Mensen trekken en mensen houden

Inleiding

Het is van belang om te kijken welke keuzes gemaakt worden bij het verhuizen naar een plek toe en van een plek weg. In het bijzonder naar en van het platteland. Heins (2001a, 2001b, 2002) heeft onderzoek gedaan naar de rurale woonvoorkeuren van stedelingen. Een groot deel van deze paragraaf is gebaseerd op haar werk.

Verhuizen kan om meerdere redenen plaatsvinden, bijvoorbeeld de werksituatie, persoonlijke redenen of woonredenen Heins (2001a). Verhuizen om woonredenen gebeurt vaak over korte afstand en verhuizen om werkreden over langere afstand (Heins 2001b). Bij woonredenen heeft het te maken met de eerder genoemde woonsatisfactie. De woonsatisfactie is de mate waarin het gewenste niveau van een woonsituatie overkomt met de werkelijkheid. Wanneer de afstand tussen deze twee (de stress) groot is, dan wil men hier verandering inbrengen. Wanneer de stress een bepaalde waarde overschrijdt zal men willen verhuizen (heins 2001b)

De woonsituatie wordt beïnvloed door push- en pullfactoren. Push-factoren zijn factoren die bijdragen aan de ontevredenheid van de huidige woonsituatie. Deze factoren (vertrekmotieven) kunnen uiteindelijk leiden tot een verhuizing. Bij pull-factoren gaat het om pull-factoren (vestigingsmotieven) die de woonsituatie kunnen verbeteren. Hierbij hoeft er geen sprake te zijn van stress tussen de gewenste woonsituatie en de huidige woonsituatie. De aantrekkelijkheid van de nieuwe woonsituatie kan uiteindelijk leiden tot verhuizing (Heins 2001b).

Welke reden de beslissing tot verhuizen ook heeft, daarna moet er een nieuwe plek worden gevonden. Volgens Heins (2001b) wordt er dan eerst gezocht naar potentiële woningen en daarna een keuze gemaakt tussen de alternatieven.

Bij het zoeken naar alternatieven worden drie aspecten onderscheidden: temporele, locationele en sectorele. Temporele aspecten heeft te maken met de tijdsspanne waarbinnen een geschikte woning moet worden gevonden. Hoe hoger de stress is, hoe kleiner de tijdsspanne. Het locationele aspect heeft te maken met de het gebied waarbinnen met naar een nieuwe woning zoekt en de positie van de beoogde plaats binnen een groter geheel. Het sectorele aspect worden de kenmerken van het woonmilieu bedoeld (o.a. kwaliteit woning en woonomgeving, de prijs).

Omdat men bij het kiezen tussen alternatieven vaak de meeste kennis van het gebied waarin men al woont heeft, zullen de alternatieven vaak in de buurt van de huidige woonplaats liggen. In de regio weet men waar men mooi kan wonen en ook welke huizen waar te koop staan. Verhuizingen vinden daarom ook vaak plaats over korte afstand. Een constatering die overeenkomt met de eerste wet van Ravenstein

(1885, in Pacione 1984, p.126). Wat betreft andere informatiebronnen zijn de informele bronnen als familie en vrienden het meest bruikbaar (Heins 2001b).

Uiteindelijk zal de toekomstige migrant een aantal alternatieven selecteren die voor hem interessant zijn. Hieruit zal uiteindelijk een keuze worden gemaakt. Waarbij men de verschillende alternatieven tegen elkaar afweegt (Heins 2001b). Nu het proces van verhuizen duidelijk is, is het interessant om te kijken naar de manier waarop men een keuze voor een bepaald alternatief maakt.

Vestigingkeuze

Bij het proces van vestigingkeuze wordt eerst de regio gekozen, deze blijft echter vaak gelijk. Hierna kiest men de individuele plek. Bij de individuele plek spelen de kenmerken van de woning een belangrijker rol dan de kenmerken van de woonomgeving of de locatie van de woning. (De Roo & Thissen 1997 en Heins 2002).

Bij het kiezen van een nieuwe woning is de wooncarrière een belangrijk aspect. De geschiedenis van de carrière is hierbij belangrijk. Men wil graag carrière maken wat betreft woningen. Dit betekent dat men er vaak ‘op vooruit’ wil gaan. Ook zijn ervaring van vroeger belangrijk. Als men in de jeugd op het platteland heeft gewoond, zal men eerder terugverhuizen naar het platteland (Heins 2001b). Uit recent onderzoek van het CBS blijkt dat ongeveer één op de zes ouderen terugverhuisd naar hun geboorteregio (De Stentor/Zwolse Courant 2009).

Men maakt de keuzes aan de hand van een woonvoorkeur. Deze zijn voor elk individu anders. Bij het kiezen van een nieuwe woonplek wordt de keuze voor een woning en de woonomgeving gezien als een uitdrukking van de identiteit. Heins heeft een onderzoek gedaan naar mensen met een rurale woonvoorkeur. De aspecten die men belangrijk vond worden hieronder vermeld.

Mensen trekken

Maar wat vindt men eigenlijk zo aantrekkelijk aan het platteland? Oftewel wat zijn de pull-factoren van het platteland? In een onderzoek van Heins (2002)19 naar de

woonvoorkeuren op het platteland van stedelingen blijkt dat men bij het zoeken naar een rurale woonmilieu vooral waarde hecht aan rust, openruimte, groen (vooral in de

19

directe omgeving zoals de tuin), natuur, veiligheid en sfeer. Dit zijn ook vaak de kenmerken van de rurale omgeving die als motief worden gezien om naar deze rurale omgeving te verhuizen. Rust en sociale veiligheid worden gezien als harde voorkeuren gezien (dit moet dus per se aanwezig zijn). Ook Thissen & van Engelsdorp Gastelaars (2000) noemen ruimte als een belangrijke positieve eigenschap van het rurale woonmilieu.

De woonvoorkeuren zijn natuurlijk erg persoonlijk, het verschilt ook per bevolkingsgroep. Voor het ontwerp zal er dus een keuze moeten worden gemaakt voor welke bevolkingsgroep

Er zijn verschillende categorieën wat betreft de woonmilieukenmerken, welke vindt men het belangrijkste? De kenmerken van de woning word als belangrijkste gevonden, met name de functionele kenmerken zoals het type en het aantal kamers. Ook de locatiekenmerken zijn belangrijk als ligging en het soort plaats. Men vindt de aanwezigheid van voorzieningen niet erg belangrijk alhoewel men liever wel een winkel in de nabijheid wil hebben. Voor gezinnen met (toekomstige) kinderen is de nabijheid van een school erg belangrijk (Heins 2002).

Heins (2001b) haalt een onderzoek van Elbersen (2001) aan waaruit blijkt dat voor onlangs verhuisde bewoners van het platteland vooral woonmotieven belangrijk waren, in het bijzonder de kwaliteiten van de woonomgeving. Ook in haar eigen onderzoek kwamen deze woonredenen als belangrijkste naar voren voor potentiële verhuizers met een rurale woonvoorkeur.

In een onderzoek van De Roo en Thissen (1997) op het Vlaamse platteland kwam naar voren dat naast de woning ook de aantrekkelijkheid van de woonomgeving een belangrijke reden was om zich in een plattelandskern te vestigen. Een probleem hierbij was de kwaliteit van de woningvoorraad.

Heins (2001a en 2001b) noemt in haar onderzoek naar stedelingen met een rurale woonvoorkeur de volgende pullfactoren van het platteland:

• rustig wonen • groter aanbod van eengezinswoningen dan op de

• Veilig stedelijke woningmarkt

• Mooie omgeving • meer mogelijkheden om ruimte-eisende activiteiten te • Ruimte voor dieren ondernemen (bijvoorbeeld het houden van dieren) • Gezelligheid

• Mentaliteit op het platteland

• aantrekkelijkheid om kinderen groot te brengen

• hoop op economische voordelen (lage aankoopprijs van • Prettige leefomgeving de woning en mogelijke waardestijging)

De pushfactoren van de stad²⁰ zoals congestie, luchtverontreiniging en onveiligheid spelen volgens Heins (2001b) een kleine rol voor mensen om te verhuizen. Op deze factoren kan door middel van een ontwerp voor een dorp bovendien geen invloed worden uitgeoefend.

Er kan dus geconcludeerd worden dat men graag naar het platteland wil verhuizen vanwege de woongomgevingskenmerken. Terugkoppelend naar de verstigingskeuze kan echter worden gezegd dat wanneer men de keuze voor het platteland heeft gemaakt, dan vooral kenmerken van de woning op dit platteland het belangrijkste is voor de keuze van vestiging.

Mensen houden

Mensen houden doet men door de push-factoren van een dorp te verminderen. Heins (2001b) spreekt van de pushfactoren van de stad die er voor zorgen dat stedelingen voor een woonplaats op het platteland kiezen. Maar ook op het platteland zijn er push-factoren. Voorbeelden zijn er genoeg: afnemende voorzieningen niveaus (scholen die verdwijnen, geen winkels, slecht ov), verpaupering, en het kwalitatieve en kwantitatieve woningaanbod. Problemen met het woningaanbod kwam ook aan de orde in een onderzoek van Thissen (1995) naar vertrekkers in Zeeland. Het gaf aan dat de mogelijkheden om in het eigen dorp te gaan wonen niet al te groot zijn, omdat er weinig geschikte woningen zijn. Men moet geduld hebben en niet te veel eisen stellen. Dit schijnt een probleem te zijn voor meerdere dorpen (Thissen 1983). Als oplossing noemt hij het toepassen van zeer kleine bouwprojecten. Dit zorgt er tevens voor dat de bewoners het gevoel krijgen dat zij meetelt (Thissen 1983, 1995).

20

dit gaat sowieso niet op wanneer mensen van het platteland naar een andere plek op het platteland verhuizen.