tijt gedueriglick vermindert, het ander van tijt tot tijt gestadelick vermeerdert.
S
OPH. Wel, lieve Philogame, nadien ghy vast stelt, en ick geloove het oock
eens-deels, dat even van de twintigh jaren af de schoonheyt in alle Vrouwen af-neemt,
vermindert, en eyndelyck te niete gaet, en dat het verstant in tegendeel van dage te
dage toe-neemt en meerder luyster bekoomt, soo verwonder ick my, dat ghy soo een
licht vergaenden bloempjen wilt gaen verkiesen, voor soo vasten en lang-durigen
diamant.
P
HIL. Ick bidde u, waerde Sophronisce, en toetst my niet vorder op dese maniere.
Ick gevoele ten alderhoogsten van het verstant, 't welck het bysonderste is dat den
mensche van andere dieren af-scheyt, en weet het selve een gansch heerlick juweel
te wesen, maer even-wel een wijf dat alreede wanschapen en leelijck is in haer
jonckheyt, en noch leelicker staet te worden in haren ouderdom, voer sijn eenigh
deel hier op aerden voor altijt te moeten hebben, dat dunckt my een hesselick ding
(als de Hoogduytsche spreken) te wesen.
S
OPH. Waer het dan niet beter die groote uyt-eynden te schouwen, en liever in
beyde op middel-mate te sien, dat is een Vrouwe te verkiesen niet te seer uytmuntende
in schoonheyt en oock niet te hoog-swevende in verstant, en soo van beyden wat te
laten vallen, en wat te behouden?
P
HIL. Ick wil uw redenen in achtinge nemen, en my des wat nader bedencken.
Maer ick sie, dat hier noch een bedencking in dese geschiedenisse steeckt, van my
te voren niet aengeroert, te weten, of een Vader wel doet, zijn dochter aen iemant
uyt te geven als een prijs van verdienste, ofte als een loon voor arbeyt, ofte
diergelijcke. De Vryers van onsen tijt willen nu niet alleenlijck geen diensten doen,
om daer mede een Vrouwe te bekomen, maer willen noch al gelt toe hebben.
S
OPH. Het bedrijf van Laban in desen deele en is geensins prijsselick, en 't moet
gehouden worden voor een stuck wercks van dien ouden en rauwen tijt; maer onder
Gods Volck en meyne ick niet sulcke exempelen gevonden te worden.
P
HIL. Hoe! is sulcks met mede gedaen geweest by Kaleb, een voornamen
voorstander van Godes Volk, ten tijde de werelt vry ouder was, te weten, in 't jaer
1449 na den Sunt-vloet?
S
OPH. 't Is waer, dat Kaleb sijn dochter Ascha ten wijve heeft beloost aen den
genen die de Stadt Kiriat-Sepher soude winnen; maer niet met dat insicht, om den
overwinner alleen zijn Dochter ten wijve te geven sonder meer. Het blijckt ter
contrarie, dat den overwinner van Kiriat Sepher niet alleenlick de Jonkvrou Ascha
is gevolgt met de gewonne Stadt, maer dat Kaleb haer boven dien ten houwelick
heeft gegeven een hoogh en droogh, en daer na noch een water-rijck lant
P
HIL. Wel aen, laet ons die geschiedenisse, die ick sie vol goede bedenckingen te
wesen, even nu by der hant nemen, te meer, dewijl de selve in den Toet-steen van
den Trouw-ringh jegenwoordelick volgt.
30
Houwelick van state, door wapenen te wege gebracht, tusschen Atniel
en Ascha, dochter van Kaleb. Jos XV. 16.
KALEB SPRACK: WIE KIRIAT-SEPHIR WINT, DIEN WIL ICK MIJN
DOCHTER ASCHA TEN WIJVE GEVEN. DOEN WONSE ATNIËL,
DE SONE KENAS, EN HY GAF HEM SIJN DOCHTER ASCHA TEN
WIJVE
1).
Ten tijd' het machtig heyr, van Jacob her-gekomen, Nu had een groot getal van steden ingenomen,
Oock vlecken uytgeroeyt, en sloten afgebrant, Soo dat het nu besat het lang beloofde lant, Doen liet de sone Nun, nu leyder van de scharen, Met uyt-roep door het heyr, aen yder openbaren,
Hoe dat men hier een bergh, en daer een lustigh dal, Of elders, door het lot, de sloten deelen sal.
Hier op trad Kaleb toe, en, op besette reden Van dat hy had gedaen en voor den Staet geleden,
Kreeg Hebron tot sijn erf, vermits sijn vrome ziel Op God geduerigh stont en noyt in twijfel viel. Doch, wat oyt Israël voor desen had begonnen,
Wat naem van Hebron droeg en was toen niet gewonnen; Maer Kalebs edel stam, en sijn vermaert gesin, Bekrijgde dese streeck, en nam het lantschap in. Arbas gelijcke-wel, een stadt met vaste mueren, Die steunt op haer gewelt, en spot met haer gebueren,
En, mits haer deftig slot en menigh krijgsbaer man, Stelt sich ten vollen krijg, soo vinnig alsse kan. Maer Kaleb nu bedaegt, en moede van te strijden, En moede van het velt geduerig om te rijden,
Hoort staêg van sijn gesin: Rust, oude Vader, rust, En laet van nu voortaen hen vechten dien het lust; Laet jong en wacker volck haer rappe leden roeren. 't En past geen grijsen baert soo stagen krijgh te voeren.
Men prees in ouden tijt een vryers spitse lans; Maer wijsheyt, goet beleyt, on raedt van oude mans. Hier op stont Kaleb stil, en woeg met rijpe sinnen, Hoe, buyten sijn gevaer, het lantschap is te winnen.
Hy voedt in sijn gesin een uyt-gelesen Maeght, Van wien, tot haren lof, het gansche leger waeght. Sy was een frissche bloem, en in haer soetste jaren, Van leden recht bequaem om wel te mogen paren.
Sy wert al staeg versocht by menigh lustig quant, De beste van het volck, de rijckste van het lant.
De wil, de groote ernst, de lust om in te gaen,
Maeckt, dat meest al het rot moet buyten blyven staen. Dit eygen ongeval, dat siet men hier geschieden,
Ten aensien van de Maeght en van de jonge lieden. Want t'wijl dat al de jeught het stuck geweldig drijft, Soo is 't dat yder een geheelick buyten blijft. Die keur heeft is beducht, en moet de sinnen scherpen, Wie dat verkoren dient, en wie men sal verwerpen,
De man is ongerust, en dubt in sijn gemoet,
31
Wanneer een Maeght ontseyt de beste van den lande, Soo wort'et menigmael gerekent groote schande;
Dies rijst'er veel gebelgs en spijt en onlust uyt, En eyndigt menigmael tot ondienst van de Bruyt. Dit woeg de wijse man; hy laet de jonge lieden, Om yder wel te doen, in sijn paleys ontbieden,
En als hy daer de jeught siet voor sijn oogen staen, Soo spreeckt hy in 't gemeen aldus de vryers aen: Ghy hebt wel eer gemeent (doch sonder vaste reden) Dat ick te geener tijt mijn dochter wou besteden;
Maer hoort, manhaftig volck, ick ben nu vast gesint Te scheyden in der daet van dit mijn weerde kint. Ghy siet hier dese Maeght, die wil ick over-geven, Om met een rustig man, haer dagen af te leven;
En ick en wil voor haer geen staet of machtig gelt, Ick wil een strijtbaer man, een onversaegden helt. Wie Sepher met gewelt sal konnen overvallen, En planten even daer sijn vendels op de wallen,
Wie Arbas deftig slot sal leggen op den gront, En staen in volle macht daer eertijts Enack stont, Die sal, door mijn behulp, tot staet en eere stijgen, En sal tot sijnen loon mijn dochter Ascha krijgen;
Die sal, niet met den naem of in een loosen schijn, Maer in de ware daet mijn lieve swager zijn. Wie lust, die gae te werck. Dit was terstont geweten, En door de snelle Faem door al het lant gekreten.
Stracx prijst'er een de daet, soo deftig als hy kan; Een ander wederom die spreeckt'er leppigh van. Dus gaet'et in 't gemeen met aller menschen saken; Wie kan het yder een in all's te passe maken?
Wat hier gansch enge schijnt, wort elders wijt gereckt; Een yder vogel singt na dat hy is gebeckt.
De lieden, die het stuck met reden over-leggen, En weten niet als goet van dit beleyt te seggen,
Sy noemen dit een aes, dat jonge sinnen treckt, En even gaende maeckt, en tot de deught verweckt. Wie salder niet tersont een kloecke daet beginnen, Daer prijs en machtig goct, ja vrijsters zijn te winnen?
Gewis, die nu ter tijt geen wapens aen en doet, En heeft geen Ridders hert, en is geen edel bloet. Een ander, tot den krijg niet al te seer genegen, Die brengt'er wederom verscheyde reden tegen,
Hy maeckt een lang verhael van ick en weet niet wat, Daer hy, uyt enckel nijt, de sake meê beklat:
Of soo in uw bedrijf de Vader iet mishaeght,
Hy sal sijn onschult doen, en leggen 't op de Maeght. En denckt niet dat het slot is sonder harde slagen, Of dat de vaste stadt in haest is wech te dragen:
Neen, vrienden, meenje dat, voorwaer ghy zijt verdwaelt; 't Is hier juyst daer men vecht, en diepe wonden haelt. Al is Ahimai doot, en Talmai over-wonnen,
En Schesmai neêr-gevelt, noch is het maer begonnen; Daer rest vry menig Slot, en menig hoog kasteel, En Sepher is voorwaer al vry het hartste deel. Hier toe en sent de vos geen van sijn eyge knechten,
Hy laet slechts buyten hem sijn dochters schoonheit vechten; Hy prijst de rijcke stadt, haer stant en vruchtbaer erf, Maer sent een ander heen, daer hy niet gaen en derf. De Ridder Atniël, een van de jonge lieden,
Die aen de schoone Maegt haer trouwe quamen bieden, Ging anders hier te werck, wanneer hy dit verstont, En sprack in sijn gemoedt, of met een open mont: Men segge wat men wil, de tijt is nu gekomen, Die my voor alle ding is noodig waer genomen.
Tsa, breng hier, wie ghy zijt, mijn wapens aen den dagh, Op dat ick heden selfs het stuck beginnen magh. Een ander vecht om gelt, of spant de gansche sinnen, Om staet, om eer, om faem voor hem te mogen winnen;
Ick sal den krijg bestaen om u, ô weerde Maeght, -Of nu, of nimmermeer, soo dient het stuck gewaeght. Wat sal my tegenstaen? hier moeten hooge wallen Of wijcken als ick koom, of plat ter aerden vallen. Ick heb tot heden toe gevochten voor 't gemeen; Maer dit manhaftig werck, dat is voor my alleen. Laet moppen sonder hert, laet bloode pimpel-meesen Den vyant sijn gewelt en harde slagen vreesen,
'k En pas op geenen reus, al is hy bijster groot; Ick ben bereyt te gaen te midden in de doot. Met bloet wort eer gekocht. Ick sal de kanse wagen, Ick sal verwinner zijn, of neder zijn geslagen.
En, lieve, waerom niet? win ick maer eenen slagh, Ick hebbe by gevolgh al wat ick wenschen magh. Dit seyt de jongeling, en laet de spotters rasen, En doet van stonden aen den fellen horen blasen:
Hy maent sijn Vaders huys en alle vrienden aen, Om in dit deftigh werck by hem te willen staen. Hy vint een gragen hoop, van ruyters, schutters, knechten, Hy vint sijn eygen hert genegen om te vechten;
En sonder lang verblijf soo treckt de Ridder op, Den sluyer om het lijf, de pluymen op den kop.
32
Maer eer hy wil van huys en uyt den leger scheyden, Gaet hy sijn wacker heir voor Kalebs deur geleyden.
Daer springt by van het paert, en t'wijl het leger stont, Ontsluyt hy voor de Maeght aldus sijn heuschen mont: O, bloem van alle jeught en peerel van de Maegden, Die aen een edel hert voor desen oyt behaegden!
Siet hier een moedigh heyr voor uwe deure staen, Ten krijge toe-gerust, en veerdigh om te slaen. Ick sal haer leyder zijn, en geensins achter blijven; Maer met dit eygen lijf de dichtste rotsen klijven.
En is'er noch een reus te vinden in het lant, Dien sal ick d'oorlogh doen, en dat met eyger hant. Nu bidd' ick maer alleen, mijns hertsens soet verlangen, Laet my eens dese spies van uwe hant ontfangen.
Set my eens op den helm, die hier mijn schilt-knecht draeght, Soo word' ick beden self uw Ridder, waerde Maeght. En soo het u belieft een kusjen my te jonnen,
My dunckt, van nu af aen het slot dat is gewonnen: Maer soo u dat mishaegt, of acht het al te vroegh; Siet my eens gunstigh aen, en 't is my noch genoegh. De Maeght die kreeg een blos en laet haer oogen dalen, Die hem noch des te meer tot in het herte stralen,
En roeren hem de ziel; maer Kaleb daer ontrent, Die heeft den jongen helt met woorden af-gewent:
Hoe, seyt hy, lieve vrient! wie geeft'er loon te voren? Ghy haest u wat te seer, uw recht is niet geboren.
Ey, laet voor dese mael de Maeght in haer geheel, Tot God de daet besluyt, en wijst haer echte deel. Vermijt u, zijdy wijs, uw vrienden op te houwen, En laet haer moedig hert met dralen niet verkouwen.
Of heden ben ick doot en buyten alle pijn.
En daer op treckt hy voort. Maer Ascha stont verslagen: Sy kent haer vaders sin, sy mag geen liefde dragen;
Noch seytse binnens monts: ô perel van de jeught! Ick wensche nevens u dat ghy verwinnen meught. 't En leed' als geenen tijt Elbasmagh had vernomen, Hoe dat een moedig helt te velde was gekomen;
En dat sijn vaste stadt sou werden aengetast, En dat een schoone maeght is aen den handel vast.
33
Maer dat verschrickt hem niet. Hy roept sijn naeste raden, Hy roept met vollen mont: geen mensch en zy beladen;
Ey, set geen malle vrees', maer houdt een goeden moet, 't Is maer een jonge wulp die ons den oorlog doet; 't Is maer een jonge laf, een popje voor de vrouwen, Die niet en heeft geleert als Juffers t'onderhouwen,
Die niet met al en weet, als hoe men vrijsters mint, Niet hoe men eenig slot of vaste Steden wint. Ick weet een goede greep, om hem en sijne gasten Te treffen daer het dient, en op haer seer te tasten;
Ghy die met sweerden hout, of schiet een harden schicht, Besteet uw slag alleen ontrent haer aengesicht,
Ontrent haer weecke neus, en ongebaerde monden, Dat zijn voor desen hoop voor al de beste wonden:
Want soe dit maer een reys de nieuwe velt-heer siet, 'k En wil geen Koning zijn, indien hy niet en vliet. Wie is die niet en weet, dat soo gewisse slagen Hem sullen metter daet de Vrijster doen mishagen?
Wel houdt dan desen voet ontrent dien jongen hoop; Sy sullen voor gewis gaen tyen op den loop. Al die op desen tijt ontrent den Koning stonden, Verhieven sijn verstant, en presen dese vonden.
De Vorst, die wort bedanckt voor sijn bedachten raet, En dit wert even doen verkondigt over straet: Wie aen den Atniel sal houwen in de wangen, Soo dat men hem de tong siet in de wonden hangen,
Die sal, tot sijnen loon, ontsangen voor de daet Een krans van enckel gout, hem tot een hals-cieraet. Maer wie met sijnen kop sal konnen weder keeren, Dien sal de groote Vorst een streecke lants vereeren,
En noch een deftig Slot, omcingelt met een wal, Soo dat hy licht een wijf voor hem bekomen sal. Noch vorder wort belast aen al de rauwe knechten, Hoe dat men met bescheyt den vyant sal bevechten,
En dat geen ander lit aen iemant dient gewont, Als slechts een weecke neus, of wel een teere mont. Dit houdt des Konings Raet voor wonder nutte saken, En straks gaet al het volck haer wapens vaerdig maken.
Men roept'et over al, men houdt'et voor gewis, Dat Jacobs gansche jeught alreê geslagen is. Als nu de Ridder koomt te midden op den velde, Eer hy sich vorder geeft, of om te vechten stelde,
Soo doet hy voor een tijt het gansche leger staen, En roept op dese wijs den God Hemels aen: Bestierder van den krijg, en Heerscher aller volcken,
Verstroytse door het velt gelijck als nietig kaf, En stort haer poorten om, en ruckt haer grendels af. Dan sal zich Israël in uwe gunst verblijden,
En met een danckbaer hert uw grooten naem belijden, En melden uwen lof, en singen t'uwer eer;
Want als men steden wint, 't is uwen segen, Heer! -'t Gebedt is nau gedaen, men siet den vyant komen; Die hadde voor den dagh de wegen in-genomen,
Die had een hoogen berg aen alle kant beset, Waer door dat aen de stadt den toe-gang wert belet. Dit was het dat den Helt ten eersten wat verstelde; Dies hielt hy achter-raet te midden opten velde.
Maer eene van het volck, die al het landtschap kent, Die heeft de bleecke vrees met reden afgewent. Hy seyt een enge padt, beset met dore-hagen, By hem te zijn ontdeckt, wanneer hy plagh te jagen,
Een padt die niemant kent, een rechten hasen-padt, En die een uyt-gang heeft tot onder aen de stadt. De Ridder let'er op, en sent bequame lieden, Ten eynde sy den berg tot aen de stadt bespieden.
De rappe mannen gaen, en vinden haren wensch, Dat is een open weg, en niet een eenigh mensch, De poorten slecht bewaert, geen ruyters aen de straten. Het blijckt dat al het volck sich op het heir verlaten,
Het heir dat opten berg de wegen had beset, Soo dat'er niet een mensch op desen streeck en let. De Vorst doet onder dies de steyle rots genaken, En laet een groot gewoel ontrent den vyant maken.
Hy gaet hier wonder fel en uytter-maten rou, Als of hy met gewelt een door-gang maken wou. Maer stracks so kiest hy uyt vier hondert rappe gasten, Die op een rijcken buyt, niet op haer leden pasten;
Tot dese seyt hy selfs: Ick wil uw leyts-man zijn, Of midden in de vreught, of midden in de pijn. Hy geeft noch vorder last, tot onder aen de bergen Den vyant even-staeg met alle vlijt te tergen.
Hy stelt tot dit beslag Bildad sijn ouden vrient, En seyt hem vorder aen wat onder-nomen dient. Hier mede treet hy voort, en laet hem van der heyden Tot op den hoogen berg, tot aen de stadt geleyden.
Daer houdt hy sich bedeckt, en hiet de mannen staen, Tot dat hy naerder weet wat dienstig is gedaen. Hy sent'er twintig uyt, gekleet als slechte boeren.