s& d 11 | 2008 50
gen (vergelijk het Europese rookverbod), maar in plaats daarvan de regel invoeren dat iedereen kandidaat-orgaandonor is die er niet uitdruk-kelijk voor kiest om dat niet te zijn. Deze keuze moet dan snel en gemakkelijk geregistreerd kunnen worden.32 Ik zie veel in dit soort beleid dat de vrije keuze van de burger om irrationeel te leven respecteert en toch corrigeert. Maar een campagne voor intelligente bestrijding van asociaal handelen begint toch met een iden-tificatie van een vijand voor links vlakbij, een nieuw proletariaat van min of meer gelukkige en bemiddelde doch asociale medeburgers.
Aan de aanbodzijde is de politieke partij als staatsdragende kracht getransformeerd van volkspartij met een breed en bezig kader in campagnepartij. Een dergelijke partij is een eenhoofdig en strak geregisseerde, door en door geprofessionaliseerde verzameling van politici, deskundigen (waaronder media-adviseurs), sponsors en vrijwilligers, voorzien
van toegankelijke websites, goede banden met bepaalde nieuwsmedia en wortels in machtige netwerken van deelbelangen in de samenleving en het staatsapparaat. In een sterke versie van het toekomstige model van de ‘publieksdemo-cratie’ sterven alle volkspartijen uit ¬ dus niet enkel de PvdA maar ook het cda en de vvd. Het socialisme als wereldbeschouwing van werk-nemers wordt vervangen door idiosyncratische doctrines van charismatische partijleiders, zoals het Blairisme in het Verenigd Koninkrijk.33
In een afgezwakte versie van het model van de publieksdemocratie weten bepaalde partijen met massaal lidmaatschap uit het tijdperk van de ‘partijendemocratie’ (zoals de spd in Duitsland), het beste uit de oude volkspartij te revitaliseren en te verbinden met het beste uit de nieuwe campagnepartij. Mijn hele verhaal is geschreven met als uitgangspunt dat de PvdA nog steeds de veerkracht heeft om dit optimum van vertegenwoordiging te bereiken.
Waarden en kiezers Jos de Beus Krijgt de Nederlandse sociaal-democratie een derde eeuw?
Noten
1 Zie De scherven opgeveegd. Bericht
aan onze partijgenoten, rapport
van de commissie-Vreeman. Amsterdam: PvdA, 2007; Frans Becker en René Cuperus (red.), Verloren slag. Amsterdam: Mets & Schilt, 2007; en het thema-nummer ‘Verder na Vreeman, Wie wijst de PvdA de weg?’ in s&d 2007/7-8, 14-51.
2 Hans van den Doel, Het biefstuk
socialisme en de economie.
Utrecht: Het Spectrum, 1978, tweede editie, 1979.
3 Michel Kerres, ‘Het is niet leuk om links te zijn in Europa’, in: nrc Handelsblad, 25 september 2008. Vgl. het themanummer ‘Les gauches en Europe’ van La
Revue Socialiste, juli 2006,
num-mer 31.
4 Martijn Lampert, ‘Ontevreden in het hart van de samenleving’,
in: Marcel ten Hooven et al. (red.), Benauwd in het midden, Christen Democratische Ver-kenningen. Amsterdam: Boom, 2008, 26-38; Paul Dekker en Eefje Steenvoorden, Continu
Onderzoek Burgerperspectieven.
Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2008, nummer 2, 20-23.
5 Zie Ton Notermans (red.), Social
Democracy and Monetary Union.
New York: Berghahn, 2001. Ik dank deze passage aan een waarneming van René Cuperus. 6 J.A.A. van Doorn, ‘Herfsttij
der democratie’, in: J.A.A. van Doorn, Nederlandse democratie. Amsterdam: Mets & Schilt, 2008, binnenkort te verschij-nen.
7 Thijs Wµltgens, ‘Links moet zich weer met veel meer nadruk richten op het vraagstuk van de verdeling’, in: nrc Handelsblad,
Opinie & Debat, 12-3 april 2008; en Ten Hooven et al. (2008). 8 Dick Houtman, Peter
Achter-berg en Anton Derks, Farewell
to the Leftist Working Class. New
Brunswick: Transaction Books, 2008. Zie ook Dirk Vlasblom, ‘Culturele armoede’, in: nrc
Handelsblad, Wetenschap &
Onderwijs, 21-22 juni 2008; Dick Houtman, Peter Achter-berg en Jan Willem Duyvendak, ‘Rechtse partijen pleiten voor individuele vrijheid en laten links sprakeloos achter’, in: nrc
Handelsblad, Opinie & debat,
27-8 september 2008. 9 Ik dank dit cijfer aan Wouter
van der Brug.
10 Zie de tabellen in Kees Aarts et al. (red.), Een verdeeld electoraat. Utrecht: Het Spectrum, 2006, 276-8.
11 Mark Bovens, ‘De diplomade-mocratie’, in: b en m, 33:4, 2006,
51
205-18. Idem, ‘De diplomade-mocratie’, in: Tsjalling Swierstra en Evelien Tonkens (red.), De
beste de baas? Amsterdam:
Uni-versity Press, 2008, 101-18. 12 De afdeling politicologie van
de Universiteit Leiden (Koole en Van Holsteyn) doet thans onderzoek naar de 62.846 PvdA-leden (de stand per 1 januari 2007).
13 Marcel van Dam, Het lange af
scheid. Amsterdam: Meulenhoff,
2007; Arie van der Zwan, Van
Drees tot Bos. Amsterdam: Balans,
2008; Wouter Bos, ‘Pronk, Den Uyl, de koers & de beginselen’, in: s&d 2008/1-2, 10-15; Jan Pronk, ‘Verwerp het onfat-soenlijke kapitalisme’, in: s&d 2008/3, 9-13
14 Bart Tromp, Het sociaaldemocra
tisch programma. Amsterdam:
Bert Bakker, 2002, 445-450, 490. 15 Jos Perry et al., Honderd jaar soci
aaldemocratie in Nederland 1894 1994. Amsterdam: Bert Bakker,
1994; Piet de Rooy, De rode
droom. Nijmegen: sun, 1995;
Tromp (2002); Patrick van Schie,
Vrijheidsstreven in verdrukking. Liberale partijpolitiek in Nederland 19011940. Amsterdam: Boom,
2005; Meine Henk Klijnsma,
Om de democratie. De geschiedenis van de VrijzinnigDemocratische Bond. Amsterdam: Bert Bakker,
2008.
16 Patrick van Schie (red.), Tussen
polarisatie en paars. Kampen:
Kok Agora, 1995; Idem (red.),
Paars in perspectief. Kampen: Kok
Agora, 1997; Frans Becker et al. (red.), Zeven jaar paars. Amster-dam: Arbeiderspers, 2001. 17 Partij van de Arbeid, Beginselen.
Delft, 29 januari 2005. Zie ook Wouter Bos, Dit land kan zoveel
beter. Amsterdam: Bert Bakker,
2006.
18 Jos de Beus, ‘De Europese soci-aal-democratie: politiek zonder vijand’, in: s&d 2000/1, 10-4. 19 Sean Wilentz, The Age of Reagan.
New York: HarperCollins, 2008, 408-29.
20 Tony Blair, New Britain. New York: Basic Books, 2004. Zie voor een filosofische verdedi-ging van Blairs rechtvaardige oorlog Philip Bobbitt, Terror and
Consent. New York: Allen Lane,
2008.
21 Dit argument duikt zelfs in het overheidsvijandige Amerika op: Alex Berenson , ‘Free markets demise? Don’t bet on it’, in:
International Herald Tribune, 7
oktober 2008.
22 Paul Scheffer, Land van aan
komst. Amsterdam: Meulenhoff,
2007.
23 De term neo-traditionalisme is bedacht door Arjo Klamer, In he
melsnaam! Kampen: Ten Have,
2005, 85-96.
24 Piet de Rooy, ‘Over snijbloemen en sociaal-democratie’, in: s&d 2007/10, 9-15.
25 De contraproductiviteit, aanmatiging en schijnheilig-heid van het progressieve gemeenschapsbegrip van 1968 en Nieuw Links worden aange-toond door H.J. Schoo, Republiek
van vrije burgers. Amsterdam:
Bert Bakker, 2008. Zie ook Jos-hua Livestro, De adem van groot
heid, Nederland in de jaren vijftig.
Amsterdam: Bert Bakker, 2006. 26 John Micklethwait en Adrian
Woolbridge, The Right Nation. New York: Penguin, 2004; Fran-cis Fukuyama, After the Neocons. Londen: Profile Books, 2006; Wilentz (2008).
27 Zie Robert B. Reich, Superkapi
talisme. Amsterdam: Contact,
2007; Dean Baker, The United
States since 1980. Cambridge:
University Press, 2007 en James K. Galbraith, The Predator State. New York: Free Press, 2008. 28 Jos de Beus, ‘Een derde eeuw van
Nederlands conservatisme’, in: Huib Pellikaan en Sebastiaan van der Lubben (red.), Utrecht: Het Spectrum, 2006, 221-37 (over de lange golf van conser-vatisme en progressiviteit sinds 1815). Vgl. Benjamin M. Fried-man, The Moral Consequences
of Economic Growth. New York:
Knopf, 2005.
29 Zie voor een uitwerking Jos de Beus, ‘Een verzaakt ideaal van stijging en verheffing’, in: Ten Hooven et al. (2008), 129-35. 30 Jos de Beus, ‘adhd-bestuur met
zijn voortdurende vernieuwing laat de publieke sector ontspo-ren’, in: nrc Handelsblad, Opi-nie & Debat, 28-9 juni 2008. 31 Jos de Beus, ‘Debat in
verkie-zingscampagne verarmt door het nihilisme van de politieke klasse’, in: nrc Handelsblad, Opinie & Debat, 21-2 oktober 2006.
32 Richard H. Thaler en Cass R. Sunstein, Nudge. New Haven: Yale University Press, 2008. 33 Bernard Manin, The Principles
of Representative Government.
Cambridge: University Press, 1997, 193-238; Jos de Beus, Een
primaat van politiek. Amsterdam:
University Press, 2001; Morton Keller, America’s Three Regimes. Oxford: University Press, 2007; en Jos de Beus, The Advance of
Audience Democracy, nog te
s& d 11 | 2008 52