De kiosken in Buitenveldert-Oost lijken een bepaalde aantrekkingskracht te hebben. Zonder
enige vorm van marketing slagen ze erin om dagelijks vele klanten te trekken. De
ondernemingen zijn nooit tot stand gekomen met het doel om binding tussen buurt genoten tot
stand te brengen maar zijn onder veel bewoners en passanten gewaardeerde ondernemingen.
Een deel van de kioskklanten zegt dat ze de voorkeur geven aan kleine
ondernemingen. Uit een aantal gesprekken met klanten bleek dat men moe wordt van die
grote ketens. Een klant van Vis’Car Bert antwoordde het volgende op de vraag waarom hij de
viskiosk bezoekt: “Het is gewoon lekkere vis! En ik denk dat iedereen een beetje moe wordt van die grote ondernemingen, dit is veel minder gehaast” (buurtbewoner, ongeveer vijftig).
Een andere klant (passant, ongeveer zestig) komt af en toe bewust langs een kiosk: “Ik vind het gewoon lollig om af en toe een kiosk te bezoeken. Het oude meubel in stand houden. En
ik houd van haring. Het is wat… persoonlijker”. Uit het interview met meneer Garritsen blijkt
dat hij het massale en onpersoonlijke van de grote ketens betreurt.
“Je wordt geholpen, je wordt persoonlijk geholpen. Dat is ook al een wonder
tegenwoordig, want bij de Jumbo zeggen ze 'daar staat het'. Ja in die hoeveelheid, en in die
hoek, en u neemt het niet mee of u neemt het mee”. Ik: “Ja bij de Jumbo zijn ze erin opgeleid
dat ze met je meelopen". Garritsen: "Ja, ja, tot daar ja en niet verder" (interview J. Garritsen).
In Duitse kiosken die Naumann onderzocht bleek een groot aantal respondenten de
sociale interactie en het op maat gemaakte product te prijzen “Aus seiner groβen Anzahl von
Interview-Äuβerungen geht hervor, wie wichtig vielen Kunden und Kundinnen die Beziehung
zu den Menschen im Kiosk ist, und zwar vor allem dann, wenn sie sich nicht nur ‘versorgen’
wollen, sondern auch Kontakt suchen” (Naumann, 2004, p. 155). Het geheim van de kiosk lijkt te liggen in het persoonlijke en het vertrouwde karakter. Men weet wie er staat, en waar
49
Hoofdstuk 7 Conclusie
Beide kiosken hebben verschillende sociale functies voor de buurt en het individu. Ze hebben
echter ook veel gemeen: de ligging en de langere bestaansduur. De motieven van beide
klantenkringen verschillen: de ligging, de kwaliteit, klantvriendelijkheid of sociale interactie.
Ten eerste wordt behandeld wat voor sociale functie de kiosken vervullen voor de buurt. Ten
tweede wordt belicht wat de kiosken betekenen voor het individu.
7.1 Binding in stadsbuurten
Voor beide kiosken geldt dat de klanten niet alleen uit de buurt komen, waardoor beide
kiosken geen grote sociale functie voor de buurt vervullen. Dit zorgt voor uitblijven van de
binding van individuen in de buurt ‘get by’. De ligging zorgt voor bezoek van veel passanten, bij Vis’Car Bert gedefinieerd als toeristen en dagjesmensen.
Volgens Putnam komt sociale binding tot stand doordat mensen met dezelfde normen
elkaar ontmoeten. Het is lastig om te achterhalen wat voor normen mensen hebben, hiervoor
gebruikt Putnam economische status en etniciteit als indicator. Aangezien Buitenveldert-Oost
een relatief homogene wijk is qua etniciteit en economische gesteldheid, valt te verwachten
dat de kiosken in zekere zin plekken zijn waar sociaal kapitaal wordt geaccumuleerd.
Plaatsgebonden accumulatie van sociaal kapitaal: social location is niet terug te vinden bij de
kiosken, omdat deze ondernemingen geen dienst doen als ontmoetingsplek, of zoals ‘De
Gezonde Stad’ formuleerde: kloppend hart van de buurt.
Omdat de viskiosk meer klanten uit de buurt heeft dan Zwaan en van Slooten valt te
verwachten dat er bij Bij Vis’Car Bert eerder sprake is van binding tussen buurtgenoten dan
bij Zwaan en van Slooten. Dit bijkt echter niet het geval omdat de klantenkring van Vis’Car
Bert geen afspiegeling is van de bevolking van Buitenveldert-Oost. De kantoormannen,
50
Bert als ‘public character’ soms een schakel vormt in een gesprek met klanten komt het voor
dat klanten elkaar spreken in de kiosk. Met zijn kenmerkende karakter spreekt hij een bepaald
type mens aan dat bij hem terug blijft komen.
Ook voor Zwaan en van Slooten geldt dat sociale interacties in de kiosk niet bindend
zijn voor de bewoners van Buitenveldert-Oost, omdat het grootste deel van de klanten niet uit
de buurt komt. De functie van een urban village is dan ook niet weggelegd voor de kiosken
om dezelfde reden als het uitblijven van social location. De kiosken hebben een kleine sociale
functie op buurtniveau. Op individueel niveau hebben de kiosken echter meer betekenis.
7.2 Binding tussen individuen
Deze twee kiosken verschillen in het gebruik van ruimte, de benadering van de
eigenaar/medewerkster en het product. Deze drie redenen zorgen er ten eerste voor dat er
bepaalde type klanten worden aangetrokken. Sommigen voelen zich niet op het gemak bij het
buiten eten van een snack (Naumann, 2014), waarbij bezoek aan de viskiosk al minder
aantrekkelijk wordt. De mensen die bij de Vis’Car eten raken gemakkelijker met elkaar in
contact.
Bij beide kiosken zijn er zichtbare of minder zichtbare tekenen van publieke
familiariteit. Bij Vis’Car Bert is het gebruikelijk om een andere klant te groeten tijdens het
wachten, maar ook bij Zwaan en van Slooten komt het geregeld voor dat klanten elkaar
toeknikken of kort groeten. Hieruit kan echter niet worden afgeleid of mensen elkaar kennen,
of dat er slechts beleefdheden worden uitgewisseld. Het feit dat veel vaste klanten niet in de
buurt wonen -wat bij Zwaan en van Slooten aan de orde is- resulteert in een mindere mate van
herkenning op straat dan bij Vis’Car Bert. Een paar klanten van de bloemenkiosk geeft aan wel mensen te kennen die de bloemenkiosk bezoeken, maar deze niet of zelden te treffen in de
51
Op het niveau van het individu hebben beide kiosken een sociale functie. Vooral bij
Vis’Car Bert hechten sommige klanten veel waarde aan het contact met Bert. Sommige komen zelfs voor hem alleen, en kopen niks. Uit de hoofdmotieven die mensen aandragen
voor het bezoek aan de viskiosk komt naar voren dat mensen voor een praatje komen, en (als
bijzaak) vis halen.
Een bijzondere constatering is dat de klantenkring van Zwaan en van Slooten relatief
homogeen is, terwijl de interactie tussen klanten onderling vrijwel uitblijft. Het gebruik van
de ruimte, de benadering door de kiosk-eigenaar/medewerker en het product zijn
verantwoordelijk voor de geringe triadevorming tussen klanten. Daarentegen is er net als bij
de viskiosk wel sprake van klanten die wat langer binnenblijven dan nodig is om een praatje
te maken. Een dyade tussen kiosk-eigenaar of medewerkster is niet vanzelfsprekend als de
klant een bestelling doet, maar komt wel voor. Vooral oudere klanten appreciëren een praatje.
Een verschil tussen de ondernemers is dat Gerrie, Tina en Elise wat formeler ingesteld zijn bij
het helpen van klanten. Ze staan open voor een praatje, maar hebben minder de behoefte aan
gesprekken over ‘koetjes en kalfjes’, waar Bert wel pap van lust.
Bij de viskiosk is er in sommige gevallen een bijna vriendschappelijke band tussen
Bert en de klant. Net als een eigenares van kiosken in Duitsland heeft Bert de meeste
contacten opgedaan door bijna de hele week in zijn kiosk te staan. De ondernemer heeft zijn
‘bekenden’ te danken aan de manier waarmee hij met klanten omgaat. De interesse en
toewijding aan hun persoonlijke leven maakt dat sommige klanten graag bij Bert terugkomen
om vis te halen, en een praatje.
Het geheim van de kiosk, zit hem in de gepassioneerde ondernemers. Ze zijn een voorbeeld
voor de Multi Inzetbare Kiosken zoals ‘De Gezonde Stad’ voor ogen heeft. Vis’Car Bert en
Zwaan en van Slooten hebben zichzelf op andere manieren op de kaart gezet. Het resultaat is
52
voor veel klanten een motief is voor het bezoeken van de kiosk. Bij Zwaan en van Slooten
wordt vooral de kwaliteit en klantvriendelijkheid aangedragen als voornaamste motieven voor
het bezoek. De sociale interactie is een tweede bijkomstigheid.
Kortom, deze kiosken zijn op hun unieke manier succesvolle ondernemingen die
weinig met de binding van buurtgenoten te maken hebben. Wel vervullen beide kiosken
53
Dankwoord
Het maken van deze Bachelorsriptie Sociologie was onmogelijk geweest zonder de
medewerking van Gerrie, zijn medewerksters en Bert en zijn vrouw. Mijn grote dank gaat
naar hun uit, wetende dat behulpzaamheid en geduld niet altijd vanzelfsprekend is. Ten
tweede wil ik mijn moeder en vriend bedankt voor hun kritische blik op mijn tekst. Tot slot
dank aan mijn vader, die te alle tijde bereid is geweest om bestanden uit te printen, wat vele
54
Bijlagen
Visitekaartjes
Bron: Vis’Car Bert B.V.
55 Foto’s
Bert en Carla aan de slag in de viskiosk
56
Interieur
57
Het kruispunt, uitzicht vanaf het stoplicht
58
Soms is het nodig de bloemetjes binnen te zetten
59 Tabel klanten observaties
Datum Tijd Weertype Geslacht leeftijd +- Geslacht leeftijd kleding
ma 15 feb. 16:45 Kennis maken met kiosk 4 ⁰C bewolkt M 50
di 16 feb. 12:15 Kennis maken met kiosk 5 ⁰C wisselvallig M 3x 50 M 45 netjes
di 15 mrt. 11:45-13:10 Observeren + eigenaar spreken 8 ⁰C wisselvallig M 55 V 25 sportief
wo 16 mrt. 13:50-15:00 Observeren + eigenaar spreken 10⁰C zonnig M 45 M 30 doorsnee
M 45 M 40 netjes
V 30 V 45 netjes
V 55 M 35 sober
M 60
do 17 mrt. 14:50-15:20 Oberveren binnen en buiten 10⁰C zonnig M 40 V 30 doorsnee
M 50
V 55
wo 23 mrt. 11:30-13:00 Observeren binnen en buiten 7⁰C bewolkt M 35 M +V 20 doorsnee
M 45 M 65 netjes M+M 45 M 70 netjes M 55 V 75 netjes M 55 V 50 doorsnee M (aziatisch) 40 M M M
do 24 mrt. 12:15 Binnen observeren Bert 7⁰C bewolkt V 40
vr 25 mrt. 15:45 7 ⁰C zonnig M 40
M 40
V (getint) 50
V (met pap mee) 6
do 31 mrt. 15:30 17:00 9 ⁰C bewolkt M+V 20 V 60 netjes
en niet-klanten spreken V 35 M + V 65 netjes
V (met mam mee) 5 M 40 doorsnee
M 40 netjes
vr 1 apr. 13:15 Klanten en niet-klanten bevragen 10 ⁰C zonnig M 40 M 40 doorsnee
di 5 apr. Postcodelijst ophalen 10 ⁰C zonnig M 60 V (getint) 35 doorsnee
do 14 apr. 10:30-14:00 Klanten bevragen en fotos maken 12 ⁰C regenachtig M 40 -
M+V 20
do 21 apr. 14:45-16-45 Klanten en niet-klanten bevragen 15 ⁰C zonnig M+M 50 M (aziatisch) 35 netjes
M+V 70 V 70 netjes
M 40
V 50
M 60
M 40
do 28 apr. 15:00-16:00 Klanten bevragen en foto's maken 3 ⁰C regenbuien M 70 -
M 25 M 65 M 50 Klanteninformatie Foto's maken Doel Klanten bevragen netjes
Vis'Car Bert Zwaan en van Slooten
doorsnee doorsnee werkkleding onverzorgd doorsnee sportief doorsnee netjes werkkleding doorsnee doorsnee netjes werkkleding doorsnee werkman doorsnee doorsnee doorsnee doorsnee sportief netjes netjes sportief netjes doorsnee werkkleding doorsnee onverzorgd werkkleding Netjes doorsnee sportief netjes doorsnee Kleding normaal werkmannen onverzorgd onverzorgd
60
Literatuur
Blokland-Potters T.V. (2006). Het sociaal weefsel van de stad Rotterdam. Rotterdam: Erasmus Universiteit.
Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th edition). Oxford: Oxford University Press.
Duyvendak, J. W. & Wekker, F. (2015). ‘Thuis in de stad? Over het verschil tussen vriendschap en amicaliteit’. In V. Mamadouh & A. van Wageningen
(Red.), EU@Amsterdam. Een stedelijke raad. (pp. 23-30). Amsterdam: Amsterdam University Press.
Gans, J. (1962). The urban villagers. Group and class in the life of italian- Americans. Updated and expanded Edition. New York: The free press.
Graaf, P. van der & Duyvendak, J. W. (2009). Thuis voelen in de buurt: een opgave voor stedelijke
vernieuwing. Een vergelijkend onderzoek naar de buurthechting van bewoners in Nederland en Engeland. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Lang E. & Hornburg S. (1998). What is social capital and why is it important to public policy?
Housing Policy Debate. 9 (1)
Lofland, (1973), ‘Privatizing public Space’ in A world of strangers (pp. 119-139). Basic Books, New York.
Naumann, E. (2003). Kiosk. Entdeckungen an einem alltäglichen Ort, Von Lustpavillion zum kleinen
61
Putnam, D. (1998). Social capital: It’s importance to housing and community development’ Housing
Policy Debate. 9 (1)
Schnabel, P. et al (2008). Betrekkelijke betrokkenheid. Studies in sociale cohesie. Den haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Vincke, J. (2007). Sociologie, een klassieke en hedendaagse benadering. Gent: Academia Press
Zukin, S. et al. (2015). ‘Global Cities, Local Streets: Everyday Diversity from New York to Shanghai’. Oxford: Routlegde
62
Bronnen
Alicebloemen (2016) Onze bloemenkiosk. Geraadpleegd op 8 juni, 2016, via http://www.alicebloemen.nl/bloemenkiosk.html
Bloemenkiosk Zwaan en van Slooten. Bedrijven, bloemenwinkel, Bloemenkiosk Zwaan en van
Slooten. Geraadpleegd op 25 april, 2016, via
http://bedrijven.123amsterdam.eu/bedrijf/Bloemenkiosk-Zwaan-en-van-Slooten
Bureau Onderzoek en Statistiek, (2013). Stadsdelen in cijfers 2013. Gemeente Amsterdam. Amsterdam: O+S.
Buurt Buitenveldert-Oost (Amsterdam) (2013) Bevolking Buitenveldert-Oost. Geraadpleegd op 25 februari, 2016, via http://drimble.nl/buurten/3630491/buitenveldert-oost.html
Buurtgegevens Buitenveldert-Oost (2007-2010) Gemeente Amsterdam (2007-2010) inkomen, leeftijd. Geraadpleegd op 25 februari, 2016, via http://abcoude.straatinfo.nl/buurtgegevens/Buitenveldert- Oost+-+Gemeente+Amsterdam/
De gezonde stad (2016) groener, schoner, slimmer. Geraadpleegd op 3 maart, 2016, via http://www.degezondestad.org/
De onderneming (2016) waarom zou men enthousiast moeten worden? Geraadpleegd op 9 maart, 2016, via http://www.mikamsterdam.nl/onderneming.html
Edge Offices (2015). Edge-Offices. Geraadpleegd op 13 april, 2016, via http://www.edge- offices.nl/index.php/locatie
63
Floriade 1972. Geraadpleegd op 19 februari, 2016, via http://www.amstelpark.info/floriade-1972
Gemeente Amsterdam (2016) Bewijs van inschrijving markt- en straathandel (marktpas) Geraadpleegd op 19 april, 2016, via
https://www.amsterdam.nl/veelgevraagd/?rerouted=true&district=Centrum&productid=%7BE1C446C 2-B056-49C0-8070-1210C55D307E%7D#case_%7b6E983311-8FD1-4835-9397-
2072636DA434%7d
Gemeente Amsterdam (2015). De geschiedenis van Amsterdam. Geraadpleegd op 23 februari 2016, via https://www.amsterdam.nl/toerisme-vrije-tijd/over-
amsterdam/geschiedenis/https://www.amsterdam.nl/toerisme-vrije-tijd/over-amsterdam/geschiedenis/
Kamer van Koophandel (2016) Bedrijfsinformatie. Geraadpleegd op 8 maart, 2016. Geraadpleegd via https://www.kvk.nl/orderstraat/bestel-
overzicht/?kvknummer=343810050000&product=Bedrijfsprofiel
Pattisserie Holtkamp Amsterdam (2015) De Holtkamp-croquet. Geraadpleegd op 19 april, 2016, via http://www.patisserieholtkamp.nl/nl-NL/holtkamp-croquet/
Scheepstra & zn Bloemsierkunst (2016) Bloemstukken & Boeketten. Geraadpleegd op 19 april, 2016, via http://www.scheepstra.com/
Wijkkrant (2016, april). ‘Gelderlandplein bijna klaar voor opening’ De Wijkkrant voor Buitenveldert
& Prinses Irenebuurt, p. 4
Wijkkrant (2016, april). ‘Gaat Zuidas leven?’ De Wijkkrant voor Buitenveldert & Prinses Irenebuurt, p. 1