Zoals eerder naar voren is gekomen, hoort men goed voor het lichaam te zorgen. Naast de persoonlijke verzorging van het lichaam, kan dit ook een medische verzorging van het lichaam inhouden. Onder medische verzorging valt onder andere het gebruik van medicijnen en het ondergaan van operaties en onderzoeken. Voor medische behandelingen is er wel eerst toestemming nodig. Deze toestemming kan worden gegeven door de persoon zelf, of door de voogd van een persoon, wanneer de persoon in kwestie daar niet (meer) toe in staat is, zoals een dementerende oudere.156
Over de vraag of een medische behandeling überhaupt is toegestaan, lopen de meningen onder de islamitische juristen uiteen.157 Deze meningen zijn in drie categorieën onder te verdelen. De eerste categorie neigt meer naar het weigeren van medische behandelingen en kan in drie groepen worden onderverdeeld. De tweede categorie neigt meer naar het toestaan van medische behandelingen en bestaat uit twee groepen. En de laatste categorie ziet het ondergaan van medische behandelingen als een verplichting en bestaat ook uit twee groepen.
154 Abdul Aziz Ahmed, ‘Health and disease: an Islamic framework’, in: Aziz Sheikh en Abdul Rashid Gatrad eds., Caring for Muslim Patients(2e druk; Abingdon 2008) 35-44, aldaar 39.
155 http://www.nursingtimes.net/nursing-with-dignity-part-8-islam/206284.article, 29 oktober 2014.
156 Hanson, ‘Islamic bioethics’, 50.
157 Mohammad Manzoor Malik, ‘Islamic perceptions of medication with special reference to ordinary and extraordinary means of medical treatment’, Bangladesh Journal of Bioethics 4(2) (2013) 22-33, aldaar 25.
37
Voor de eerste categorie geldt dat één groep stelt dat medische behandelingen verboden zijn, omdat zij menen dat alleen God de macht heeft om iemand te genezen.158 De tweede groep stelt dat medische behandelingen wel toegestaan zijn, maar dat het beter is om ze uit de weg te gaan. De laatste groep stelt dat medische behandelingen verboden zijn, wanneer de patiënt van mening is dat het alleen de medicijnen zijn die hem of haar genezen en God daar los van staat. Bij deze groep behoren ook een aantal Hanafitische geleerden.159
Voor de tweede categorie geldt dat er een groep is die medische behandeling als toegestaan ziet. Onder deze groep valt de meerderheid van de Hanafitische, Malikitische en Hanbalitische rechtsschool. Daarnaast is er een groep die medische behandeling als aanbevolen ziet. Deze groep bestaat uit een aantal Hanafitische juristen.
De laatste categorie bestaat uit een groep die stelt dat medische behandelingen absoluut verplicht zijn en de andere groep stelt dat medische behandelingen verplicht zijn wanneer een persoon weet dat hij of zij zonder deze behandelingen niet kan leven.160
Voor de Hanafitische en Malikitische leer, welke in mijn scriptie centraal staan, betekent dit dat medische behandelingen over het algemeen zijn toegestaan. Binnen de Hanafitische leer zijn er echter wel verschillende meningen: een aantal juristen beschouwt medische behandelingen in sommige situaties als verboden en een aantal juristen beschouwt medische behandelingen als aanbevolen.
Voor medicijngebruik gelden een aantal aanvullende regels. Medicijnen kunnen in drie categorieën worden onderverdeeld: bedwelmende middelen (moeskiraat), verdovingsmiddelen (moeraqqidaat) en geest aantastende middelen (moefsidaat). Bedwelmende middelen werken bedwelmend en geven het gevoel van opwinding en welbevinden. Verdovende middelen zijn middelen die alle vijf de zintuigen compleet verdoven. En geest aantastende middelen beïnvloeden het intellect, maar geven niet het gevoel van blijdschap.161
Bedwelmende middelen worden over het algemeen zelfs in de kleinste hoeveelheid niet toegestaan. Het wordt als een onzuivere substantie gezien en inname hiervan kan wettelijk worden bestraft. De andere twee middelen worden als zuivere substanties beschouwd, en kan bij de inname van een kleine hoeveelheid niet worden bestraft.162 Zoals aangegeven, worden bedwelmende middelen over het algemeen niet toegestaan. Onder deze bedwelmende middelen vallen ook middelen zoals alcohol of middelen met een basis van alcohol. Wanneer er echter
158 Ibidem, 26.
159 Idem.
160 Malik, ‘Islamic perceptions’, 26.
161 Hanson, ‘Islamic bioethics’, 49.
38
geen alternatief is, en deze middelen als noodzakelijk (middelen die steun bieden vallen hier niet onder) worden beschouwd, dan is het gebruik van deze middelen toegestaan. Dit geldt ook voor medicijnen als morfine en medicijnen die ingrediënten bevatten die normaal gesproken verboden zijn, zoals varkensbestanddelen.163,164
2.7 De dood
‘Ieder zal de dood proeven’, zo vermeldt de Koran.165 Net als voor alle andere mensen, is de dood ook voor moslims onvermijdelijk. Voor moslims markeert de dood de transitie van de ene staat van bestaan naar de andere. Terwijl het leven op aarde wordt gezien als een beproeving, wordt het leven na de dood gezien als een eeuwige verblijfplaats waar iemand de vruchten kan plukken van zijn of haar inspanningen op aarde.166
De dood is daarmee niet iets negatiefs of iets waartegen gevochten hoeft te worden. Men hoort de dood te accepteren als onderdeel van het Goddelijke plan. Dit betekent echter niet dat men zelf de dood mag vervroegen door bijvoorbeeld zelfmoord of euthanasie te plegen; dit wordt binnen de islamitische leer namelijk ten zeerste verboden. Van onnodig lijden is de islam daarentegen geen voorstander. Wanneer het gebruik van bepaalde verdovende middelen, waaronder morfine, tot de dood leidt, dan is dit toegestaan. Het gaat in dit geval om de intentie achter het geven van deze medicijnen: wanneer de medicijnen worden gegeven om de pijn te verlichten en de dood hier, vanwege het medicijngebruik, op volgt, dan is het toegestaan. Wanneer het de intentie is om iemand door het toedienen van medicijnen te laten overlijden, is dit ten strengste verboden.167
Wanneer iemand overlijdt, is het binnen de islam belangrijk om deze persoon zo snel mogelijk te begraven. Vaak gebeurt dit binnen een aantal uren na de dood. Voordat dit gebeurt, vinden er een aantal rituelen plaats. Allereerst worden de mond en ogen gesloten en de ledematen recht gelegd. Het lichaam wijst bij voorkeur in de richting van Mekka. Het lichaam wordt gewassen en gehuld in een simpel wit gewaad.168
163 Idem.
164 http://www.ethical-perspectives.be/viewpic.php?TABLE=EP&ID=1281, Stef van den Branden en Bert Broeckaert, ‘Necessary Interventions: Muslim views on Pain and Symptom Control in English Sunni e- Fatwas’, 2-3.
165 http://bijbelenKoran.nl/ayah.php?lIntEntityId=3, Koranenbijbel, 3:185, vertaald door Fred Leemhuis, 30 oktober 2014.
166 Aziz Sheikh en Abdul Rashid Gatrad, ‘Death and bereavement: an exploration and a mediation’, in: Aziz Sheikh en Abdul Rashid Gatrad eds., Caring for Muslim Patients(2e druk; Abingdon 2008) 103- 114, aldaar 103-104.
167 Ibidem, 104.
39
Het begrafenisgebed wordt in de moskee gehouden met familie en gemeenschapsleden, waarna de rouwstoet richting de begraafplaats vertrekt. Op de begraafplaats vindt het laatste afscheid plaats met een gebed en wordt het lichaam ter aarde gelegd in de richting van Mekka.169
40