Dit proefschrift is ontstaan door het ontbreken van therapieën voor alledaagse licha- melijke klachten en problemen die ik als kinderarts tegenkwam. Veel voorkomende problemen zoals steeds terugkerende luchtweginfecties (het chronisch verkouden zijn), vermoeidheid, aspecifieke allergieën, een verstoorde maar nog net redelijk goed functionerende schildklier hebben vaak geen medische verklaring. Door het ontbreken van een medische verklaring, houdt het ook in dat er geen therapie voor- handen is, en dat je als arts niet iets kan bieden aan de ouders. In onze onderzoeken hebben we onderzocht of een voedingsadvies een mogelijke behandeling kan zijn, aangezien grote groepen kinderen niet alle voedingsstoffen binnenkrijgen en een aanzienlijk percentage kinderen (met name de kinderen die kwakkelen) minder dan één keer per week groente eet. Wij ontwikkelden hiervoor een voedingsadvies met onbewerkte producten; 5x per week groene groenten bij de avondmaaltijd, 3x per week rundvlees bij de avondmaaltijd, dagelijks 300 ml volle zuivel (volle melk of volle yoghurt) en roomboter op brood. Alles in leeftijdsadequate hoeveelheden volgens het voedingscentrum. De achtergronden en het ontstaan van het voedingsadvies worden beschreven in hoofdstuk 1.
Hoofdstuk 2 beschrijft een overzicht van uitkomsten van reeds gepubliceerde lite- ratuur (een review) over de effecten van verschillende soorten voeding op lucht- weginfecties bij kinderen en volwassenen. De resultaten van andere onderzoekers suggereren gunstige effecten van voeding bij het voorkomen en verkorten van de duur van infecties van de bovenste luchtwegen. De voedingsproducten die dit kunnen bewerkstelligen zijn bijvoorbeeld; kiwi, vlierbessen, pre- en probiotica, visolie en knoflook.
Bij patiënten met terugkerende infecties van de bovenste luchtwegen kan een advies met één enkel voedingsproduct dus gunstig zijn. Een dieetinterventie met meerdere voedingsproducten voor luchtweginfecties is zelden onderzocht, met uitzondering van de effecten van het mediterrane dieet in Spanje. In dit voor-na onderzoek werd een afname van luchtweginfecties vastgesteld na een verandering in de leefstijl (combinatie van mediterrane eetgewoontes en lichamelijke beweging). De effecten van het mediterrane dieet zijn gebaseerd op het concept van voedselsynergie; de effecten van (een combinatie van) voedsel zijn veel sterker zijn dan de effecten van het aanvullen van een enkele voedingsstof of product (zoals bv het aanvullen van vitamine C of alleen kiwi). Door de synergie heeft het meerdere aangrijpingspunten waarbij het de afweer kan versterken. Sommige mechanismes zijn al bekend, maar er zijn ook nog niet ontdekte mechanismes.
Hoofdstuk 3 beschrijft de effecten van ons dieetadvies, bestaande uit rundvlees (3 keer per week), groene groenten (5 keer per week), dagelijkse 300 ml volle melk en roomboter, op het IgE-gehalte bij kinderen met luchtwegklachten. Een verhoogd IgE gehalte wordt o.a. gevonden bij allergieën. In deze retrospectieve case-control studie bij 105 kinderen zagen we een daling van het IgE gehalte van 9,2 kU/l (=22 ug/l) na 4 maanden volgen van het voedingsadvies. We hebben geen verandering in de IgE-gehaltes in de controlegroep waargenomen. Bij 53% van de kinderen in de voedingsadviesgroep en 29% in de controlegroep (p<0.001) werden subjectieve verbeteringen van de klinische klachten genoemd door de ouders.
In hoofdstuk 4 hebben we het effect van hetzelfde voedingsadvies op de vermoeidheid bij kinderen onderzocht. In dit niet-gerandomiseerde gecontroleerde onderzoek bij 98 kinderen met onverklaarde vermoeidheidsverschijnselen verbeterde de slaap in de interventiegroep (de voedingsgroep). We evalueerden elk afzonderlijk voedings- bestanddeel (van de vier in totaal) en het effect daarvan op de vermoeidheid in de onderzochte populatie. Groene groenten verbeterden de cognitieve vermoeidheids- scores significant en volle melk verbeterde het slaapdomein significant.
Het Lipidenprofiel (cholesterol spectrum) wordt nauwelijks onderzocht bij jonge kinderen wanneer er geen relatie is met familiaire dyslipidemie (een aangeboren aanleg voor afwijkingen in de cholesterol stofwisseling). Het grootste gedeelte van de kinderen heeft dat niet. Wat zijn de gevolgen voor het lipidenprofiel wanneer kin- deren zonder deze afwijking volvette zuivelproducten in hun dieet introduceren? In hoofdstuk 5 zijn de resultaten beschreven van een retrospectieve case-control studie op de lipidenprofielen van kinderen met en zonder het voedingsadvies. Na 5 maanden liet de voedingsadviesgroep geen ongunstige lipidenprofielen zien. Integendeel, HDL- cholesterol (een prognostische gunstige risicofactor voor hart- en vaatziekten) nam na het volgen van het voedingsadvies aanzienlijk toe, evenals de cholesterol/HDL- verhouding en het niet-HDL-cholesterol. Alle drie de waardes veranderden naar de gunstige richting. Er werden geen ongunstige trends in de lipidenprofielen waargeno- men. Ook werden de BMI- en BMI-z-scores niet negatief beïnvloed door de introductie van volvette zuivelproducten in combinatie met groene groenten en rundvlees. Als onderdeel van dit proefschrift werd een gerandomiseerde gecontroleerde dieet- interventie uitgevoerd met een dieetverandering bij 118 jonge kinderen (1-4 jaar) met terugkerende infecties van de bovenste luchtwegen. Ook hier hebben we het voedingsadvies bestaande uit groene groenten, rundvlees, volle melk en roomboter gedurende 6 maanden geëvalueerd. We vonden een significante afname in infectieda- gen, verkoudheid episodes, hoesten en dagen met koorts. Ook het antibioticagebruik
daalde met 66,6% over een periode van 6 maanden (hoofdstuk 6). Er werd geen significante gewichtstoename of verhoging van de BMI gezien in de interventiegroep. Vermoeidheidsscores verbeterden in onze tweede gerandomiseerde studie bij kinde- ren met een subklinische hypothyreoïdie, na het volgen van het voedingsadvies voor 6 maanden (hoofdstuk 7). Als we kijken naar de verschillende vermoeidheidsdomeinen, verbeterden vooral de domeinen van de slaap en de totale vermoeidheidsscore. De functie van de schildklier, uitgedrukt in de waarden van TSH en FT4, werd niet beïnvloed door het voedingsadvies. In deze studie konden we geen effect van groene groenten op de cognitieve vermoeidheid vinden (wat we wel in hoofdstuk 4 gevonden hebben), waarschijnlijk omdat in de huidige studie onze controlegroep aanzienlijke hoeveelheden groene groenten consumeerde en het verschil tussen beide groepen voor de inname van groene groentes minder groot was.