Een mevrouw van 56 komt op controle vanwege haar diabetes en verhoogd cardiovasculair risico.
Mevrouw heeft flink overgewicht. Ze weet niet hoe het komt, zit in de familie. Iedereen in haar familie is stevig, dus logisch dat zij dat ook is. Haar diabetes is matig gereguleerd.
Ze werkt als secretaresse, en komt nu langs voor haar drie-‐maandelijkse controle.
Aandachtspunten:
1. Hoe bespreek je het Semas-‐profiel in het consult?
2. Kan je met deze mevrouw aan de slag met zelfmanagement? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?
3. In welke stap van Doen en blijven doen zit deze patiënt?
4. Wat ga je doen; hoe pak je het aan?
Geslacht: vrouw Leeftijd: 56
Dimensie: last van ziekte Info: weinig
Actie: Ga na of de motivatie voor gedragsverandering aanwezig is.
Dimensie: computervaardigheden Info: Goed
Actie: Geen beperking voor internetgebruik. Verwijs door naar een passende zelfmanagementinterventie of website.
Dimensie: functioneren in groepen Info: Redelijk
Actie: Vraag naar voorkeur voor type ondersteuning
Dimensie: de bereidheid tot zelfzorg
26 Info: Bereid
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Invloed op gezondheid Info: Zelf in de hand
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Vertrouwen in eigen kunnen Info: Veel vertrouwen
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: hulp van anderen Info: Veel hulp
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Omgaan met problemen Info: Uiten via emoties
Actie: Geef uitleg over copingstijlen (manieren van omgaan met stress).
Leg uit dat de stijl ‘probleem oplossen’ meestal het beste is voor zelfmanagement.
NB: als het probleem niet te beïnvloeden is, is dit een goede copingstijl (acceptatie). Ook bij een zeer belastende gezondheidssituatie kan dit in eerste instantie een goede copingstijl zijn.
Vraag: wat speelt er (stap begrijpen) in de gezondheidssituatie? Wat betekent dat voor u en voor uw functioneren? Wat wilt u bereiken? Welke mogelijkheden ziet u zelf om actief om te gaan met uw gezondheidssituatie?
Stel individueel zorgplan op met concrete doelen waar de patiënt aan wil werken.
Verwijs evt. naar een van de zelfmanagementinterventies.
Dimensie: angst Info: nooit
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor meer zelfmanagement
Dimensie: depressie Info: Nooit
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor meer zelfmanagement
27
5.2 Casus 2
Een mevrouw van 69 jaar heeft overgewicht, en milde COPD. Ze rookt nog steeds. Ze merkt dat haar conditie achteruit gaat. Dat vindt ze jammer. Ze wil niet stoppen met roken, dat doet ze al zo lang.
Soms is ze bang voor de exacerbaties.
Aandachtspunten:
1. Hoe bespreek je het profiel in het consult?
2. Kan je met deze patiënt aan de slag met zelfmanagement? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?
3. In welke stap van Doen en blijven doen zit deze patiënt?
4. Wat ga je doen, hoe pak je het aan?
Geslacht: vrouw Leeftijd: 69
Dimensie: last van ziekte Info: gemiddeld
Actie: Kans op sterke motivatie door last van ziekte, en niet te ernstig belemmerd door last van de ziekte. Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: computervaardigheden Info: Redelijk
Actie: Vraag naar computervaardigheden voor verwijzing naar internetinterventie of website. Zijn er mensen in de omgeving die kunnen helpen?
Dimensie: functioneren in groepen Info: Redelijk
Actie: Vraag naar voorkeur voor type ondersteuning
Dimensie: de bereidheid tot zelfzorg
28 Info: Enigszins bereid
Actie: Vraag na wat de patiënt zelf zou willen doen, en wat niet
Dimensie: Invloed op gezondheid Info: Zelf in de hand
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Vertrouwen in eigen kunnen Info: Veel vertrouwen
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: hulp van anderen Info: Veel hulp
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Omgaan met problemen Info: Afleiding zoeken
Actie: Geef uitleg over copingstijlen (manieren van omgaan met stress).
Leg uit dat de stijl ‘probleem oplossen’ meestal het beste is voor zelfmanagement, en de stijl
‘afleiding zoeken’ vaak een negatief effect heeft op de gezondheidssituatie.
Vraag: wat speelt er (stap begrijpen) in de gezondheidssituatie? Depressiviteit? Angst? Wat betekent dat voor u? Wat betekent dat voor uw functioneren? Wat wilt u bereiken? Welke mogelijkheden ziet u zelf om actief om te gaan met uw gezondheidssituatie? Stel individueel zorgplan op met grote kans van slagen, kleine stapjes.
Dimensie: angst Info: soms
Actie: Angst vormt een barrière voor zelfmanagement. Gebruik aanvullende vragenlijsten voor stellen van diagnose. Leg mechanisme bij angst uit (signaal van controleverlies) Vul kennistekort aan, geef realistische informatie
gebaseerd op expertise.
Dimensie: depressie Info: Nooit
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor meer zelfmanagement
29
5.3 Casus 3
Man van 71, heeft sinds 7 jaar diabetes. Zijn vrouw is overleden, en zijn kinderen wonen ver weg, maar komen vaak langs. Deze patiënt probeert zo veel mogelijk nog zelf te doen. Huishouden en boodschappen gaan hem prima af. Hij heeft er vertrouwen in dat hij dit nog wel een tijdje vol kan houden. Hij mist zijn vrouw heel erg, dat maakt hem vaak somber. Soms is hij bang om in
verlegenheid te raken bij andere mensen. Hij merkt lichamelijk niet veel van de diabetes, maar alle pillen en controles vindt hij wel vervelend. Hij weet wel dat dit belangrijk is voor zijn gezondheid.
Hij heeft een licht overgewicht, en beweegt te weinig. Hij krijgt veel adviezen voor het omgaan met zijn ziekte en veranderingen in leefstijl, maar doet vervolgens niet zo veel.
Aandachtspunten:
1. Hoe bespreek je het profiel in het consult?
2. Kan je met deze patiënt aan de slag met zelfmanagement? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?
3. In welke stap van Doen en blijven doen zit deze patiënt?
4. Wat ga je doen, hoe pak je het aan?
Dimensie: last van ziekte Info: gemiddeld
Actie: Kans op sterke motivatie door last van ziekte, en niet te ernstig belemmerd door last van de ziekte. Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: computervaardigheden Info: Redelijk
Actie: Vraag naar computervaardigheden voor verwijzing naar internetinterventie of website. Zijn er mensen in de omgeving die kunnen helpen?
Dimensie: functioneren in groepen Info: Lastig
30 Actie: Niet verwijzen naar groepsinterventie
Dimensie: de bereidheid tot zelfzorg Info: Enigszins bereid
Actie: Vraag na wat de patiënt zelf zou willen doen, en wat niet
Dimensie: Invloed op gezondheid Info: Zelf in de hand
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement
Dimensie: Vertrouwen in eigen kunnen Info: Veel vertrouwen
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: hulp van anderen Info: Alles alleen
Actie: Ga na welke steun de patiënt ervaart. Waardeer steun van anderen. Bied steun aan, en help steun vragen. Betrek de familie, en licht de familie voor. Bedenk samen een strategie om om te gaan met weinig steun en onbegrip uit de omgeving.
Dimensie: Omgaan met problemen Info: Probleem oplossen
Actie: Kijk welke vervolgstappen de patiënt kan zetten voor (meer) zelfmanagement.
Dimensie: angst Info: soms
Actie: Angst vormt een barrière voor zelfmanagement. Gebruik aanvullende vragenlijsten voor stellen van diagnose. Leg mechanisme bij angst uit (signaal van controleverlies) Vul kennistekort aan, geef realistische informatie
gebaseerd op expertise.
Dimensie: depressie Info: Vaak
Actie: Gebruik aanvullende vragenlijsten voor stellen van diagnose. Leg mechanisme uit bij depressie (signaal van ‘verlies’) en de samenhang met passiviteit. Stimuleer afleidende activiteiten, bewegen, het zoeken van sociale steun, praten over zijn/haar gevoelens, en het houden van regelmaat in het leven. Werk aan acceptatie (emotionele coping) als het probleem niet
beïnvloedbaar is. Kijk samen met patiënt naar acceptatie/hoe zo veel mogelijk te doen gegeven de situatie. Stel hierbij een individueel zorgplan op. Laat de patiënt zoveel mogelijk sturing, grip, en controle ervaren. Zet kleine stapjes om het vertrouwen in eigen kunnen op te bouwen.