siet Genes 24. Joseph Antiq Jud. lib. 1. 17 et 18.
De vrijsters zijn bereyt, de vryers aengewassen. Tsa, langt het snaren-spel uyt uwe gulde kassen, En rept u, Sang-godin. Hier is nu meerder stof Ten dienste van den mensch en Godes hoogen lof. Ghy siet aen alle kant de werelt haer verstercken, Dat heeft het vruchtbaer zaet van Adam konnen wercken.
Brengt hier nu voor den dag een edel trou-geval, Waer van men eertijts sprack, en eeuwig spreecken sal. Wilt heden, na de kunst, een Bruyloft openbaren,
Alwaer de Bruydegom is slaef voor seven jaren; Al waer de rechte Bruyt, door onbekenden list, Wort uyt het feest geruckt, en in het bed gemist; Al waer de vrijster treurt, daer alle vrijsters speelen, Om dat een suster koomt haer susters voordeel stelen;
Al waer een vryer twist, als bijster ongesint, Om dat hy nevens hem de sijne niet en vint; Aen wien noch even-wel de gramschap is benomen, Midts hy'er twee voor een ten lesten heeft bekomen.
Een wonder selsaem werck. Biedt ooren, soete jeught, Hier is het vreemste stuck, dat ghy oyt lesen meught. Als Jacob wert gedreigt (vermidts sijn Vaders segen Hem, door sijns Moeders raet, niet Esau, was verkregen)
En dat Rebecca sorgt voor eenig ongeval, Soo wort'et vast gestelt dat hy vertrecken sal; Toen wort'er vast gestelt, dat hy, in korte stonden, Naer 't huys van Betuël dient af te zijn gesonden;
Dat hy naer Haran toe heeft vaerdig af te gaen, Om door sijns Broeders haet niet in gevaer te staen: En midts geen vreemde Maegt, in Canaän geboren, Hem tot een echte wijf en dient te zijn gekoren,
So wort hem in-gescherpt dat hem sijns moeders bloet Hier in sal nutter zijn, en liever wesen moet.
Daer maeckt sich Jacob op, en, met bedroefde sinnen, Set uyt sijns vaders huys, en gaet de reys beginnen;
Hy geeft hem naer het landt, van daer de Sonne rijst, Hy geeft hem naer het rijck, dat hem sijn Vader wijst. Hy gaet met diep gepeys door onbekende wegen; Doch waer hy komen mach, hy vint'er Godes segen.
20
Noch sal'er boven dien, uyt u en uwen zade, Ontstaen voor al het volck een wortel van genade,
Een segen vol gelucks, die, in het aerdsche dal, De menschen in 't gemeen tot vreugde dienen sal. 'k En wil van haer mijn gunst, noch van u laten scheyden. Maer u als metter hant op uwen weg geleyden.
Het zy ghy vorder reyst, of dat ghy weder koomt, Weest van gerusten geest, en wandelt onbeschroomt. -De nacht deed' haren loop, de Mane gaet verdwijnen, En, naer een korte wijl, de Son begon te schijnen;
Dies sprack de Jongeling (midts hem de slaep verliet): God is in dese plaets, en ick en wist het niet.
Daer rilt een killig bloet van boven tot beneden, Daer rijt een koude schrick door al mijn swacke leden.
God, God heeft my genaeckt, my, seg ick, enckel stof. Van my wort danck vereyst, en voor hem eeuwig lof. -De steen, waer op de man sijn nacht-rust had genoten, Wort van hem metter daet met oly over-goten,
Die wort van hem gericht, en in het groene velt Een peyl van ware danck den Heere voor-gestelt. Hy voegt'er woorden by: Wilt ghy op mijne wegen, En in mijn ouders huys verleenen uwen segen,
Ghy sult mijn eenig God, mijn troost, en hoogste goet, Ghy sult voor eeuwig zijn de lust van mijn gemoet. Ick sal van nu voortaen tot uwer eere leven,
Ick sal van mijn gewas u volle tienden geven, Die sullen alle jaer u werden voorgeleyt, En ware teyckens zijn van mijne danckbaerheyt: De kruyn van desen berg die sal een Tempel wesen, Daer staêg uw hoogen Naem sal werden in gepresen,
En ick sal in der daet, en niet in lossen schijn, Mijn leven-dagen lang uw trouwen dienaar zijn. Hier op besluyt de man en eyndigt sijn gebeden, En vordert sijnen weg met onvermoeyde schreden;
Hy geeft hem van den berg, en maeckt een snellen spoet, En voelt, al waer hy gaet, den Heer in sijn gemoet. Daer lag een aerdig dal te midden in den velde, Daer hy een schoonen hoop van witte kudden telde,
Een dal, rontom geciert met lustig boom-gewas, En met een aerdig groen, en met een weelig gras. Hier op tradt Jacob voort tot Harans vette weyden, Daer oock de Maegden selfs het weelig vee geleyden;
Hier sagh hy Herders staen, en maeckt hem daer ontrent, En vraegt daer in het dorp, of iemant Laban kent, En of daer lieden zijn die van sijn handel weten,
Het soentjen dat hy gaf, geeft, ick en weet niet wat, Dat hem den geest beroert, en aen het herte vat. Hy weet niet wat'er schort, hy voelt sijn oogen vlieten, Hy voelt (eer hy het weet) sijn tranen nederschieten.
Het is van ouden tijdt en heden noch gemeent, Dat groote vreugde schreyt, en reyne liefde weent. Soo haest als Laban weet dat Jacob is gekomen, Gevoelt hy sijnen geest met blijdschap in-genomen.
Hy vraegt hem wonder veel, en hoe sijn moeder vaert, En of God heden noch sijn Vader heeft gespaert, En wat sijn Broeder maeckt, en wat hem heeft bewogen, Dat hy uyt Canaän dus eensaem is getogen,
En of hy verder wil. De goede Jongeling Vertelt hem wat'er schort, en seyt hem alle ding. De tijdt doet haren loop, en Jacob met de knapen Is besig onder dies ontrent de jonge schapen,
En al het ander vee; en wat hy neemt ter hant Dat doet hy met geluck, en even met verstant. Als Laban sijn beleyt, en sijn besette gronden Nu dickmael had gesien, en in der daet bevonden,
Soo tracht hy met den vrient te komen in verdragh, Op dat hij sijnen dienst te langer hebben magh. En daerom, naar een proef van ses of seven weecken,2)
Vangt hy ten lesten aen tot hem aldus te spreecken: 't Is onrecht, lieve Neef, al ben ick uwen vrient, Dat ghy my sonder loon en sonder voordeel dient. Ick weet hoe licht een man een sake kan verdrieten, Indien hy voor sijn werck geen winst en sou genieten,
'k En wil in dit geval niet zijn in uwe schult, Dus maeckt'et my bekent, wat dat ghy winnen sult.3)
1) Al-hoe-wel Moses geen verhael en schijnt te doen, dat Jacob met Rachel eenige reden heeft gevoert, eer hy haer omhelsde, maer dat uyt den Text schijnt, dat hy haer eerst kuste, en daer nae verhaelde wie hy was, soo wort nochtans besloten uyt de oorsprouckelicke Text, dat Jacob voor het omhelsen van Rachel heeft geopenbaert hare onderlinge maegschap. Welcke uytlegginge by ons is gevolgt, op dat Jacob met en schijne plotselick een onbekende Jonckvrouw om den hals gevallen, en Rachel van een vreemden jongeling, sonder
tegenspreken, soodanigen vrybeyt geleden te hebben. Sie Rivet. op het 22 cap. Genes. Excre. 126, alwaer van verscheyde soorten en manieren van kussen, by de Ouden gebruyckelick, wert gehandelt.
2) Moses, Genes. 29.14, verhaelt wel dat Laban in 't bewellekomen van Jacob seyde: Wel aen, ghy zijt mijn been en mijn vleesch, maer en sprack met van hem in sijn dienst te nemen, en min van hem een dochter te willen geven, voor hy een maent lang sijn maniere van doen wel grondelick hadde door-sien, gelijck de Text klaerlick uyt-wijst, en by de Schrijvers hier wert aengemerckt. En daer in is Labans exempel na te volgen, schoon niet in andere saken. 3) Laban schijnt hier in gansch vroom en redelick te zijn, niet willende dat Jacob hem dienen
soude sonder loon, als een vry man geen slave wesende; oordeelende dat een die werckt loon behoort te genieten, na de leere Christi; maer hy laet sulcks terstont daeraen gansch leclick leggen, vermidts hy sijn Dochter (die hy met behoorlick honwelicks goet hadde behooren uyt te geven) voor de huere en arbeyts loon van Jacob hem toe-eygent, treckende alsoo winst en voordeel, daer hy selfs hadde behooren uyt te geven.
21
Als Jacob dit verstont, sijn herte ging hem open, Hy vont sijn gansche ziel van soete vreught bekropen,
En, na hy sonder spraeck een weynig heeft gestaen, Soo spreeckt hy sijnen Oom in dese reden aen: Ick wil belofte doen, oock gansche seven jaren, Mijn leden, mijn vernuft in geenen deel te sparen;
Ick wil met alle vlijt, oock in de middernacht, Ten goede van het vee, my geven op de wacht; 'k En wil noch even-wel geen voordeel uyt de schapen, 'k En wil my geen gewin uyt uwen acker rapen,
'k En wil voor mijnen dienst geen lant, of vruchtbaer velt, Geen huys van groot beslag, en min noch eenig gelt. Wilt ghy my tot een loon uw dochter Rachel jonnen, Al dien ick seven jaer, het is genoeg gewonnen.
Laet dit mijn huere zijn, en stel dat heden vast, En ick sal metter daet gaen treden in den last; Ick sal met alle vlijt ontrent de kudde wercken, En ghy sult over-al mijn trouwe diensten mercken:
Doch ick en sal niet eer, als na de seven jaer, Ontfangen tot een loon mijn lieve weder-paer. Dit sprack de Jongeling, en Laban is te vreden1)
; En Jacob is daer op in sijnen dienst getreden.
Hy gaet'er willig toe, en niet als uyt bedwang, En diende met vermaeck de seven jaren lang. Hy gaet in grooten ernst een machtig vee besorgen, By wijlen sonder rust tot aen den lichten morgen.
Al waer'er iet ontbreeckt daer is hy flucks ontrent; Soo dat sijn wijs beleyt is over-al bekent.
Hy maeckt hem niet gewoon een gansche nacht te slapen, Soo dat geen felle wolf kan loeren op de schapen,
Soo dat noyt wreede beir een bock of geyte nam, Hoe-wel hy menigmael ontrent de kudde quam, Was oyt het vee verhit door ongewoone qualen. Hy geeft hem in het bosch, hy gaet'er wortels halen,
Hy soeckt een heylsaem blat, hy pluckt eene del kruyt, En jaegt in aller ijl de quade dampen uyt.
Indien'er eenig zeer komt aen de boeken groeyen, Hy is'er vaerdig by en laet een yser gloeyen,
Hy brant de lempten uyt, of, als het wesen moet, Hy snijt haer in het vleys; en dempt het vierig bloet. En waerom meer geseyt? hy weet hem soo te quijten, Dat hem geen slap beleyt oyt mensch en kan verwijten:
Dies nam de kudde toe, meer als men wenschen kan; De segen is in huys, als God is met den man. Hy voelt geen ongemack, noch in de strenge dagen,
22
Hy voelt sijn ongemack van stonden aen versachten, Als hy maer eens gedenkt wat loon hem staet te wachten,
En schoon hy menigmael sich niet te wel en vint, Een soet gepeys alleen, dat maeckt hem wel gesint. Als nu de tijdt verliep, en dat de seven jaren,
Na soo een lang gedult, nu op een eynde waren, Soo maeckt hem Jacob op, en gaet tot Laban in; Hy groet hem na den eysch, en taelt na sijn gewin: Ghy weet het (seyt de man) hoe ick ben aen-genomen, En dat tot deser uur mijn tijdt is om-gekomen;
Wel aen dan, doet my recht, bescheydt den bruilofsdag, En maeckt dat ick ter eer mijn Bruyt genieten mag. 't Versoeck wert toe-gestaen. Men laet de gasten nooden, Men laet'er menig kalf en vette schapen dooden;
Men brengt'er in het huys, men haelt er aen den dag Al wat'er op de feest tot vreugde dienen mag. Een yder is verblijdt, dat twee gelieven paren, Met hoop alleen gevoedt tot aen de seven jaren;
Een yder is belust om hen te mogen sien, En op soo blijden dag geluck te komen biên. Hier over wert de wijn in overvloet geschoncken, En by het bruylofs-volck in volle maet gedroncken;
En, om niet lang te zijn, het is een groote feest, En niemant gaet'er weg als met een blijden geest. De maeltijt is gedaen, de vreemde gasten scheyden, Men gaet de jonge Bruyt tot in de kamer leyden,
Men steeckt, na d'oude wijs, den bruylofs-fakkel aen; Men hiet den woesten hoop te wijcken uyt de baen; Men hoort meest al het volck door sang en vrolick juichen, Door springen, door geroep, een blijden geest betuigen;
Men sag aen alle kant een toe-loop van de jeugt, Men hoorde groot geraes ten midden in de vreugt. Men leyde vast de maegt door veelderhande salen, Geen oog van die haer volgt en kan haer achter-halen;
En, sie! in dit gewoel, en in het woest geloop, Soo wert de rechte Bruyt ontfutselt uyt den hoop, Getogen uyt het volck, en met geswinde sprongen Wert Lea daer gebracht, en in het spel gedrongen,
Gekleet in suyver wit, geciert met edel kruyt, En even soo gestelt gelijck de ware bruyt. Dit wist de loose vos soo listig uyt te wercken,
Dat niemant van den hoop de greep en konde mercken. En, sie! in dit geraes, door gunste van de nacht, Wort Rachel weg geleyt, en Lea daer gebracht. Haer aensicht is bedeckt, (soo plach in oude tijden
De vreught, de wijn, de nacht, die hier te samen wercken, Zijn oorsaeck dat de Man geen list en kan bemercken;
Soo lang het duyster is, en weet hy anders niet, Als dat hy metter daet sijn eigen Bruyt geniet. Maer als de gulde son is hooger op-geresen,
So komt hem daer ontdoen een wonder selsaem wesen, Hy slaet sijn oogen op, hy schuyft de bed-gordijn; Maer hy en vint haer niet die hy daer meynt te zijn. Hy geeft hem noch een reys de Vrijster aen te schouwen, Hy kan in dit gesicht sijn oogen niet betrouwen;
't Is weder als het was, hy wert te meer verbaest, Hy twijfelt of sijn oog, dan of sijn herte raest. Hy siet ten derde-mael; wel dit sijn vreemde saken! Hy vint niet dat hy socht, hy weet niet wat te maken,
Hy mijmert binnens monts, hy valt in diep gepeys: Wel, dit is (na het schijnt) een murruw kiecken-vleys. Hoe! kan op eene nacht de schoonheyt soo verloopen, Soo heb ick dese Maegt te diere moeten koopen.
-Maer siet, de grauwe lucht die wort ten lesten klaer, En Jacob vont, eylaes! sijn Nichte Lea daer,
Ach! wat een koude schrick door-rent hem al de sinnen, Hy weet niet wat te doen, of wat hy sal beginnen;
Sijn hooft, dat suyse-bolt, sijn innig herte slaet, Sijn breyn is op de loop, en hy als buyten raet. Wat sal hy nu bestaen? sal hy met Lea kijven? Of haer doen henen gaen, en uyt den bedde drijven?
Of sal hy sonder spraeck gaen tyën op den loop? Of sal hy al het huys gaen roepen over-hoop? Of sal hy op een berg of elders loopen malen? Of sal hy in het woud of in de bosschen dwalen,
Of sal hy verder gaen, en kiesen eenig dal,
Daer hem geen menschenkint sijn leven vinden sal? Wat uytkomst? wat, behulp? wie sal het konnen seggen? Wie kan soo vreemden stuck met reden over-leggen?
Ten lesten, hy verdwelmt, en, ick en weet niet hoe, Loopt vaerdig uyt het bed, en soo na Laban toe. Daer gaet hy dapper af: Wel dit zijn vreemde streken! Wel Oom, leert ghy my self mijn echte trouwe breken?
23
Maeckt ghy my tot een boef, ook op den eersten nacht? 'k En had van u voorwaer dit onheyl niet verwacht. Ick heb soo langen tijdt, ja gansche seven jaren, Mijn leven af-geslonst, om eens te mogen paren;
Ick hebbe menigmael den ganschen dag gesweet, En even-staeg geweest als in geduerig leet. Ick heb de koude nacht, en hare stuere vlagen, Ick heb den sonne-brant en hitte moeten dragen,
Ick hebbe mijne jeught, en niet uw goet, verquist, Geen mensch heeft aen het vee een eenig lam gemist. En nu ick eens mijn loon, na soo een diep verlangen, Voor al mijn bitter sweet ten lesten moest ontfangen, Nu ick met groot gedult mijn tijdt heb uyt-gebeyt, Soo word' ick hier bespot, en om den tuyn geleyt! Hoe! heb ick wel gedient, waerom wort ick bedrogen? Waerom tot mijner spijt uw dochter weg-getogen?
Waerom door slim beleyt my Lea toe-gebracht, Die ick noyt heb begeert, noyt om en heb gedacht? Hebt ghy dan soo ter smuyk uw dochter leeren sluypen, En by een ander man in 't duister onder kruypen?
Dat is van quaet gevolg en al te vreemden slag, Die noyt een eerlick man voor eerlick houden mag. Siet! dat ick schuldig was aen Rachel mijn beminde, Aen wien ick my alleen met trou verbonden vinde,
Dat hebje dese nacht met list van haer gewent, En die haer deel geniet die is'er door geschent. Uw dochter is een hoer, en ick een boef gewerden, En op soo quaden voet en wil ick niet volherden;
Geeft hier mijn echte deel, mijn recht en wettig goet, En neemt ghy wederom dat ick niet hebben moet.
Wat mag u, lieve man, wat kan u doch gebreken? Ghy buldert, soo ick hoor, en spreeckt geweldig breet Van uwen swaren dienst en uw verdrietig sweet. Ghy hebt (gelijck het schijnt) te wonder veel bedreven, En, ick en weet niet hoe, bekommert moeten leven;
24
Maer segt my doch een reys, hebt ghy oyt meer gedaen, Als die hier nevens ons haer kudde gadeslaen?
Ghy hebt mijn vee geweyt, zijn dat soo sware saken? Kan u dat licht bedrijs vermoeyde leden maken?
Voor my, ick mein het niet. Want een die schapen hoedt, Die weet men dat voor al geen groote moeyt'en doet. Daer wert in dat beroep gegraven noch gedolven; Mijn doggen, niet uw volck, die vechten met de wolven,
Is 't somtijdts kout geweest, en dan eens weder heet, 't En quetst uw leden niet, ghy zijt'er na gekleet. Doch hoe het wesen mag, wat noot hebt ghy te klagen? Want ghy en hadt vooral geen swaren last te dragen.
Ick heb u staêgh verschoont, geviert, onthaelt, gevoet, Niet als een vreemdeling, maer als mijn eygen bloet.