is gedocumenteerd, zal namelijk nooit voor betrouwbare informatie kunnen zorgen.

4.4 Samenvatting

De elektriciteitsmarkt kan worden gezien als een keten. Ketens kennen specifieke risico’s op het gebied van processen, die worden uitgevoerd over de grenzen van ondernemingen heen. Ketengovernance kan hierin uitkomst bieden. Om deze ketenrisico’s goed te kunnen beheersen, is belangrijk verantwoording af te leggen aan elkaar en toezicht te houden op elkaar. Zekerheid kan dus worden ontleend aan de verantwoording die een partij aflegt, maar alleen als de andere partij hierop ook daadwerkelijk toezicht houdt.

Voor het bieden van zekerheid zijn verschillende instrumenten beschikbaar. De geschiktheid van deze instrumenten staat of valt bij de nadruk die wordt gelegd op het afleggen van verantwoording. Hieronder is kort samengevat welke zekerheid de geïdentificeerde instrumenten bieden.

• De instrumenten die zijn afgeleid van het raamwerk voor assuranceopdrachten bieden afhankelijk van het onderzoek en de resultaten daarvan maximaal een redelijke mate van zekerheid. Een SAS 70-verklaring is geschikter voor situaties waarin aan meerdere organisaties zekerheid geboden moet worden terwijl een audit juist geschikt is voor situaties waarin

• De mate van zekerheid, die afspraken vastgelegd in wetgeving bieden, is afhankelijk van de afspraken die worden gemaakt over verantwoording en de aanwezigheid van een of meerdere partijen die actief toezicht houdt.

• De mate van zekerheid die kan worden ontleend aan ISO 9001-certificering is afhankelijk van het onderwerp of de onderwerpen waarop de onderzoeken zijn gericht. Als geen specifieke eisen worden gesteld, biedt een ISO 9001-certificaat dus geen zekerheid.

Een redelijke mate van zekerheid is de maximale zekerheid, die kan worden ontleend aan deze instrumenten. Absolute zekerheid is niet haalbaar. Een SAS 70-verklaring kan bijvoorbeeld nooit uitsluiten dat een bepaalde gebeurtenis zich voordoet die een negatieve impact heeft op de onderneming.