Microscopie onder UV-licht

4.4.1. Observaties aan de dwarsdoorsneden van het imitatie-goudleer

4.4.1.1. Microscopisch onderzoek aan het goudkleurig decoratiepatroon

Hieronder is de dwarsdoorsnede van monster D3 in UV-licht weergegeven (afb. 27). De dwarsdoorsnede is van het goudkleurig decoratiepatroon. In totaal zijn negen lagen onderscheiden (tabel 8).

Afbeelding 27. Microscopische foto van dwarsdoorsnede D3 onder UV-licht. De lagen zijn genummerd met rode cijfers. Vergroting 500x. Foto door auteur, februari 2016, Amsterdam.

Laag Fluorescentiekleur Omschrijving

9. Donkerbruin Vernislaag/toplaag

8. Zalmkleurig Laklaag

7. Zwart/donkerbruin Gepigmenteerde verflaag

6. Zalmkleurig Laklaag

5. Zwart/donkerbruin Gepigmenteerde verflaag

4. Lichtgroen Laklaag

3. Donkerbruin57 _{Vernis- of laklaag}

2. Zwart Aluminiumfolie

1. Fel wit Lijmlaag of vernislaag

0. Donkerbruin Leer

Tabel 8. Tabel met omschrijving en fluorescentiekleur per gevonden laag in dwarsdoorsnede D3.

57 Op de foto lijkt deze laag enigszins oranje. De kleuren die in tabel 8 staan, zijn de kleuren die onder de

Laag 0 is de leren drager. Laag 1 is onder daglicht een donkerbruine, transparante laag die onder UV-licht fel wit fluoresceert. Hieruit volgen twee mogelijkheden: het betreft een lijmlaag of het is een vernislaag. De logische functie van deze laag is die van een lijmlaag om de aluminiumfolie aan het leer te bevestigen.

Bij de productie van traditioneel goudleer werd het hele vel leer voorgelijmd met een dunne laag eiwit of vislijm. Fougeroux de Bondaroy en Diderot & d’Alembert beschrijven het gebruik van 1 of 2 lagen gelatine. Dat lijkt echter niet het geval te zijn bij dit object. De dikte en fel witte fluorescentie is namelijk opmerkelijk in vergelijking tot resultaten uit microscopisch onderzoek aan traditioneel goudleer, waar de lijmlaag vaak niet gedetecteerd kan worden, zelfs met UV-licht of aankleuring niet.58 _{Dat komt doordat}

de lijmlaag vaak te dun is, of doordat het volledig is geabsorbeerd door het leer. Die gegevens corresponderen niet met de gevonden laagopbouw van het imitatie-goudleer. De fel witte fluorescentie kan dus op meerdere materialen wijzen, maar wijst waarschijnlijk niet op een gelatine of dierlijke lijm.

Laag 2 is de aluminiumfolie. De aluminiumfolie is onder UV-licht te zien als een zwarte lijn. Op de foto hierboven is de aluminiumfolie intact, maar in andere gebieden van deze doorsneden en in andere doorsneden van het imitatie-goudleer is deze niet altijd aanwezig. Dit wijst erop dat de aluminiumfolie al beschadigd was voordat de afwerking daarop is aangebracht.

De laag op het aluminium (laag 3) fluoresceert donkerbruin. Dit zou een goudlak, vernislaag of grondlaag kunnen zijn. Van traditioneel goudleer is bekend dat soms een laag eiwit werd aangebracht op het zilverfolie om oxidatie tegen te gaan, een grondlaag te verzorgen voor het goudvernis dat daarop wordt aangebracht en om de poriën van het leer op te vullen, die na het aanbrengen van het bladmetaal normaliter nog steeds te zien zijn.59

Het is zeer waarschijnlijk dat opvulling van de poriën van het leer en betere hechting met de bovenliggende vernislaag de functie is van laag 3. De aluminiumfolie wordt niet zwart door oxidatie zoals zilver of tin. Bescherming tegen oxidatie is daarom niet de reden dat deze laag is aangebracht.

Laag 4 is een lichtgroen fluorescerende laag. Een lichtgroene fluorescentie kan duiden op een oliehoudende laag zoals lijnolie met kalk of een verouderde damarhars.6061

Deze laag zou een goudlak kunnen zijn, aangezien een goudlak deze beide stoffen kan bevatten. Laag 5 is een gepigmenteerde verflaag, net als laag 7. De pigmentkorrels in lagen 5 en 7 variëren in grootte en hebben geen tot een donkerbruine fluorescentie.

Laag 6 en laag 8 hebben een zalmkleurige fluorescentie. De zalmkleurige fluorescentie van lagen 6 en 8 en de lichtgroene fluorescentie van laag 4 zijn op de weergegeven foto niet te zien. Onder de microscoop bij Matthijs de Keijzer zijn deze fluorescentiekleuren wel te zien. Deze zalmkleur kan duiden op het gebruik van schellak.

Laag 9 is de toplaag en heeft een bruine fluorescentie. Dit is waarschijnlijk de vernislaag die bij het macroscopisch onderzoek ook is aangetroffen.

4.4.1.2. Microscopisch onderzoek aan de rode achtergrond

Op de afbeelding hieronder is een dwarsdoorsnede te zien van de rode achtergrond van het imitatie-goudleer (afb. 28). In totaal zijn negen lagen te onderscheiden (tabel 9).

Afbeelding 28. Microscopische foto van dwarsdoorsnede D5 onder UV-licht. De lagen zijn genummerd met rode cijfers. Vergroting 500x. Foto door Matthijs de Keijzer, februari 2016, Amsterdam.

Laag Kleur Omschrijving

9. Lichtgeel en zwart Gepigmenteerde vernislaag

8. Wit Laklaag

7. Transparant rood Verflaag (met een kleurstof?)

6. Lichtgeel Laklaag

5. Zwart Verflaag

4. Lichtgeel Laklaag

3. Donkerbruin Vernis- of laklaag

2. Zwart Aluminiumfolie

1. Fel wit Lijm- of vernislaag

0. Donkerbruin Leer

Tabel 9. Tabel met omschrijving en fluorescentiekleur per gevonden laag in dwarsdoorsnede D5.

De eerste 7 lagen van deze laagopbouw (dus tot en met laag 6) komen overeen met de laagopbouw van de dwarsdoorsnede van monster D3, die hierboven besproken is.

Laag 7 is in dwarsdoorsnede D5 een rode, transparante laag. Dit is een gekleurde verflaag zonder onderscheidbare pigmentkorrels. Vermoedelijk is dit een verflaag waarin gebruik is gemaakt van een kleurstof. Aangezien het object na 1908 is vervaardigd62_{, kan}

het om een natuurlijke of synthetische kleurstof gaan. Deze waren namelijk al in gebruik in de 19e _eeuw.63 _{Opmerkelijk is dat deze transparante rode laag niet altijd in}

dwarsdoorsneden van de rode achtergrond aanwezig is. Vaak is in plaats van deze

transparant rode laag een gepigmenteerde verflaag aanwezig (afb. 29). Soms vloeit laag 7 samen met laag 8, waardoor het onderscheid tussen de verschillende afwerkingslagen moeilijk te maken is. Daarnaast varieert de dikte van laag 7 lokaal sterk. De vervloeiing tussen de verschillende lagen doet vermoeden dat laag 8 is aangebracht terwijl laag 7 nog niet gedroogd was.

Afbeelding 29. Microscopische foto van dwarsdoorsnede D5 onder UV-licht. Vergroting 200x. Foto door Matthijs de Keijzer, februari 2016, Amsterdam.

Laag 8 is net als in de opbouw van het goudkleurig decoratiepatroon vaak een lichtgroen fluorescerende laag, waarbij wordt gedacht aan een oliehoudende laag en/of een laag die damarhars bevat. Deze groene fluorescentie correspondeert met de

fluorescentiekleur van de rode achtergrond die is gevonden tijdens het macroscopisch onderzoek met UV-licht (tabel 1).

De toplaag (laag 9) is een gepigmenteerde vernislaag die niet is gevonden in het goudkleurig decoratiepatroon. Lagen 7 en 9 in de dwarsdoorsnede van de rode achtergrond verschillen van diezelfde laagnummers in de opbouw van de afwerking van het

goudkleurig decoratiepatroon. Vermoedelijk geven lagen 7 en 9 daarom de rode kleur aan de achtergrond.

4.4.1.3. Discussie laagopbouw imitatie-goudleer

De observaties van het microscopisch onderzoek aan de afwerkingslagen van de rode achtergrond en het goudkleurig decoratiepatroon zijn naast elkaar gezet in onderstaande tabel ter vergelijking (tabel 10).

Laag Rode achtergrond Goudkleurig decoratiepatroon 9. Gepigmenteerde vernislaag Vernislaag

8. Laklaag Laklaag