De jeugdreclassering speelt een belangrijke rol bij de nazorg in een verplicht kader. Er zijn geen cijfers beschikbaar van jongeren die (korte tijd) hebben vastgezeten en vervolgens in
4 Nazorgaanbod in Den Haag
4.1 Inleiding
De nazorg aan jeugdige ex-gedetineerde in de leeftijd van twaalf tot drieëntwintig jaar is voor gemeenten een betrekkelijk nieuw beleidsveld. De gemeente Den Haag heeft behoefte aan meer informatie en kennis over deze specifieke doelgroep én het Haagse nazorgaanbod dat beschikbaar is voor deze doelgroep. Daarbij is het niet alleen van belang om te inventariseren welke instellingen een aanbod hebben als het gaat om de doelgroep. Ook de afstemming en samenwerking met het justitiële en niet-justitiële veld is noodzakelijk om recidive te verminderen en terugkeer in de sa-menleving te bevorderen. In dit hoofdstuk gaan we in op het zorgaanbod in de gemeente Den Haag.
In het hoofdstuk 5 gaan we in op de ketensamenwerking.
Welke verplichte en vrijwillige interventies zijn er beschikbaar? Door welke instellingen c.q. aan-bieders worden deze geboden c.q. uitgevoerd? Nadat we hierop zijn ingegaan, gaan we in op twee specifieke doelgroepen, namelijk jongeren tussen achttien en drieëntwintig jaar en licht verstand-elijk beperkte jongeren (LVB). We besluiten dit hoofdstuk met voorwaarden voor een goede nazorg voor jongeren op instellingsniveau.
4.1.1 Respondenten
We baseren ons op de resultaten van de enquête die is afgenomen in het voorjaar 2009. In totaal zijn 31 Haagse instellingen16 benaderd die nazorg bieden aan ex-gedetineerde jongeren, zoals de jeugdreclassering en wooncorporaties. We hebben gegevens van 26 respondenten: 25 verschillende instellingen, waarvan een instelling (het Leger des Heils) de vragenlijst door twee verschillende afdelingen heeft laten invullen17. In Bijlage 3 staan alle instanties en de functie van de respondent genoemd. De respondenten zijn beleidsmedewerkers, projectcoördinatoren en professionals.
In de tabel hieronder zien we de verdeling van de respondenten naar maatregelhouders, uitvoerders schorsende voorwaarden, tweedelijnszorg, woonvoorzieningen, onderwijsinstellingen en specialisten
16 Voor een overzicht van de Haagse instellingen die nazorg leveren, zie bijlage 6.
17 Deze aantallen zijn zodanig klein dat we geen harde uitspraken kunnen doen over verschillen tussen instellingen onderling. De in dit hoofdstuk gepresenteerde percentages moeten voorzichtig geïnterpreteerd worden.
voor LVB-problematiek, volgens de indeling van de gemeente Den Haag. In de tabel staat ook welke van deze respondenten naar eigen zeggen zorg bieden binnen het vrijwillige en/of justitiële kader.
Vrijwillig Verplicht Beiden Totaal
Maatregelhouders 1 1 5 7
Uitvoerders schorsende / bijzondere voorwaarden 0 1 2 3
Tweedelijnszorg 5 0 3 8
Woonvoorzieningen 3 0 0 3
Onderwijsinstellingen 1 0 1 2
Specialisten LVB 2 0 1 3
Totaal 12 2 12 26
4.2 Verplichte nazorgactiviteiten
Voor de gemeente Den Haag is het van belang goed inzicht te hebben in welke verplichte (opge-legde maatregelen door Openbaar Ministerie/kinderrechter, zie ook de inleiding op dit rapport) en vrijwillige interventies beschikbaar zijn en welke instellingen ze aanbieden. Twaalf respondenten die nazorg bieden doen dit zowel vrijwillig als binnen een justitieel kader (verplichte nazorg), slechts twee respondenten alleen binnen een justitieel kader en de rest (ook twaalf ) biedt alleen vrijwillige nazorg.
De nazorg kan onderdeel zijn van een aantal vanuit justitie verplicht opgelegde maatregelen of programma’s: Maatregel Hulp en Steun, de gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM), individuele trajectbegeleiding (ITB), scholings- en trainingsprogramma (STP) of WorkWise (WW). In figuur 1 zien we dat in Den Haag iets vaker nazorg gegeven wordt als onderdeel van een GBM of ITB, dan binnen een STP18 of WW19. Instellingen geven ook nazorg binnen een combinatie van justitiële maatrege-len. Alle combinaties van maatregelen (ITB en STP; STP en WW, et cetera) komen even vaak voor in de gemeente Den Haag. De instellingen die aangeven dat deze vraag niet op hen van toepassing is, bieden vooral vrijwillige nazorg (acht respondenten). Het Nidos biedt uitsluitend vanuit justitie verplicht opgelegde nazorg, maar niet binnen één van de hier genoemde justitiële maatregelen. Het Nidos is namelijk belast met de uitvoering van de voogdij over jongeren die zonder gezagshouder in Nederland verblijven.
18 STP’s moeten voldoen aan vastgestelde richtlijnen en erkend zijn volgens de Regeling Erkenning scholings- en trainingsprogramma’s. Hoewel werkgevers, scholen en (jeugd)instellingen zelf programma’s kunnen aanbieden binnen STP maakt dit vereiste het lastig om binnen STP te vallen (www.dji.nl).
19 Workwise-trajecten vallen binnen STP onder begeleiding van een Individueel Trajectbegeleider (ITB-er) van de inrichting.
45 Figuur 1: Aantal instellingen in Den Haag dat nazorg biedt binnen een justitiële
maatregel (N = 26)
4.3 Leefgebieden en trainingen 4.3.1 Soort aanbod
De resultaten van de enquête laten zien dat nazorg vooral wordt geboden op de leefgebieden werk, opleiding, vrijetijdsbesteding en sociaal netwerk (zie figuur 2A). Minder aandacht is er voor hulp rondom het identiteitsbewijs, lichamelijke gezondheid, geloof en herstelgerichte praktijken. Een veel gegeven training is de sociale vaardigheidstraining en de agressie regulatietraining (zie figuur 2B).
Figuur 1 Aantal instellingen in Den Haag dat nazorg biedt binnen een justitiële maatregel (N = 26)
4.3 Leefgebieden en trainingen
4.3.1 Soort aanbodDe resultaten van de enquête laten zien dat nazorg vooral wordt geboden op de leefgebieden werk, opleiding, vrijetijdsbesteding en sociaal netwerk (zie figuur 2A). Minder aandacht is er voor hulp rondom het identiteitsbewijs, lichamelijke gezondheid, geloof en herstelgerichte praktijken. Een veel gegeven training is de sociale vaardigheidstraining en de agressie regula-tietraining (zie figuur 2B).
0 5 10 15 20
ITB STP WW GBM n.v.t.
AantalAantal
ITB STP WW GBM n.v.t.
46
Figuur 2A: Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar leefgebied
Figuur 2B: Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar trainingsvariant
Verwey-Jonker Instituut 39
Figuur 2A Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar leefgebied
Figuur 2B Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar trainingsvariant
De meeste instellingen werken met een persoonlijke coach (negentien respondenten). Vooral aanbieders van ‘gespecialiseerde hulp’ zoals woonvoorzieningen, LVB en onderwijs, maken gebruik van persoonlijke coaches.
0
Figuur 2A Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar leefgebied
Figuur 2B Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar trainingsvariant
De meeste instellingen werken met een persoonlijke coach (negentien respondenten). Vooral aanbieders van ‘gespecialiseerde hulp’ zoals woonvoorzieningen, LVB en onderwijs, maken gebruik van persoonlijke coaches.
0
Aantal Herstelactiviteiten SO en pleger ID Bewijs Geloof Lichamelijke gezondheid Financiën Verslaving Politie/justitie contacten Wonen Geestelijke gezondheid Opleiding Vrijetijdsbesteding Sociaal netwerk Werk
SoVa CoVa Agressie Huiselijk Geweld Zedendelinquenten anders n.v.t.
47 De meeste instellingen werken met een persoonlijke coach (negentien respondenten). Vooral aan-bieders van ‘gespecialiseerde hulp’ zoals woonvoorzieningen, LVB en onderwijs, maken gebruik van persoonlijke coaches.
Onduidelijk blijft of de verschillende coaches weet hebben van elkaar en of dit voor de jongere verwarrend is. In feite zou Bureau Nazorg hier inzicht in moeten hebben, volgens deelnemers aan de expertmeeting. De Raad voor de Kinderbescherming kan de regie hebben over de minderjarige, terwijl jeugdreclassering ook de feitelijke begeleiding kan doen. De Jeugdreclassering (of Reclas-sering Nederland in geval van jongvolwassenen) heeft het casemanagement in geval van verplichte nazorg. De persoonlijk begeleider zou in principe aanwezig moeten zijn bij de gesprekken die de jongere met verschillende andere instanties heeft (waar ook een coach bij is). Dit riep de vraag op tijdens de expertmeeting of er wel zoveel mensen bij de jongere betrokken moeten zijn. Hier was geen eenduidig antwoord op; in feite ontbreekt kennis over de aanwezigheid van en eventuele knelpunten door te veel coaches in de nazorg aan jongeren.
4.3.2 Aantal cliënten
Den Haag kent veel instellingen die nazorg bieden en voor de gemeente kan het hierdoor lastig zijn om beleid uit te stippelen: welke instellingen hebben het grootste bereik en zijn alle instellingen relevant om nazorg bij uit te zetten?
In Den Haag bieden zes instellingen aan minder dan tien cliënten per jaar nazorg (het gaat hier om Humanitas, Ipse de Bruggen, Nidos, Schroder, DUWO en stichting Luna). Negen instellingen begeleiden meer dan 40 nazorgcliënten per jaar (dat zijn Brijder verslavingszorg, GGD Den Haag, GGZ Palier, JIT, MDFT Palmhuis De Jutters, Reclassering Nederland, ROC Mondriaan, de Steinmetz Compaan en Bureau Jeugdzorg). (Zie figuur 3)
Figuur 3: Aantal nazorginstellingen in Den Haag naar gemiddeld aantal cliënten per jaar
Onduidelijk blijft of de verschillende coaches weet hebben van elkaar en of dit voor de jonge-re verwarjonge-rend is. In feite zou Bujonge-reau Nazorg hier inzicht in moeten hebben, volgens deelne-mers aan de expertmeeting. De Raad voor de Kinderbescherming kan de regie hebben over de minderjarige, terwijl jeugdreclassering ook de feitelijke begeleiding kan doen. De Jeugdre-classering (of ReJeugdre-classering Nederland in geval van jongvolwassenen) heeft het casemanage-ment in geval van verplichte nazorg. De persoonlijk begeleider zou in principe aanwezig moe-ten zijn bij de gesprekken die de jongere met verschillende andere instanties heeft (waar ook een coach bij is). Dit riep de vraag op tijdens de expertmeeting of er wel zoveel mensen bij de jongere betrokken moeten zijn. Hier was geen eenduidig antwoord op; in feite ontbreekt kennis over de aanwezigheid van en eventuele knelpunten door te veel coaches in de nazorg aan jongeren.
4.3.2 Aantal cliënten