DE WAARDE EN DE MOGELIJKHEDEN
Wat is de waarde van verbeelding voor het individu? De uitwerking van verbeelding op een individueel mens kan vooral in deze tijd van de overheersende massamedia een bevrijdende werking hebben. Daarnaast kunnen in de verbeelding utopische ideeën en dromen levensechter gemaakt worden wanneer het hier en nu in de massa een benauwend gevoel veroorzaakt. Daarmee bedoel ik niet dat de verbeelding gezien moet worden als een uitvlucht uit de werkelijkheid waarin de dromen niet verwezenlijkt kunnen worden. De verbeelding zie ik als een mogelijk om die dromen juist vast te houden en te gebruiken als drijfveer.
‘Het handwerk van de vrijheid bestaat eruit dat je moet uitvinden in hoeverre je je dagdromen kunt realiseren. Dan komt het aan op zelfkennis en zelfonderzoek, op het ontdekken van jezelf. En daar je verbeelding op loslaten.’38
Dankzij de verbeelding kunnen wij ons afwezige en zelfs niet in werkelijkheid be- staande zaken voorstellen of herinneren. We kunnen er een eigen wereld in ontwer- pen waarin mogelijkheden in plaats van feitelijkheden worden verkend. Naast ons waarnemen en denken is de verbeelding een instrument om kennis op te doen, zowel over onze eigen binnenwereld als over de wereld buiten ons bewustzijn. ‘Denk dus aan de mogelijkheid je terug te trekken in dat kleine privé-domein en vooral, laat je niet uit je evenwicht brengen en forceer je niet, maar wees vrij en be- zie de dingen als een man, een mens, een wereldburger, een sterfelijk schepsel.’39
Verbeelding in de kunst, film of het grafisch ontwerp zie ik als noodzaak voor het in- dividu waarin het publiek wordt aangesproken. Waarin het publiek niet alleen wordt aangesproken als consument, maar als ‘volwaardig burger.’
31
CONCLUSIE
Dat wij als individuen in de massa een besef krijgen van ons onbewust reactiever- mogen in de massamedia zie ik als een belang dat kan worden aangewakkerd door middel van verbeelding, door de verbeeldingskracht van een kijker te stimuleren. In hoofdstuk twee heb ik verschillende methoden aangekaart die de verbeelding kunnen opwekken. De beeldende kunst zie ik als een vrij en natuurlijk speelveld om de alledaagse dingen op deze manieren naar voren te brengen. Maar waar de nadruk en het concrete, leerzame gedeelte voor mijzelf in zit, zijn de actuele voorbeelden uit het grafisch ontwerpen. In de voorbeelden die ik heb getoond zie ik overeenkomsten met een autonome manier van werken die door middel van een poging tot visua- lisering tot verbeelding goed is toe te passen in het grafisch ontwerpen. De echte betrokken grafisch ontwerpers zie ik persoonlijk dan ook niet alleen als grafisch ont- werpers, maar ook als beeldend kunstenaars die hun mening en gedachten over de samenleving durven te uiten in hun werk. En door middel van verschillende metho- den de kijker proberen uit te dagen de verborgen laag in het ontwerp te ontcijferen. Voor mij ligt hier de nadruk in de ontwerpen die ik wil maken. In hoofdstuk twee en vier heb ik onderzocht op welke momenten dit gepast is of mogelijk. ’ Veelzijdige concepten kunnen diepzinnig overkomen, maar juist door hun complexiteit onbegrij- pelijk zijn.’
Voor de toekomst van mijn rol in het grafisch ontwerpen gaat het mij om het juiste moment voor verbeelding te bepalen. Hiermee dus de keuzes die ik daarmee maak als individu in de massa en de keuzes die ik maak als ontwerper in de massamedia. ‘...in de hoop dat dat ook een moment van kritiek en kritisch handelen kan zijn.’ René Boomkens.
32
BRONNENLIJST
– BOEKEN
VAN MYSTERIE NAAR MEDIAMACHINE René Magritte – denken en beelden
Publicatie AKV. St. Joost
HET BEELD
Bouwstenen voor een algemene iconologie
Jan Marie Peters
NIETZSCHE
Waarheid en cultuur NIHILISME EN CULTUUR
Europese ideeëngeschiedenis in een sociologisch perspectief
J. Goudsblom
MODERNE LEEGTE
Over kunst en openbaarheid
Camiel van Winkel
KRITISCHE MASSA
Over massa, moderne ervaring en popcultuur
René Boomkens
MIJN WERK IS NIET MIJN WERK Ontwerpen voor het publieke domein
Hugues Boekraad
VISUAL COMMUNICATION Images with messages
Paul Martin Lester
NOTITIES BIJ EEN NIEUWE ONTWERPMETHODIEK
Ewan Lentjes
WAYS OF SEEING
John Berger
HET PRIMAAT VAN DE ZICHTBAARHEID
Camiel van Winkel
OVER LEVENSKUNST
Joep Dohmen
CONCEPTUELE KUNST
Daniel Marzona
IMAGINEERING
Het creëren van belevingswerelden
Diane Nijs en Frank Peters
TEKENS EN BETEKENIS IN HET SOCIALE LEVEN
33
DE VERLEIDING VAN HET POËTISCHE
Aart van Zoest
DE TEKEN EN BETEKENIS
Het semiotische instrumentarium
A. van de Lubbe en Aart van Zoest
EEN HAZEWIND OP GYMPEN Conceptontwikkeling in de reclame Goos Geursen
– KRANTENARTIKELEN
WE ZIJN ALLEMAAL DAGDROMERS
Interview met Pascal Mercier; Elk boek moet iets zijn wat voortvloeit uit wat je bent Het Parool
Alle Lansu
DE WERELD IS HET VERHAAL
Hoe universeel is hollands ‘grootste schrijver?; Een hommage aan de bijna 75-jarige Cees Nooteboom, NRC Handelsblad
Alberto Manguel
DOOR GLOBALISERING VERDWIJNT HET PERSPECTIEF OVER ANGST, ONTHEEMDING EN BEVRIJDENDE CHAOS
Opinie & Debat
René Boomkens
VERBEELDING ALS SLEUTEL TOT VERANDERING Interview Charles Esche
Het Financiële Dagblad
– TIJDSCHRIFTARTIKELEN
VERSCHEIDENHEID, NOODZAAK EN EVOLUTIE Morf nr. 8
George Basalla
THE HEALING MACHINE Mister Motley nr. 19, Magisch
Imke Ruigrok
HET FAILLIET VAN DE MAGIE Mister Motley nr. 19, Magisch
Hein van Dongen
– SCRIPTIES LAWRENCE WEINER
De verbeeldende kracht van het woord
34
HET LEVEN IS EEN SCHOUWTONEEL Over metaforen in het dagelijks leven
Barbara Asselbergs
– FILMS
VLUCHT DER VERBEELDING
Korte film over de onbegrensde passie van een explicateur voor de stomme film
Boris Paval Conen
– WEBSITES ROBIN RHODE
www.perryrubenstein.com TELE2 CAMPAGNE
www.creatie.nl RECENSIE THE MUSE www.cinema.nl
RECENSIE KESSELSKRAMER, KUNSTHAL ROTTERDAM www.kunstbus.nl
ARTIKEL ZINWEB www.zinweb.nl
ARTIKEL WIJSBEGEERTE www.wijsbegeerte.vu.nl