DAt de cracht der liefde niet alleen gelegen is in iemandt om schoonheyt, ryckdom en wel-sprekentheyt te beminnen maer oock om getrouwicheyt, en stantvasticheyt te vervolgen, can ick vast-stellen uyt het vrempt leven van Persiles en Sigismunda, de welcke op malcanderen soo verlieft waeren dat sy hun geen moyt en hebben ontsien om hun leven in het uyterste
gevaer des doodts te stellen, verlatende hun vaderlandt, en verwisselende hunne namen om niet bekent te wesen, te weten: Persiles genoempt Periandrus, ende Sigismunda genoempt Auristela, gelijck de historie ons aenwyst, ontleent en alleen de substantie daer-van overgheset uyt de Spaense tael, jae voor desen, in een ander tael noyt gesien.
Desen Persiles een jongh en wacker Prince den sone van den Coninck van Groenlandt en Tile synde op Sigismunda in liefde vervallen oock een Conincx dochter, hadde het ongeluck dat synen oudtsten broeder met naem Maximinus (die syn Vaders ryck toequam) oock ten hoochsten op de selve Sigismunda verlieft was die hy buyten twyfel voor syn bed-genoot sou verovert hebben, ten waer de Coninginne sijn moeder t'selve belet hadde, ter-wylen desen Maximinus in't veldt ten oorloogh was, de welcke meer genegen tot Persiles haeren jonghsten als oudtsten sone, bedacht dese middel en vondt gheraedtsaem Persiles met Sigismunda te doen vertrecken naer een ander onbekent Coninck Ryck, daer-men hun niet en sou vinden, om samen te trouwen, uyt vreese dat haeren oudtsten sone (die seer vroom, sterck, en hoochmoedich van aert was) sich mocht gewroken hebben op Persiles als hy desselfs liefde verstaen hadde, tot de gene die hy voor sijn selven toeschickte.
T'is dan gebeurt dat dese twee jonge verliefde sielen volgens den raedt van de voorseyde Coningin, hun hebben begeven tot de reyse niet alleen verwisselende, als voorschreve van naem
maer oock van gedaente, want Sigismunda heeft haer selven als Persiles vercleedt in mans cleederen laetende allen haer schoon en gout-gele hairen af snyden, met eenen vol-pluymden hoet op het hooft, en het rapier aen de syde, in voegen datter geen twee volmaeckter en aengenamer Ridders (soo het scheen) en costen be-ooght worden, de welcke samen uyt liefde sijn vertrocken, om hun oprechte en getrouwe liefde te vrymoediger en geruster op ander kusten, en uyt het gesicht van die met de selve liefde besmet was, den vollen toom te geven.
Desen vromen Persiles en soetaerdige Sigismunda die ick nu (soo voorseydt is) sal blyven noemen Periandrus en Auristela hun selven met pack en sack wel versien van voorraedt en vaste wisselbrieven op zee begeven hebbende, beneffens de voester-vrou van Auristela by naem Cloélia, die sy mede genomen hadden om hun te dienen: Soo is't gebeurt dat sy tot hun allendich leet-wesen op zee van eenighe barbarisse roovers gevangen en in een vremt ey-landt op-gebrocht sijn, alwaer Auristela beneffens haer voornoemde voester vercocht is voor een slave aen sekeren Capiteyn van een schip, genoempt Arnaldus den eenighen erfgenaem van den sone des Conincx van Denemarcken.
Periandrus, die op zee door de Roovers van syn beminde Auristela gescheyden en gestelt was in een ander schip, werdt naer eenich hoogher gewest vervoert, afgeslaeft van duysent becommeringen om het verlies van Auristela, en met een coorde om en tussen de geswollen handen en
beenen geslingert, gesleurt en ghesleept over de beteirde scheep luycken, daer ick voor weynich tydt van swyghen wil, tot dat ick de avonturen van Auristela sal ontdeckt hebben, om alsdan de historie aen den nieuwlustigen leser beter te doen verstaen.
Siet, hoe vremt dat de liefde spelt inde herten vande menschen, en in wat gevaer en peryckel eenen verliefden minnaer sijn selven stelt om de lusten tot een sterffelijcke creatuer uyt te wercken en te vervolgen. Auristela beswangert gaende met duysent suchten, van melancolie, en ontsteltenisse siende haer selven ontrooft van het licht des levens en den troost van haer hert, stervende duysent dooden in't bedencken waer Periandrus mocht vervaren wesen, ende ondertussen desen Capiteyn Arnaldus siende dat dese al te grooten droefheyt sijn gevangen Auristela (die hy meynde een jongelinck te wesen) allenskens dede verswacken, en vreesende haer door de doot te verliesen, heeft geen moyte ghespaert om haer te ondersoecken en met veel beloften giften en gaven Cloélia om te-coopen dat hy dese Auristela had mogen kennen, midts hy oordeelde de selve van grooten huyse te syn, ten langen-lesten verstaen hebbende van Cloélia dat sy een vrou-persoon was, is daer-op soo verlieft dat hy dach noch nacht en cost rusten sonder sijn ieverighe en brandende minne lusten met haer geblust te sien, doch te vergeeffs midts sy hem wys-maeckte dat sy gelofte van suyverheyt ghedaen hadde die sy niet en dacht te breken, oft om giften, oft om gaven te hinderen veele min
door dreygementen te verliesen, evenwel Arnaldus sijn selven gevoed siende met een ydel hope, nochtans hem betrouwende op den tydt en wanckelbaerheyr der vrouwen, en heeft geen moyte oft cost gespaert van de selve Auristela met alle soorten van vrindelijckheyt te tracteren, en soo te onthaelen dat hy haer de vryheyt gaf om ondertussen met haer voester Cloelia te moghen gaen wandelen ontrent den over vande zee, om haer tydts genuchten te hebben met schelpen te raepen en ander vermaeckelijckheyt.
T'is geschiet dat dese ongeluckighe Auristela met haer voorseyde voester (gaende wat te veer in zee) van eenige barbarissche roovers (die aldaer met een schuyt gelandt waren) gevangen en diep in zee ghevoert werdt, sonder te weten waer haer uyt-comst sou wesen.
Taurisa een dienst-maeght (die op het schip van Arnaldus aen haer gegeven was om te dienen) siende van veer dat haer meestersse Auristela met Cloelia van de voorseyde roovers ghevangen was heeft met luyde stemme geroepen om hulp, doch alsoo aen Arnaldus onmogelijck was dese roovers te volgen, om Auristela te verlossen, heeft selve door een sien-buys naer-ghespeurt, en gaf aen Taurisa en al sijn
schip-volck te kennen dat dit roovers waren uyt een vrempt en verwoest eylandt, alwaer een weth is (die de inwoonders van t'selve eylandt voor vast gelooven) te weten: dat uyt hun sal comen eenen Coninck gheboren vande alderschoonste vrouwe die sy connen crygen, en dat den selven Coninck, sou achterlaeten eenen sone, die een groot deel vande werelt voor hun soude winnen.
T'is te weten dat d'inwoonders van het voorseyt eylandt is een sterck, straf en barbaers volck van ongeregelt leven en ongetemden aert, aen de welcke dese weth is
ghegheven, oft vanden duyvel, oft eenigen toovenaer mede brengende hoe sy hun naer dese valse weth moeten voegen, en op wat manier sy desen Coninck sullen verwachten, niet gelijck de joden hunnen Messias, met deuren en vensters te openen, als het dondert, en blixemt naer de leeringh van hunnen Ta'mud, en Alcaran, maer dat sy tot dien eynde moeten op-offeren alle de vremde mans-persoonen die in't eylandt quamen te arriveren t'sy gerooft oft gecocht, nemende desselfs herten elck in besonder om te verbranden tot assen en de selve assen souden moeten te drincken geven aen de voornoemde barbaren van het selve eylandt met sonderlingh bevel en last, dat den genen die dese assen uyt dronck sonder walginge vanden natuer, den selven sou-men verheffen tot hunnen Coninck, daer-enboven werdt bevolen datmen in dit eylandt sou sien te crygen de alderschoonste Maeghden van vremde ghewesten om den voorseyden Coninck te laeten beslapen, die desen sone gelyck voorseyt is tot welvaert van dit eyland' sou comen te verwecken.
Hier over is eylaes dese allendige en half desperate Auristela met haer getrouwe voester (sijnde beyde gecleedt in mans cleederen) in't selve eylandt op gebrocht en gestelt in een vaste en versekerde plaetse by meer andere mans-persoonen voor gevangene, en heeft aldaer in duysent suchten en beswaerenissen des herten eenighen
tydt geseten tot dat sy wederom door seer vremde voorgevallen avonturen van Periandrus verlost is, gelijck hier naer tot verwonderingh van alle weet-lievende lesers sal volgen.
Ick hebbe hier voor verhaelt hoe dat den voornoemden Periandrus de zee was in-gevoert als hy sijn soete en schoone Auristela had moeten verlaeten, sonder te weten waer de selve was gebleven: Soo dient genoteert dat desen vromen Ridder Periandrus (begaeft met alle volmaecktheyt ende schoonheyt, die sonder Auristela niet eenen oogen-blick en socht te leven) op de zee quam te lyden een grouwelycke schip-breuck, waer door het schip gesoncken zynde, alleen over-bleef met dry barbaren de welcke hun selven beneffens desen ongeluckigen Prince salveerden op eenige by een gebonden houten dryvende, waer over Periandrus niet op en hiel den Hemel tot hulp te roepen en te doen sulckdanige clachten die de roovers niet en verstonden, om dat het geen Barbarische, maer een Polsche spraeck was.
O Hemels! thoont genaed' aen my, die ben verlaeten Van menschelijcke hulp', die my oock niet can baeten
In desen droeven noodt, ten zy gy hulpe sendt En medelyden hebt met myn bedruckt allendt. ô Godt en laet niet toe dat ick hier soo moet sterven En seffens sinck te grondt! om die ick socht te erven
Voor myne bed'-genoot, want schoon ick ben alleen En sonder hert en ziel, 'k ben eenich met myn tweên. Als ick op Auristeel eylaes begin te peysen!
Die my ont-rooft is door ons on-geluckich reysen,
De hope van myn trouw, myns herten jeught prieel Myn Nectars soeten mondt, myn uyt-vercoren deel Myn eygen zielens ziel, myn levens voester moeder Myn schoonste morgen son, en ick haeren behoeder,
Behoeder, wat ick segh, had ick myn vleesch en bloedt Gegeven aen de doodt, mischien waer sy behoedt En vanden roof bevrydt, ach myn verflaude ermen Die waren al te swack, om haer ziel te beschermen
De furi' was te groot, die my heeft over-mant
En desen schat ont-rooft, schoon dat het niet als schant Jae on-eer is geweest, voor mynen naem van eeren 't Gen dobbeleert dees smert, en doet myn spyt vermeeren,
Als ick 't verlies bedenck, ick sien myn lyden aen Vol vrees en achter-ducht, soo ick te grond sal gaen. Maer t'al te wreeden loth can noch in rust verand'ren Want schoon de rampen van de wereldt by malckand'ren
Als in een aerde-clomp oft Chaos waeren saem En dat den mensch daer door op't sop ten lesten quaem, Van 't hooghste on-geluck, jae waer de armste slaeve Godt can hem helpen noch, men raeckt wel in de haeve,
Al heeft-men schip-breuck op de zee geleden, tot De doodt by naer, noch comt de beste hulp van Godt.
Dese Roovers niet langer connende verdragen dit droef geroep en gekerm van Periandrus, heeft een van hun sijnen boogh gespannen, ende daer-op gestelt eenen scherpen pyl, dreygende alsoo den armen Periandrum te door-booren, in voegen dat hy genootsaeckt was te swygen, alle oogenblicken verwachtende den boogh-scheut, trock sijn schouderen, beet op sijn lippen met gefronste wyn-brouwen, en d'oogen naer den hemel, waer van hy metter herten was
schende hulp en genaede, wassende sijn blosende wangen met traenen, die als perels over het aenschyn rolden, waer door desen dreygenden Barbaer sulcken medelyden gevoelde, dat hy den pyl in de locht schoot, ende den boogh ontspannen hebbende, aen Periandro de handt gaf. in teecken van vriendtschap, waer door Periandrus een weynich sijnen adem her-schepte, ende een soete hope ghevoelde van te blyven leven, niet tegen staende dat de baeren hun gedurich over het hooft waeren dressende, en hun de gelegentheyt benamen van den Hemel niet te connen aen-schouwen, om dat een ieder ghenoech te doen hadde om sich op de houten vast te houden, en de selve te bestieren, hoe wel te vergeefs, want alsoo dese houten ondertusschen waeren los gegaen, en van malcanderen gespleten, zyn dese dry Barbaren on-geluckichlijck verdroncken, blyvende Periandrus alleen op noch twee over-ghebleven ghebonden houten dryven op Godts genaede, en vervolgende sijn voor-seyde clachten, sprack aldus:
O Doodt ô felle doodt! nu sal ick haest genaecken U wreede bitterheyt, en tot myn eynd' geraecken? Ach Godt en laet my niet wanhopende vergaen, Midts ick op u betrouw', siet uwen dienaer aen, Nu d'ongeluck my dwinght de wanhop' te verkiesen In dees peryckelen, die myn hop' doen verliesen,
Van langer op dit hout te leven, midts ick sien Dat sterren, son en maen voor myn allenden vlien, Myn wenschen is om niet, ick moet het wenschen laeten, Ick wensch by haer te zyn, en 't wenschen can niet baeten
Want die ick wensch is wech gevangen oft vermoort Die naer myn wenschen oft myn clachten niet en hoort, Ach Auristela ach! ach oorsaeck van myn suchten
Die voormaels hebt geweest myn oorspronck van genuchten, En nu van myne doodt, die gy mischien oock smaeckt, 't Is tydt dan dat de doodt nu oock een eynde maeckt Van myne jammer clacht, 't gen' liefd niet wilt gedoogen, En daerom heeft myn wil door liefde geen vermoogen.
Neptuyn die t'onrecht siet hoe my de doot vervolght Geen medelyden heeft, maer blyft gelijck verbolght, Hebt gy misschien ô doodt! de liefde doen begeven Van Auristeel, neemt oock om myne liefd' myn leven,
Die ick haer alle twee van jonghs heb toe-geseyt Dat wy vereenigen eeuwich in eeuwicheyt.
Desen verduldigen Periandrus aldus herwaerts en derwaerts gedreven comende door de woeste zee, die nu eenichsints ghestilt was, quamp ten lesten in eenen hoeck des waters, en sijn selven op-gherecht hebbende, sach van veer een schip ont-decken, het welck door de stormende baeren van den gestoorden Neptunus ende felle winden van Eolus ter syden by desen hoeck ghesalveert, ende al-daer ghevlucht was: de Pilooten oft Boodts-gesellen van dit schip, desen droeven Jongelinck op de voor-seyde houten siende dryven, hebben terstont uyt naturelijck mede-lyden den selven met een cleyn schuyt comen vissen, ende alsoo op het voor-schreven schip geholpen, zynde by gheval het selve schip van Arnaldus, daer sijn beminde Auristela op gheweest hadde, hoe wel hy dat niet en wist.
Arnaldus met een vrindelijck medoogen, beval terstont dat-men desen armen Jongelingh
sou her-cleeden en wel tracteren, soeckende te weten wie hy was, en van waer hy quamp, maer Periandrus door al te grooten flauwicheyt ende swackheyt, half doodt en cost niet antwoorden en oversulcx met stercken wyn gelaeft ende van schoon geviert lynwaert verandert zynde, werdt in een cleyn camerken van het schip geleyt, op een goedt sacht bedde, wel gedeckt om tot sijn selven te comen.
Taurisa die (gelijck voor-seyt is) op het selve schip noch was, Periandrum ghedurich aen-sien hebbende, hadde het geluck dat hy was slaepende neven haer camerken in't selve schip, met hope dat sy des nachts (als een iegelijck in sijn ruste sou wesen) de gelegentheyt mocht hebben om Periandrum aen te spreken, door de splete van een planck, af-scheydende hun camers.
Periandrus in den voor-avondt een goede wyl tydts gerust hebbende, en ontrent den middernacht wacker wordende, begonst eens te bedencken, waer hy was, en hoe hy aldaer soo geluckichlijck mocht geraeckt wesen, en niemant hoorende oft siende vervoorderde sijn clachten aldus:
O Godt waer ben ick hier! is iemant over-comen
Een vremder avontuer, is't spoock, oft zyn't maer droomen Ick twyffel in't geloof, hoe, ben ick noch op zee? Oft suff' ick, neen, ick ligh te droogh hier tusschen twee Verwermde laekenen die myne leden decken
Op sachten swaenen-dons, en weer tot liefde wecken Als ick 't geluck bedenck dat my den goeden Heer Heeft toe-gesonden, om ten lesten eens de eer
En lanck gewenst geluck van Auristeel te vinden, Soo sy in't leven is, door hulp van dese vrinden,
Die my uyt het gevaer van d'alder-wreetste doodt Geholpen hebben, als ick was in meesten noodt Van sterven, ach! soo sal't met Auristeel oock wesen Soo ick haer vinden can, soo ben ick heel genesen,
Ach! wist ick waer sy mach gevaren zyn, 'k en souw Noch hel noch doodt ont-sien om haere vaste trouw.
Taurisa naer dese droeve clachten met d'oogen vol traenen, gedurich geluyster hebbende, en cost haer selven niet langer op-houden sonder aen Periandro de avonturen van sijn liefste te verhalen, hoe dat Auristela met Cloélia haer voester van Barbarische Zee-roovers ghevangen was, tot haer leetwesen, en meerder spyt van den Capiteyn Arnaldus, die haer gekocht hadde. Vremde Fatael van het menschen leven! wonderlijcke fortuyn! Naer dat Taurisa allen de voor-verhaelde on-gevallen en rampsalige on-gelucken van Auristela aen den voor-seyden Prince Periandro van eerst tot lest geseyt hadde, en besonderlijck hoe dat Auristela van zee-roovers in een woest en vremt Eylandt (d'welck Arnaldus wel kende) ont-voert was, hem oock uyt-leggende de voor-geroerde, seldsaeme ende vervloeckte Weth, die aldaer scherpelijck onder-houden werdt, beneffens de liefde die den Capiteyn Arnaldus tot Auristela had' gedragen, als sy voor een vrou-persoon ont-deckt was, en wat sy hem tot bewaerenis van haer eer, wys gemaeckt hadde. Waerover Periandrus (als nu versekert zynde waer sijn liefste en schoon Auristela gelandt was)
hem met een groote droefheyt des herten (swemmende by naer in sijn eygen traenen) ten hooghsten verwondert heeft, en tot noch veel meer drift van liefde ontsteken zynde als hy verstont dat Auristela soo gestreden hadde voor haer eer, die noch niet en was geschonden: heeft bedacht een on-gemeyne en seer seldsaeme hulp-middel, die hy in dese ghelegentheyt tot sijn voor-nemen bespeurde, om tot sijnen wensch te gheraecken, te weten, hoe hy aen den voorschreven Capiteyn Arnaldus sou wys maecken dat Auristela sijn eygen suster was, die hy op zee verloren hadde, ende alle middelen socht haer te vinden, om desen Barbarissen Capiteyn alsoo te bewegen tot bermherticheyt, en te vallen in de hope van sijn verlossinge, gelijck hy gedaen heeft, ondertusschen hem verhaelende sijn vremde avonturen, werdt den Capiteyn (die de schoonheyt van Auristela niet en cost vergeten) soo beweeght en met sulcken liefde