DUBBELE DUKAAT
N zou door de heer J. Schulman eenmaal gezien zijn
N
Muntmeester: J. van Reyneveldt Stempelsnjjde:: R. van Cuylenburgh De processen-verbaal van de muntbus-openingen vermelden geen
dubbele dukaten. We kennen echter één exemplaar van een proefslag op dubbelgewicht(14g).
10. 1669/66 Vz:.CONCORDIA.RES-PAR-VAE.CRES.TRA-. (schiid) Kz: MO.AVR / PROVIN / CONFOE/ BELG.AD / LEG.IMP.
Muntmeester: A. v. d. Heyde (1674-77)
Volgens de processen-verbaal zijn er voor 1183 mark gouden dukaten en dubbele dukaten geslagen. De dubbele dukaat is niet teruggevonden.
11.
11a 11b 12 13.
13a.
14.
15.
16.
1683 1683 1683 1688 1690 1690 1691 1692 1693
Type II
Muntmeester: J. van Romond
1683 Vz: CONCORDIA.RES.-PAR-VAE.CRES.TRA-scchild)
.RES-.
Alleen bekend als piedfort
TRA.-. TRA
Stempelsnjjde:: Pieter van Cuylenburgh
Kz: MO.AVR / PROVIN / CONFOE/BELG.AD / LEG.IMP.
/LEG.IMP /LEG:IMP K MO.AVR./ /LEG.IMP N
K /LEG IMP.
MO.AVR / .
./LEG.IMP.
N
vj
o
o 17.
18.
19.
20.
21.
21a 22 22a
*23.
24.
1694 1695 1696 1697 1703 1703 1704 1704 1706 1709
Vz: CONCORDIA RES-PAR-VAE.CRES.TRA (schild)
CONCORDIA RES- PAR-VAE CRES TRA- (schild)
25. 1718 26. 1719 27. 1720 28. 1726
Kz: MO.AVR / PROVIN / CONFOE/ .
MO.AVR /
CONCORDIA. RES. .
_ CRES.TRA.
. C R E S T R A
PROVIN / CONFOE/ BELG.AD / LEG.IMP
LEG IMP. R LEG.IMP. KN
. CRES.TRA. .
Muntmeester: S. van Romond
De processen-verbaal van de muntbusopeningen vermel-den geen dubbele dukaten. De door Delmonte vermelde dubbele dukaat van 1714 berust op een fout; het exemplaar in de veiling van Schulman 1922 was een gewone dukaat.
We kennen echter
Vz:CONCORDIA RES VAE VAE
Stempelsnijder: Pieter van Cuylenburgh
. C R E S . C R E S .
. LEG.IMP K _ LEG.IMP. K _ LEG.IMP
LEG IMP
LEG.IMP.
N KN
Type III
MuntmeestenJ.E.Novisadi
29. 1739 Vz: CONCORDIA. RES.- PAR: CRES:TRA-((schild) CONCORDIA RES
CONCORDIA. RES CONCORDIA RES 29a.
30.
31.
31a 31b 32 33.
*34 35.
36.
37.
38.
1739 1740 1741 1741 1741/40 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748
O
"Ni
Stempelsnjjde:: C. van Swinderen
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG:AD / LEG:IMP.
/BELG.AD / . . /BELG:AD / .
. /BELG.AD / .
K U N KN N N N K R
N K
N
g 39.
40.
41.
42.
43.
44.
44a 45 45a 46.
47.
48.
1749 1750 1751 1752 1753 1754 1754 1755 1755 1756 1757 1758
Vz: CONCORDIA RES- PAR: CRES:TRA.-(schild)
Type IV
Muntmeester:J.E.Novisadi
*49. 1759 Vz: CONCORDIA RES-PAR: CRES:TRA.-(schild) 50. 1760
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG:IMP. N
/BELG:AD / .
/BELG.AD / .
/BELG:AD / . /BELG.AD / . /BELG:AD / .
/BELG.AD / .
NR K K
N N N KN
Stempelsnijder:J.C.Marmé
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG.IMP. KN
51.
52
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
1761 1762
1763 1764 1765
1767 1768 1769
1771 1772 1774 1775 1776
TypeV
Muntmeester: J. E. Novisadi met zijn zoon J.Chr.Novisadi
Vz: CONCORDIA RES- PAR: CRES:TRA.-(schild)
Muntmeester: J. E. Novisadi met zijn zoon J.Chr.Novisadi
Muntmeester: J. Chr. Novisadi
Muntmeester: J.G.Holtzhey
CO
Stempelsnijder:J.W.Marmé
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG.IMP.
StempelsnijdenJ.W.Marmé
KN
StempelsnijdenJ.W.Marmé
StempelsnijdenJ.W.Marmé
NR R
N
64.
65.
66.
67.
68.
*69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
1778 1779 1780 1781
1782 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792
Muntmeester: C. F. Wesselman
Vz: CONCORDIA RES- PAR: CRES:TRA.-(schild)
Muntmeester: Joh. S. van Naamen
StempelsnijdenJ.W.Marmé
Kz: MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG.IMP.
Stempelsnijder: J. W. Marmé
K R N
K
KN N KNR
NR K KN
N KN NU
78 1793 Vz:CONCORDIA RES-PAR: CRES:TRA.-(schild) 79 1794
80 1795
Bataafse Republiek (1795-1806) Type VI
Muntmeester: J. S. van Naamen
Muntmeester: G. J. L. du Marchie Servaas
"81 82
83 84 85 86
1796 1797
1789 1799 1800 1801
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG.IMP.
Stempelsnijder: H. deMeyer
StempelsnijderH. deMeyer
K R N
KN KN KN R KNUR
N N
w 86a 87
«88 89 90
1801 1802 1803 1804 1805
91 92 93
1806 1807 1808
Type VII
Muntmeester: G. J. L. du Marchie Servaas Vz: CONCORDIA RES- PAR: CRES:TRA.-(schild)
Arabische 1 i i hetjaartaa Koninkrijk Holland, 1806-1810 Type VIII
(ridder als bij type XVIII van de enkele dukaat)
StempelsnijdenH.deMeyer
Kz:MO:ORD:/ PROVIN:/FOEDER:/BELG.AD / LEG.IMP.
KN KN R KN KN R
./FOEDER /
KNUR KN KN R
Type I is kenmerkend voor Roelof van Cuylenburgh. Het verschil in tekst op de keerzijde (MO.AVR in plaats van MOORD) lijkt mij eerder een opdracht van de munt-meester dan een eigen initiatief van de stempelsnijder; zoals vaak wordt het Hol-landse voorbeeld gevolgd. Het volgende type II, met de rozet van Van Romond is van Pieter van Cuylenburgh. De plaatsing van een muntmeestersteken is beslist een wens van de muntmeester geweest. Ook hier laat Pieter de binnencirkel weg zoals op zijn andere munten.
Type III is in zijn uitvoering van de ridder en van de letters typerend voor C. van Swinderen. De invoering van de andere tekening zal hem wel opgedragen zijn, waarbij wederom het Hollandse voorbeeld gevolgd werd.
Type IV verraadt door de letters en het ingebogen muntteken de stempelsnijder J. C.
Marmé. Diens zoon en assistentJ.W. Marmé heeft vermoedelijk al de stempels voor alle dubbele dukaten van type V gesneden; ze vertonen dezelfde ridder als type XIV van de enkele dukaat. Dat type blijft in gebruik tot diens tijdelijk ontslag in 1795. Dan snijdt De Meyer, die op 15 mei als stempelsnijder wordt aangesteld, een
keerzijde-stempel, maar de voorzijde is nog van Marmé. Pas in 1801 zien we ook de voorzijde met de letters van De Meyer, die ook een kleine verandering in de ridder aanbrengt.
Zo ontstaat type VII.
De laatste dubbele dukaten, van 1805-1808, hebben een iets andere ridder, als op type XVIII van de enkele dukaat. Men zou hier dus nog van een achtste type kunnen spreken, ook van De Meyer. Er bestaan Russische vervalsingen van de enkele dukaat van 1805 van dit type, misschien afgekeken van de dubbele dukaat van dat jaar, want van 1805 kennen we alleen type XVII. Merkwaardigerwijs heeft de dub-bele dukaat van 1805 nog een Arabische 1 in het jaartal.
Russische vervalsingen van de dubbele dukaat komen niet voor.
Summary: The author gives a survey of the different types and epigraphical variations of the ducats and double-ducats, which were struck at Utrecht from 1586 till 1808.
Additionally, he pays attention to the changing function of these coins during that era.
Type changes are found to coincide with changes of mintmasters and especially of die-cutters An indication of the degree of rarity of each date is obtained by comparison of their occurrence in hoards and collections.
Minor variations within one year are sometimes a consequence of the opening of the mint-box;
the pieces coined after the opening had to be differentiated from the coinage before the opening.
113
Literatuur
1 L. W. A. Besier, De Muntmeesters en hun muntslag in de provinciale en
stedelijke munthuizen van de Republiek der Vereenigde Nederlanden en de Bataafsche Repubiiek, Utrecht 1890 (herdruk 1972)2 H. Enno van Gelder, Munthervorming tijdens de Republiek, Amsterdam 1949
3 E. Nohejlova-Pratova, Le Trésorde Kosice, Praag 1948
4 A. Pol, Een valse munt en een valse munter, De Beeldenaar 1,1977, p.
33
5 B. R. Rönning, Et funn av mynter blant vrakrestene etter den Hollandske ostindiafareren Akerendam, forlist ved Runde i 1725, Nord. Numism.
Arsskrift 1973-1974, p. 68-115
6 J. Steen Jensen, Monterne fra Ostindiefareren „Wendela", forlist ved Shetlandsoerne 1737, Nord Numism. Arsskrift 1973-1974, p. 31 7 A. van der Wiel, Valse Nederlandse dukaten, JMP 39,1952, p. 41 -59 8 A. van der Wiel, Valse Nederlandse dukaten, JMP 43, 1956, p. 58-67 9 A. van der Wiell Munten als nieuwjaarspenningen geslagen, JMP 41,
1954, p. 19-26
10 H. J. van der Wiel, Drieguldens, guldens en halve guldens van Utrecht,
JMP 47, 1960, p. 5911 H. J. van der Wiel, Dukatons en halve dukatons van Utrecht, JMP 48, 1961, p. 43-57
12 H.J. van derWiel, Leeuwendaalders van UtrechWMP 51,1964, p. 1-16 14 H. J. van der Wiel, Rijksdaalders van Utrecht, JMP 52/53,1965/1966, p.
14-28
15 H. J. van der Wiel, De Utrechtse daalders, JMP 55, 1968, p. 44 16 H. J. van der Wiel, De gouden rijders van Utrecht (1606-1644), JMP
56/57, 1969/1970, p. 49-62
114
plaat 20
/^-^AÉskÊïG
75«
DUKATEN VAN UTRECHT 205
plaat 21
76 o
SZï&j&Aiï
rl* 4a££k%%
105
'•'•<yg%0y
129 o
Mf^i.
147
•M\
i/X£KÖïfcË
154 174
187°
31
/ ' É i r l c ü W I N : f <? HCÏ.&-A.O _
"• i r —a o .' jtf/
'->
190 198
206 DUKATEN VAN UTRECHT
plaat 22
-firr
-~^MM^
^
DUBBELE DUKATEN VAN UTRECHT 207