De komst van de computer is eigenlijk niet alleen de komst van een nieuw ‘potlood’, maar ook de komst van een nieuw ‘papier’. Het medium heeft ook nieuwe eisen met zich mee gebracht. Waar een vel papier en opdruk nog vrij eenvoudig is, blijkt deze machine toch ingewikkelder. Voor het maken van een ontwerp wat door consumenten gebruikt kan worden moet er vaak een programmeur aan te pas komen. De grafisch ontwerper blijft vaak in de computer wereld nog vormgever.
De komst van de computer deed het belang van één dimensie ook meer inzien. De dimensie tijd was al
merkbaar in de typografie van Tschichold en het mo- dernisme. Een lezer kon zo makkelijk de hoofdzaken lezen van een beeld en een idee krijgen waar het om draaide binnen een korte tijd. De bewegende beelden die mogelijk zijn met de computer vraagt om meer in- zicht van een vormgever. De digitale lettertypes zwer- men wel met soms de honderden over de computer, maar beroepen zich niet vaak op de economische leesbaarheid. De tijdsduur en vlotte economie zouden moeten vragen om een letter die in eenvoudig is in vormherkenning. De realiteit is dat er zo veel mogelijk is met het beeldscherm dat het ontwerp vol zit met bombastische letters en beelden.
De afmetingen van een beeldscherm en zijn opbouw gebeurde niet in millimeters of dots, maar in pixels. De vierkante pixel is sinds het begin al snel verhoogd in duizenden bij duizenden en verspreid over een rechthoekig veld. Voordeel van een beeld- scherm is dat het basis principe van de drie kleuren gemaakt van licht veel meer kleuren kunnen maken, en dat er geen moeilijkheden zijn met een drukpers en zijn beperkingen. De pixel betekende niet veel voor de verhouding van de letter. De verfijnde beeld- schermen kunnen in gigantische scherpte alle letter in grote en kleine corpsen projecteren. Nadeel is dat er geen gevoel kan worden opgewekt bij de aanra- king van het beeldscherm. Het blijft een glad object waar sommige ontwerpen vragen om een ruw soort papier met wat meer gevoel. Of het gevoel van reliëf van een door gedrukte letter wat meer drama geeft
Kwaliteit in lettervorm 3.0 Computer tijdperk
aan een beeld kan moeilijk worden nagebootst met een beeld. Vandaar ook het standpunt van menig ontwerpers en drukkers dat het papier niet verloren gaat.
Hét nieuwe begrip in de grafische vormgeving is de term interactie. Een consument kan steeds meer zelf de hand leggen in gegeven materiaal of beeld. De vooraf bepaalde elementen worden door een ontwerper en vormgever als instrument gegeven. Waarna de consument er zelf mee aan de slag kan. Dit betekend dat de grafisch ontwerper een gedeelte van zijn naam afstaat, namelijk het grafische gedeelte, en als ontwerper de elementen bepaalt voor een concept. Dit kan bijvoorbeeld interactieve software zijn als een encyclopedie op cd of een interactieve website. De keuze van letter kan vast staan, maar op het moment gaat de trend dat iedereen een ‘designer’ is en zijn letterkeuze zelf maakt. Goed voorbeeld is de ruimtelijke installatie van Joes Koppens. Hij maakte een interactieve installatie waar een mens de baas was over plaatsing van tekst en zo het gehele beeld kon manipuleren. In de hand-out van het Graphic Design
Museum, waar deze stond opgesteld in 2008, stond
het volgende:
Teksten op beeldschermen worden door- gaans weergegeven alsof ze gedrukt zijn op papier. De lineaire ordening van informa- tie laat gebruikers eindeloos scrollen door teksten. Bij het gebruiken van hyperlinks ( verwijzingen naar informatie die achter een tekst schuil gaat ), verliezen veel gebrui- kers letterlijk het overzicht op datgene wat oorspronkelijk het doel was van hun lees- of zoekactie. Usetext is een serie interfaces voor zowel schrijvers als lezers van beeld- schermtekst, ontwikkeld in samenwerking met schrijver Max Bruinsma. Eén van de interfaces maakt het mogelijk om delen van teksten te vergroten en achterliggende lagen zichtbaar te maken zonder het geheel uit het oog te verliezen.
De gebruiker bepaalt wat voor hem belangrijk is of niet en beïnvloedt daarmee de visuele ordening van de informatie. De installatie Usetext, please touch is een ruimtelijke uitvoering van Usetext waarbij bewegingen van toeschouwers de weergave van informatie beïnvloeden.
Kwaliteit in lettervorm 3.0 Computer tijdperk
Het wereld wijde web, wat gegroeid is tot ongeken- de grootte, is een van de meest inventieve plaatsen waar dagelijks nieuwe ontwikkelingen zijn op het gebied van communicatie en ontwerp. De interactie tussen mensen over de meest diverse onderwerpen wordt steeds meer kwaliteitsgebonden visueel aange- kleed. Het zelf maken van een website wordt steeds toegankelijker net als de aankleding. Er zijn websites waar jezelf een blog of wel online dagboek aan kunt maken die geheel gratis is. De websites worden ook steeds dynamischer. In het begin van het internet bestonden webpagina’s alleen nog uit tekst met af en toe een plaatje, maar zijn uitgebreid tot interactieve virtuele werelden.
Door veel vernieuwingen als de computer, internet, grenzeloos kunnen werken en soms ook denken zou je zeggen dat een letter van nu vele malen beter zou moeten werken. Daarnaast zou er een verwachting zijn van een totaal ander letterbeeld ten opzichte van vroeger, minder is waar. Men kiest nog vaak, wan- neer het gaat om dienende typografie of te wel een leesbaar stukje tekst, voor de klassiekere letters. Deze stamt nog af van het tijdperk voor de computer of is een remake is van de humanisten uit de renaissance. De esthetische digitale/computer letter wordt nu alleen nog toegepast op boekomslagen of in titels op websites. De acceptatie van de letter als leesletter zal met kleine stappen gebeuren totdat deze tot deze zich laat lezen als een bekwame leesletter. Usetext, Please Touch
2004 , Joes Koppens
Kwaliteit in lettervorm 4.0 Herziening
Het internet heeft het wereldbeeld een stuk kleiner gemaakt voor de mens, maar de complexiteit van de samenleving is des te groter geworden. Het is voor de mens prettig om een zekere structuur te hebben die helderheid bied en ervoor zorgt dat men zich veilig voelt. Het leven volgens patronen biedt een leidraad in de dynamische samenleving van vandaag.
Het terug grijpen naar structuur valt ook te merken
bij huidige ontwerpers en andere visueel ingestelde. Vaak grijpt men terug naar de oude klassiekers binnen het letterontwerp. Het grijpen naar het bekende heeft er voor gezorgd dat er standaarden zijn ontstaan bij de ontwerper en bij de massa. Dit is al te merken bij studenten die met een dubio zitten over de keuze voor historische ‘goed’ letters of het experiment aan moeten gaan. De keuze voor een bestaand en ‘goed’ functionerend lettertype is meer voor de hand lig- gend dan te werken aan een letter die misschien niks oplevert. De massa grijpt niet snel naar nieuwe letters die je ook nog eens fors moet betalen en misschien net zo goed werken als die letter die je al hebt. Dat maakt het leven voor een letterontwerper moeilijk om voor een algemeen doel te werken. Samen met de
groeiende welvaart heeft het ervoor gezorgd dat let- ters ‘in opdracht van’ veelvuldig worden ontworpen, en vaker beter worden ontvangen door de massa. Ze worden vaak beter ontvangen omdat er een zekere herkenbare identiteit aan vast zit waaraan men zich wil koppelen. Gevolg van deze exclusieve ontwerpen is dat er goedkope kopieën komen van kwaliteitslet- ters en verspreid worden via internet.
Het publieke domein – algemene plaatsen waar
iedereen deelneemt en bijdraagt aan de ( visuele ) sa- menleving – waaronder internet vraagt net als iedere laag in de samenleving om structuur en houvast. Het internet functioneert als een grote blender van stijlen en culturen maakt het moeilijk om onderscheid te ma- ken in domeinen. De visie dat er één algemene cultuur zal komen zonder conflicten is een mooi ideaal beeld wat nog lang zal duren, maar kent ook een keerzijde. Hier tegenover staat het doem beeld van het verval van lang ontwikkelde gebruiken en gekoppelde kennis.
Het is belangrijk om te zien dat een grote cultuur altijd weer uit kleinere segmenten bestaat. Groeiende complexiteit, diversiteit, deelname van de consu- ment aan het publieke domein en mengvormen van bestaande elementen vraagt simpelweg om alertheid. Het punt kwaliteit blijft belangrijk binnen de visuele cultuur. Kwaliteit die men vindt in lang ontwikkelde processen uit de historie kan gefilterd worden en in nieuwe vormen worden toegepast. Dit kan men- sen uit verschillende culturen weer met elkaar doen verbinden. Een goed voorbeeld is een lettertype wat
herziening
4.0
Kwaliteit in lettervorm 4.0 Herziening
in 2008 op de markt is gekomen uit de hand van vier ontwerpers. Engelse ontwerpers Arlette Boutros,
Mourad Boutros, Richard Dawson en Dave Farey heb-
ben een combinatie weten te maken van het Latijnse schrift en Arabische schrift in één font genaamd ‘Tan- seek’ wat harmonie betekend. In de beide schriftvor- men zit een klassieke en moderne vorm. Dit betekend voor het klassieke gedeelte meer kalligrafie voor het Arabische schrift en Humanistische schreefletters voor het Latijnse schrift. De moderne vorm levert voor het Latijnse schrift schreefloze letters op en voor het Ara- bische schrift strakkere geometrische tekens. Er was voorheen geen richtlijn die het Arabische en Latijnse schrift met elkaar verbond dus hebben ze voor deze vereniging een nieuwe techniek moeten zoeken. Van beide kanten zijn de verhoudingen enigszins aan gepast voor een mooie bemiddeling wat als een sym- bool laat zien dat een dergelijke samenwerking tussen oost en west mogelijk is.