Het keuzebegeleidende gesprek volgt de volgende stappen.
■ Nagaan of de patiënte openstaat voor een gesprek over haar deelname aan het bevolkingsonder-zoek. Als dit niet het geval is, wordt het onderwerp afgesloten.
■ Luisteren. De patiënte vertelt wat haar bezighoudt ten aanzien van het bevolkingsonderzoek. Stimu-leer de patiënte om te vertellen zonder al in deze fase van het gesprek in te gaan op wat ze vertelt.
Het is belangrijk om in dit stadium door te vragen maar zelf nog geen informatie te geven.
■ Samenvatten. De doktersassistente of huisarts vertelt de patiënte wat hij/zij gehoord heeft, waarop de patiënte zal instemmen of aanvullende informatie zal geven. Na de aanvullende informatie vat de doktersassistente of huisarts opnieuw samen wat de patiënte bedoeld en gezegd heeft. De patiënte zal zich gehoord en serieus genomen voelen als er overeenstemming is bereikt.
- Voorbeeld 1: ‘U wilt wel deelnemen en u heeft de tijd niet gevonden om een afspraak te maken.’
- Voorbeeld 2: ‘U ziet op tegen het onderzoek omdat u bang bent dat het pijn doet.’
■ Als laatste stap geeft de huisarts of doktersassistente doelgerichte informatie en een passend advies.
- Voorbeeld 1: ‘Het spreekuur voor het maken van een uitstrijkje is op dinsdag en donderdag van 15.00 tot 16.00 uur. Als u wilt kan ik een afspraak voor u plannen.’
- Voorbeeld 2: ‘Het maken van een uitstrijkje hoort geen pijn te doen. Als u pijn voelt tijdens het onderzoek kunt u dat zeggen en dan stoppen we direct. U kunt via de link
www.bevolkingsonderzoekbaarmoederhalskanker.nl stap voor stap lezen hoe het maken van een uitstrijkje in zijn werk gaat.’
Praten over seksualiteit
Een gesprek over hrHPV gaat ook vaak over seksualiteit. Niet iedereen vindt het even makkelijk om hierover te praten. Pas als je jezelf ontspannen en zeker voelt met het onderwerp is het mogelijk om hier op een open en uitnodigende manier met de patiënte over te praten. Pas dan kun je met behulp van je lichaamstaal en je vragen de patiënte uitnodigen om op een veilige manier verder te praten over haar seksualiteit, overwegingen en angsten of bezorgdheid.
Om je ontspannen en zeker te voelen, is het belangrijk om voldoende kennis van het onderwerp te heb-ben. Hieraan wordt aandacht besteed in een van de workshops die behoort tot de vervolgscholing voor ervaren doktersassistenten. De screeningsorganisatie weet waar en wanneer deze scholingen gegeven worden. Zie ook hiervoor de website.
Ook voor de patiënte is praten over seksualiteit beladen. Zij heeft het nodig om van jou de ruimte te krijgen (permissie) om hierover te praten. Dit doe je door rustig naar haar vragen te luisteren en jezelf open te stellen om over seksualiteit te spreken. Door middel van het benoemen van emoties die je bij de patiënte bespeurt kun je met haar in gesprek raken over haar angsten en zorgen. Neem deze vooral ook serieus en ga met haar in gesprek zonder haar gevoelens te bagatelliseren of te versterken. Geef aan dat je haar angsten en zorgen hebt begrepen en antwoord met doelgerichte informatie.
Op deze manier voelt de patiënte zich gehoord, gerustgesteld en kan zij zelf met behulp van betrouwbare informatie beslissen wat voor haar het beste is.
Praten over hrHPV
Omdat hrHPV overgedragen wordt door intiem contact kan dit bijvoorbeeld de volgende vragen oproepen bij de patiënte en haar partner.
■ Is mijn partner vreemdgegaan?
■ Mijn partner en ik vrijen alleen met elkaar; hoef ik dan niet mee te doen met het bevolkingsonderzoek?
■ Ik heb geen seks met mannen; hoef ik dan niet mee te doen met het bevolkingsonderzoek?
■ Als ik een hrHPV-besmetting heb, moet ik mijn partner(s) daarover dan inlichten zodat die zichzelf ook kan (kunnen) testen?
Omdat hrHPV heel erg besmettelijk is, raken heel veel (8 van de 10) mensen er ooit mee besmet. Een besmetting met hrHPV is ongevaarlijk en is meestal binnen twee jaar door het lichaam opgeruimd. Er is dan ook geen behandeling nodig als er een hrHPV-besmetting gevonden is. Het inlichten van seksuele partners zodat zij zichzelf kunnen laten testen is daarom ook niet nodig. Alleen als een hrHPV-besmetting langdurig aanwezig blijft in de baarmoedermond kan er soms baarmoederhalskanker ontstaan. De ont-wikkeling van baarmoederhalskanker duurt bij een blijvende hrHPV-besmetting lang: meestal meer dan tien jaar. Vroege opsporing met behulp van het bevolkingsonderzoek geeft voldoende bescherming.
Bij een positieve hrHPV-test is het onzeker wanneer de besmetting met hrHPV heeft plaatsgevonden, vaak is dat al lang geleden gebeurd. Veel vrouwen worden besmet bij een van hun eerste seksuele contacten. Een positieve hrHPV-uitslag betekent dus niet dat er een ander in het spel is. Ook als er in de voorgaande screeningsronde geen hrHPV werd gevonden is dit zo. hrHPV kan in kleine, niet te meten hoeveelheden aanwezig zijn op de baarmoedermond. Deze inactieve infectie kan opvlammen en weer actief worden. Gelukkig kan baarmoederhalskanker alleen ontstaan als er een langdurige actieve be-smetting met hrHPV is.
Doordat het hrHPV-virus erg besmettelijk is, kan een vrouw die slechts 1 seksuele partner heeft gehad en een monogame relatie heeft, ook baarmoederhalskanker ontwikkelen. Ook voor deze vrouw is het bevolkingsonderzoek dus belangrijk en zinvol.
HrHPV wordt tijdens het vrijen ook door huid-op-huidcontact overgebracht. Intiem contact tussen vrou-wen onderling kan dus ook een besmetting met hrHPV veroorzaken.
Op de website www.bevolkingsonderzoekbaarmoederhalskanker.nl zijn veelgestelde vragen en ant-woorden te vinden over hrHPV en de manier waarop het virus overgedragen wordt.
NHG-Praktijkhandleiding Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Communicatie met de patiënte 24
4 Casefinding
Ondanks het bevolkingsonderzoek krijgen in Nederland 800 vrouwen per jaar baarmoederhalskanker.
De helft van deze vrouwen was onvoldoende of nooit gescreend.
Vooral jonge vrouwen tussen de 30 tot 45 jaar behoren tot de grootste risicogroep. Nog steeds overlijden jaarlijks 200 vrouwen aan baarmoederhalskanker. Alertheid in de spreekkamer blijft daarom erg be-langrijk om deze sterfte terug te dringen.
Indicatief uitstrijkje
Laat bij de volgende signalen altijd een indicatief uitstrijkje maken:
■ spotting bij pilgebruik
■ contactbloedingen
■ onregelmatig bloedverlies
■ postmenopauzaal bloedverlies
■ onverklaarde fluorklachten
■ zichtbare afwijkingen op de cervix
Klachten? Altijd celbeoordeling, ook zonder hrHPV
Heeft uw patiënte klachten, laat dan het uitstrijkje niet alleen testen op de aanwezigheid van hrHPV, maar laat ook de cellen beoordelen. Dit kan alleen met behulp van een indicatief uitstrijkje.
Dus ook bij afwezigheid van hrHPV laat u de cellen beoordelen.
Bij een indicatief uitstrijkje handelt u als volgt.
■ U stuurt het uitstrijkje niet als bevolkingsonderzoekuitstrijkje in, maar als indicatief uitstrijkje.
■ U stuurt het uitstrijkje naar uw regionale laboratorium. Daarvoor zijn nodig:
- aparte formulieren
- (soms:) ander afnamemateriaal
Baarmoederhalskanker komt vooral voor bij vrouwen die niet of onvoldoende gescreend zijn.
■ Vraag de patiënte op een voor haar veilige manier naar de redenen om niet deel te nemen.
■ Licht de patiënte voor over:
- het bevolkingsonderzoek - de zelfafnameset
■ Maak, als de patiënte daarvoor openstaat, alsnog een (indicatief) uitstrijkje.
DES-dochters hebben een hoge kans op baarmoederhalskanker, ook zonder hrHPV besmetting. Zij worden al voor hun 30e jaar periodiek onderzocht. Er wordt geadviseerd deze screening tweejaarlijks te verrichten door middel van cytologie, dat tegelijk van zowel de cervix als de vagina wordt afgenomen.
Dit onderzoek kan eventueel bij de huisarts plaatsvinden.