Onderzoek bij rechtspersonen met een wettelijke taak .1 Arbeidsvoorziening

Inleiding

Arbeidsvoorziening heeft tot taak de vraag naar en het aanbod van arbeidskrachten bij elkaar te brengen en diensten te verlenen aan werklozen die moeilijk werk kunnen vinden. De publieke middelen van Arbeidsvoorziening zijn afkomstig van een rijksbijdrage (f 1,1 miljard in

Tweede Kamer, vergaderjaar 1999–2000, 26 982, nrs. 1–2 126

1997) en een inkoopbudget van uitvoeringsinstellingen van sociale verzekeringen en gemeenten (f 157 miljoen in 1997). De private middelen maken slechts een klein deel uit van de totale middelen. Europese subsidiegelden die Arbeidsvoorziening ontvangt, zijn niet in het onderzoek betrokken.

Financiële verantwoording en controle

De financiële verantwoording van Arbeidsvoorziening moet voorzien zijn van een verklaring van getrouwheid en een rechtmatigheidsverklaring, afgegeven door een onafhankelijk registeraccountant. Bij deze verklaring dient volgens de wet ook een verslag over de doelmatigheid van het beheer en de organisatie van Arbeidsvoorziening te worden gevoegd.

Volgens de Arbeidsvoorzieningswet 1996 moet Arbeidsvoorziening een administratie voeren die voldoet aan de eisen van doelmatig beheer en controle en die in elk geval inzicht geeft in haar vermogenstoestand.

Hoewel de opdracht aan de accountant, die uit 1993 stamt, bij invoering van de Arbeidsvoorzieningswet 1996 niet is aangepast, heeft de

accountant wel aandacht besteed aan de doelmatigheid van het financieel beheer. In zijn rapportage concludeerde hij dat in het jaar 1997 aanzien-lijke vooruitgang is gerealiseerd in de opzet van systemen en structuren voor doelmatigheidsbeheersing.

Arbeidsvoorziening besteedt in haar verantwoordingsinformatie geen aandacht aan het gevoerde M en O-beleid. Wel wordt jaarlijks door de externe accountant van Arbeidsvoorziening gerapporteerd over het M en O-beleid; tot nu toe is geen melding gemaakt van onzekerheid van materieel belang.

De verantwoordingsinformatie van Arbeidsvoorziening is niet altijd volledig en op tijd. Financiële informatie wordt wel grotendeels geleverd.

Maar de vereiste toelichtingen, bijvoorbeeld op afwijkingen tussen streefwaarden en gehaalde waarden, worden niet altijd gegeven.

Informatie over niet-financiële aspecten daarentegen is onvolledig. Zo ontbreekt een belangrijk deel van de informatie over prestaties en effecten van beleid en over bedrijfsvoering behoudens het financieel beheer in enge zin.

Financieel beheer

De Rekenkamer heeft het financieel beheer van Arbeidsvoorziening onderzocht aan de hand van:

• aspecten van de administratieve organisatie en het onderhoud daarvan,

• het voorkomen en bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen (M en O beleid),

De vastlegging vande administratieve organisatie van Arbeidsvoorziening is door het van kracht worden van de Arbeidsvoorzieningswet 1996 en het invoeren van een nieuwe planning- en controlecyclus bij Arbeidsvoor-ziening verouderd. ArbeidsvoorArbeidsvoor-ziening heeft geen onderhoudsorganisatie voor de administratieve organisatie.

Ook uit de rapportage van de interne accountant over 1997 bleek dat de beschrijving van de administratieve organisatie niet meer actueel was.

De totstandkoming vanhet M en O-beleid heeft bij Arbeidsvoorziening slechts gedeeltelijk plaatsgevonden. Volgens Arbeidsvoorziening zijn subsidieregelingen de enige regelingen die M en O-gevoelig kunnen zijn en het aantal subsidieregelingen neemt af. Daarom is het M en O-beleid niet verder van de grond gekomen. Omdat Arbeidsvoorziening van

mening is dat de M en O-risico’s voldoende zijn afgedekt door de bestaande regelgeving, is er geen inventarisatie gemaakt van M en O-gevoelige regelingen. Bij nieuwe regelgeving worden de uitvoerende Regionale Bureaus voorgelicht over het M en O-beleid. Voor de doelgroep is algemene informatie in brochures en folders bij de arbeidsbureaus beschikbaar. Hierin wordt echter geen melding gemaakt van mogelijke sancties.

In de subsidieregelingen wordt aangegeven hoe gegevens die belangheb-benden verstrekken vooraf en achteraf gecontroleerd worden en dat de subsidie geheel of gedeeltelijk mag worden ingetrokken als blijkt dat de belanghebbende onjuiste informatie heeft verstrekt. Volgens Arbeidsvoor-ziening is het echter zelden nodig om een subsidie in te trekken.

12.2.2 Sociale Zekerheid

Inleiding

De Rekenkamer deed in 1998 en 1999 onderzoek bij twee organisaties die sociale verzekeringen uitvoeren (hierna aangeduid als organisatie A en organisatie B).

Het onderzoek betrof de financiële verantwoording en controle, de administratieve organisatie en het onderhoud daarvan, het voorkomen en bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik van regelingen en de scheiding tussen publieke taken en private activiteiten.

Financiële verantwoording en controle

De twee uitvoeringsorganisaties maakten beide twee aparte financiële verantwoordingen, een jaarrekening met jaarverslag en een verant-woording sociale verzekeringen (SV), waarin volgens de voorschriften ook aandacht wordt besteed aan de rechtmatigheid en aan aspecten van financieel beheer zoals het voorkomen en bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik (M en O). Alle verantwoordingen verschenen tijdig. Op grond van het verantwoordingsprotocol «financieel» moeten de

uitvoeringsorganisaties per fonds, per wet en bij de kosten van de uitvoering accountantsverklaringen opleveren. De accountantsverklaring dient zowel betrekking te hebben op de getrouwheid als op de rechtma-tigheid.

De verantwoording SV van organisatie A voldeed niet helemaal aan de voorschriften. Hierin ontbraken de bedragen van de onrechtmatigheid per wet/fonds en de accountantsverklaringen per wet/fonds. Deze bedragen en verklaringen waren overigens wel in het rapport van bevindingen van de interne accountantsdienst van deze organisatie opgenomen.

De jaarrekeningen waren voorzien van een goedkeurende accountants-verklaring (getrouwheidsaccountants-verklaring). De verantwoording SV van uitvoeringsorganisatie B was gebaseerd op een goedkeurend

rechtmatigheidsoordeel van haar interne accountantsdienst. De interne accountantsdienst van organisatie A maakte bij alle wetten een

voorbehoud voor de resterende onzekerheid als gevolg van misbruik.

Financieel beheer

Deadministratieve organisatie was bij uitvoeringsorganisatie B volledig en actueel beschreven. Bij organisatie A was de administratieve organi-satie op hoofdlijnen beschreven, maar op onderdelen niet actueel.

Beide uitvoeringsorganisaties beschikten over eenonderhoudsorganisatie voor de administratieve organisatie. De Rekenkamer stelde voor twee wetswijzigingen en een organisatiewijziging vast dat de onderhouds-organisatie bij onderhouds-organisatie B had gefunctioneerd. Bij onderhouds-organisatie A bleek

Tweede Kamer, vergaderjaar 1999–2000, 26 982, nrs. 1–2 128

het onderhoud van de administratieve organisatie niet geheel tijdig te verlopen.

De interne accountantsdienst speelde bij beide organisaties een belang-rijke rol bij het toetsen van de werking van de administratieve organisatie en de daarin opgenomen maatregelen van interne controle. De interne accountantsdienst baseerde zich daarbij bij organisatie B grotendeels op steekproeven, bij organisatie A voerde deze dienst naast een steekproef ook specifieke onderzoeken uit naar onderdelen van de administratieve organisatie.

Bij beide organisaties bleken de maatregelen vaninterne controle niet altijd volgens de opzet te werken. Bij organisatie B bleek dat vooral door het grote aantal formele fouten dat de interne accountantsdienst in haar steekproeven aantrof. Bij organisatie A kwam dat ook tot uiting in de rapportages over de specifieke onderzoeken.

Beide organisaties hadden in de uitvoeringsprocessen maatregelen getroffen ter voorkoming en bestrijding van misbruik. Bij de organisatie A ontbrak een samenhangendM en O beleid, met een daarbij behorende risico-analyse en een kwantificering van de resterende onzekerheid als gevolg van M en O. Organisatie B daarentegen had wel een dergelijk M en O beleid ontwikkeld.

De organisaties maakten beide gebruik van elektronische gegevens-uitwisseling om misbruik tegen te gaan. De Rekenkamer concludeerde in haar rapport Elektronische uitwisseling werknemersgegevens (Tweede Kamer 1998–1999, 26 266, nrs. 1–2) overigens dat bij de uitvoeringsin-stellingen van de werknemersverzekeringen, ondanks bereikte resultaten, er nog veel moet gebeuren voordat de Gemeenschappelijke Verwijsindex als een effectief en efficiënt instrument in het kader van misbruik-bestrijding kan worden beschouwd.

Organisatie B voerde geen private activiteiten uit. Organisatie A daaren-tegen maakte deel uit van een holding met werkmaatschappijen die private activiteiten uitvoerden. In de verantwoordingsinformatie wordt geen aandacht besteed aan de scheiding publiek-privaat.

De Rekenkamer onderzocht in haar onderzoek Elektronische uitwisseling werknemersgegevens (Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 26 266, nrs 1–2) ook een aantal aspecten van descheiding van publieke taken en private activiteiten. In haar rapport constateerde zij dat de scheiding publiek-privaat niet helemaal waterdicht was: de contracten voor het leveren van gegevens van werkgevers via een werkmaatschappij binnen dezelfde holding sloten verdere doorlevering van gegevens aan commer-ciële ondernemingen niet geheel uit.

12.2.3 Conclusies

Arbeidsvoorziening en haar externe accountant voorzien het ministerie van informatie over zowel de rechtmatigheid als het financieel beheer.

Twee belangrijke onderdelen van het financieel beheer, het onderhoud van de administratieve organisatie en de maatregelen ter bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik krijgen bij Arbeidsvoorziening weinig aandacht. Wel is in de controle-opdrachten aan de externe accountant opgenomen, dat deze in zijn rapportages naast de doelmatigheid van het beheer en de organisatie ook deze twee onderwerpen behandelt.

De verantwoordingsinformatie van de twee uitvoeringsorganisaties sociale verzekeringen aan het Ctsv voorziet in informatie en

accountants-verklaringen over de rechtmatigheid en over die onderdelen van het financieel beheer die van belang zijn voor de totstandkoming van de financiële verantwoording. Bij beide organisaties maken de interne accountantsdiensten veel werk van het toetsen van de werking van de administratieve organisatie en de interne controles.