Van myn ongeboren sone uyt s'moeders lichaem gesneden. ACh hoe nypt den druck aen t'herte
Als ick over-peys de smerte Die de Moeder led' om t'kindt En noch noyt haer kindt en vindt Oft het kindt noyt sijne Moeder Vader suster ofte broeder Maer eer dat het licht be-erft t'Samen met de Moeder sterft, Sterft eylaes eer t'was gheboren En heeft (dat noyt had') verloren Dat is 't Doopsel, s'Moeders schoot Is sijn leven en sijn doodt.
Leße voor de Kinderen.
IN des' gelegentheyt compt my seer wel te voren Een weer galoose vraegh, die niemant moet becoren
Om de becommeringh die daer in steken sal Door teer gevoelijckheyt van sulcken voor geval. Gans on-inbeldelijck, aen wie de kinders nader Van bloets-wegen bestaen aen Moeder oft aen Vader!
Den Vader geeft de stof, de Moeder de gedaent De Moeder die ontfanght als haer den Vader maent. Den Vader is het hooft van alle huys-gesinnen En de vernaemste spil van welvaert, om te winnen
Dat sijn geslacht behoeft, den grondt-steen van't geluck En de beschermingh van de kinders in den druck
De Moeder brenghtse voorts, en draeghtse met veel smerte Sy baertse met veel pyn, sy sooghtse aen haer herte
Noch met haer eygen bloedt, soo is't dat wy aen haer Meer liefde schuldich sijn (soo t'schynt) als aen den Vaer. t'Wel-varen van een kindt om in geluck te leven
Bestaet in d'Ouders goed' genoeginghe te gheven, Den naem van Vader is tot groot ontsach gestelt En sijn gebiedt alleen is goddelijck ghewelt, Des Moeders naem en is soo hert niet oft veer-sinnich Maer soet en vrindelijck, vol liefde, en aen-minnich
Schoon dat het vrempt is om t'aensien: hoe weynich dat De sorgh van d'Ouders door de kinders wordt geschat. Een Moeder sou veel eer thien kinders noodt-druft stelpen Als dat thien kinders maer een Moeder souden helpen,
t'Gevoelen van het bloet en vlees is scherper, als Van reden oft van geest, des kinders troost is vals En wispelturich, t'syn bedorreven manieren
Die d'eelheyt van natuer berooven en ontcieren
Door ongehoorsaemheyt, die kinders plichtich maeckt En datter menich daer door inde hel geraeckt.
Snel-dicht
Op de Edelheyt van Pictura.
t'VErnuft dat noyt en rust, maer in veranderinghen Schept adem van genucht, om altyt voorts te bringen
Iedt seldsaem en wat nieuws, wyst hier de waerheyt aen Voor die de waerheyt van de konst niet en verstaen: Daer d'edel Druck-pers wel met reden op mach roemen Besonder op de konst die wy Pictura noemen
Waer van de waerheyt geeft een vals ghetuyghenis Wat eer, lof, prys en deught in haer verborghen is.
De waerheyt pordt den geest aendachtelijck te letten, Niet op een spoockery, maer op gedruckte wetten
Van maet en regel recht, 't gen' naer Godts oordeel helt, En ons de waerheyt vande const op plaet verbelt, Daer sienders sonder oogh, swaer droomers en propheten Der boose leugen-tael, met dwalinghen beseten
Geest-dryvers sonder geest, geen waerheyt in en sien Maer moeten als den uyl 's nachts sonder dach-licht vlien, En soecken met den tast in't doncker naer de claerheyt Als Nicodemus cnaep vervrempt van't licht en waerheyt.
Hier geld' bescheyt van const in wesen en natuer Gesproten uyt den geest van d'eel en vry Pictuer, Die schyn is sonder syn, een leven sonder leven
Een doodt waer-aen den geest sijn wesen heeft gegeven, En sweeft daer in den geest, daer schuylt oock leven by, Dat wyst de waerheyt aen in d'eelheyt der schildery. Hoe dat een Schilders konst voor d'oogen meer can liegen En hoe hy over al den mensch meer can bedriegen
Hoe datmen hem meer pryst, looft, eert, soeckt en bemint Hoe seer dat iemandt sich van hem bedrogen vindt. 't Is soo behaegelijck al 't gen' hy comt te maelen Dat ieder sijn bedroch in Konst soeckt t'achter-haelen,
Sulcx dat een Schilder is een waere logenaer Die liegen can, nochtans zyn al sijn logens waer. Jae iemandt die dit leest moet lyden en gedoogen Dat hy veel beter can bedriegen die met oogen
En goede kennis zyn, als die zyn steke blindt Sulck aengenaem bedroch men in een Schilder vindt. Al is sijn const maer schaey daer can profyt van comen En dit profyt wordt hem oock sonder schaey benomen.
Dees schaey geeft hem profyt en hoe hy meer bedrieght 't Is schaey tot sijn profyt, die waer seyd en hy lieght,
Van sulcken goeden schaey en comt in't minst geen schaede En d'eer en lof daer van en comen noyt te spaede.
Wilt gy-se vatten treed' maer in de sonne-schyn En siet wat schaduwen van't schoonste leven zyn. Den mensch en is maer eens, als hy hem niet can ruren Dan sal naer duysent jaer dees schaduwe noch duren,
Daer is niet traeger om te sterven, en verslyt Heel eeuwen, als de schaey, in d'oli geconfyt.
Qui se humiliat exaltabitur & qui se exaltat humiliabitur. Math. 13. Die hem verheft sal vernedert worden en die hem vernedert sal verheven worden.
DIe hooveerdich zyn, seylen sonder compas, want sy en hebben de vreese Godts niet, en die de vreese Godts niet en heeft, en heeft geen religie oft geloof: daer nochtans het geloof is het voedtsel van de ziele, de ziele is het eenich licht van het lichaem, 't geloof het licht van de religie, en Christus het licht van't gheloof, 't geloof het licht van de reden, en de reden het licht van de ziel. Al de gene die hooveerdich leven en hebben geen licht van oytmoedicheyt, en oversulcx zyn sonder geloof, want het geloof moet nootsaeckelijck de ziele verlichten met oytmoedicheyt. De hooveerdy, seyt Tobias, is het begin van de bederffenisse der zielen, ende schoon dat myn
+
VVaerheyt baert nydt
al-gemeyn divise oft ken-teecken der Poesie waerlijck voor-stelt dat waerheyt+
gemeynelijck is baerende veel nydt, soo en hebbe niet willen laeten het onder-scheydt van de hooverdy en ootmoedicheyt al hier in't cort
aen te wysen, en te seggen al is't dat den mensch veel uyt-wendighe en in-wendighe oorsaecken heeft die hem verhooveerdigen, en het licht van't geloof en salicheyt doen verliesen, nochtans laet ick my voorstaen datter veel zyn die niet en weten waer in de hooverdy en ootmoedicheyt bestaen, en waer uyt datmen op-rechte hooveerdicheyt en ootmoedicheyt behoorden te kennen.
Sensu, nobilitas, vox, fama, scientia, virtus, Robur, honor, species, successus, victus, amictus, Recta valetudo, pietas & mentis acumen.
Haec perumque solent hominem praestare superbum:
De geleertheyt, den Edeldom, de schoone stemme, de verheven faem, de wetenschap, de deught, de eer en sterckte, de subtylheyt des geests en andere in-wendighe gaven maken den mensch dickwils seer hooveerdich, maer niet soo seer als-men wel meynt, waer tegen den Engelschen Doctoor den H. Thomas van Aquinen seyt aldus, Non est malum se reputare doctum & pulchrum: Dat het geen sonde en is sijn selven geleert en schoon te achten, want al is't dat iemandt die geleert oft schoon van wesen is, daer in sijn eygen behaegen schept, daer uyt en volght niet dat hy hooveerdich is. Joseph den grooten Patriarch van Egypten heeft gehadt de hooghste eer, jae werdt van sijn eygen Broeders aen-beden, nochtans was eenen spiegel van oytmoedicheyt, sulcx dat de hooverdy niet en bestaet in grooten staet ende digniteyten te besitten, noch in groote pracht van carossen, peerden ende knechten te houden oft costelijcke kleedren te draegen, gelijck vele menschen daer uyt willen oordeelen om dat dit
uyt-wendighe teeckenen van hooverdy schynen te wesen, soo soude den Coninck ende grooten Propheet David moeten hooveerdich gheweest hebben, die nochtans een man was naer Godts hert, ergo oytmoedich, niet teghen-staende hy naer sijnen staet was houdende een uytwendige pracht. Soo soude de Coningin Ester (die haer op-cierde met de costelijckste cleederen, perelen ende gesteenten die een Coninginne cost draeghen, met de goude en beperelde Croon op't hooft) moeten hooveerdich gheweest hebben, daer sy in tegen-deel was een voor-beldt van de oytmoedicheyt, en sulckdanige meer andere exempelen, rakende het oordeel dat vele menschen zyn hebbende, sonder kennisse van de uyt-wendige hooverdy. En wat aen-gaet de in-wendige hooverdy die en bestaet oock niet inde geleertheyt, wetenschap, const, sterckheyt oft schoonheyt daer vele menschen mede begaeft zyn, gelijck voorseyt is, volgens de lesse van den H. en Engelsen, Leeraer Thomas van Aquinen. Maer de oprechte en waerachtighe hooverdy bestaet in't verachten en verfoyen van sijnen even-naesten, des selfs faem en eer te stelen met leugen-tael en achter-clap, Godts geboden niet te volgen noch te vreesen noch lief te hebben, sijn selven te prysen ende beroemen, en een ander cleyn te achten, een ander mans gebreken te verhalen en selver vol gebreken zynde, niet te willen bekennen, sulcken quaet is de grootste hooverdy die inde werelt can gevonden worden.
Rakende nu de oytmoedicheyt, en moet niet gespeurt worden in iemandt die van naturen wat
vuyl in sijnen handel is, ende in de dracht van cleeren gaende verhackelt en verscheurt, ô neen de oytmoedicheyt bestaet inde vreese Godts, belydenisse der sonden, want die sijn selven kent voor eenen grooten sondaer en hem dickwils worpt voor de voeten van den Biecht-vaeder, en hem by sijnen even-naesten altyt vernedert, sijn selven cleyn acht, en geen behagen en schept inde wereltsche saeken die verganckelijck zyn, eyndelijck sijn hert meer stelt op Godts dienst als op de ydelheyt die is
oytmoedich en sal daer door verheven worden gelijck eenen Joseph, en meer andere die spiegels zyn gheweest vande princelijcke deught der ootmoedicheyt, ende nu de grootste lichten des Hemels.
Ende de gene, gelijck geseyt is, zyn beseten met de vervloeckte hooveerdicheyt, die sullen vernedert worden en vallen op den leechsten gront vande verworpinghe ende versmaetheyt. Gelijck Nabuchodonosor is gevallen en verandert in een beest, om dat hy hem by Godt selfs verhooveerdicht hadde, seggende dat hy alleen de stadt van Babylonien gebouwt hadde, willende door sijn hooverdy te kennen geven dat hy eenich Goddelijck vermogen hadde terwylen den mensch van sijn eygen selven niet en heeft, ende dat allen het vermogen Godt alleen toe-comt en moet toe-gewyt worden, want hy alleen is al-machtich, daer wy alleen in moeten gelooven om salich te worden.
+
Lipsius in institutionibus.
Den Grooten Tamerlanus in den velt-slach+
verovert hebbende sijnen gesworen vyandt Taicetas die seer ongeluckich in sijn handen was
gevallen, nochtans met een goet voor-dacht om den selven ghevangene bermherticheyt te thoonen en vrydom te geven, vraeghde aen Taicetas in dese oft diergelijcke woorden, hoe hy met hem soude ghehandelt hebben waert by aldien dat hy hadde de neder-laegh gehadt en in sijn handen ghevallen waer, gaf een hooveerdige antwoorde, als ghedwongen door een spytich leet van sijne quaede fortuyn, dat hy in dien ghevalle, voor Tamerlanus sou doen maecken hebben een ysere kevie om hem daer in te stellen, en van honger en dorst te laeten vergaen, waer over Tamerlanus verwondert zynde en wiens bermherticheyt datelijck was verandert in wreetheyt, om de groote en op-geblasen hooverdy van sijnen ghevangen vyandt, hem selfs in een ysere kevie heeft laeten van honger en dorst bersten ende sijnen on-gheluckigen geest geven.
Wederom was de hooverdye van den opgeblaesen Ottocarus, Coninck van
+
Baronius.
Hongeryen, soo groot, dat hy de oytmoedicheyt van Rudolphus+
(die sijnen principaelsten Hovelinck was) om sijn slechte dracht van cleederen en deughdelijck leven, dickwils berispte en hoogelijck verachte, hem houdende voor eenen esel en grooten botterick, maer den voor-seyden Rudolphus daerom niet willende wycken van sijne oytmoedicheyt, zynde niet te min vroom in alle sijn wercken en Ridderlijcke daeden, is ten lesten Keyser gecroont van het huys van Oostenryck, waer over den Coninck Ottocarus door aen-ghedreven spyt en belgh-sucht' in sulcken
gramschap, haet en nydt is uyt-gheborsten dat hy tegen Rudolphus heeft oorlogh doen verclaeren, ende tot dien eynde by een vergaedert eenen seer grooten ende machtigen leger, waertegen den nieuwen Keyser Rudolphus hem cloeckmoedelijck heeft ghewapent, en sonder vrees sijnen vyandt te ghemoedt getrocken bereert om daer teghen slach te leveren en hem te dempen, d'welck Ottocarus gesien hebbende, heeft sich gedwongen gevonden het hooft te boogen ende oytmoet te soecken om sijn selven met den heelen leger niet ten onderen te sien gaen, laetende aen Rudolphus weten dat hy geerne over sijn misdaet wilde vergiffenisse versoecken, als het selve uyt het gesicht van het volck cost gheschieden in een verborgen tente oft andere secrete plaetse. 't Is dan ghebeurt datter bereyt werdt een tente inden leger van Rudolphus, al-waer Ottocarus souden ten voor-schyn comen om hem voor de voeten van Rudolphus te worpen, ende sijnen inwendigen en verborgen haet ont-deckt hebbende, te her-roepen dat hy oyt tot nae-deel van de eer des Keysers (die eerst sijnen onder-saet was geweest) geseyt hadde, ende daer over een tente bereyt zynde, is Ottocarus daer in gecomen, eensdeels om peys te maecken, en andersdeels om sijn hooverdy te veranderen in ootmoedicheyt: al-waer desen op-gheblaesen Ottocarus sittende inde voor-seyde tente op beyde sijn knien om aen Rudolphus vergiffenisse te eyschen, en de selve tente op eenen oogen-blick wegh genomen zynde, voor al het leger-volck openbaerlijck werdt gesien en uyt-gejockt tot een
straffe van sijn hooveerdich gemoet, in sulcker voeghen worden de hooveerdighe vernedert. Quise exaltat humiliabitur & qui se humiliat exlatabitur.