Het zijn vermoedelijk de twee meest heroïsche reizen uit de moderne geschiedenis: de tocht van Columbus naar Amerika en de eerste keer dat de mens voet zette op de maan. Maar de rechtstreekse gevolgen konden nauwelijks verschillender zijn. Amerika veranderde nadat het ontdekt was ingrijpend, maar de maan ligt er nog steeds even ongenaakbaar bij als in de voorafgaande miljoenen jaren, afgezien van een paar bergjes ijzer en een Amerikaanse vlag. Over die laatste reis heeft de literatuur dan ook veel minder te zeggen dan over de eerste. Er doet zich zelfs iets vreemds voor: alle mooie boeken over maanreizen zijn gepubliceerd voordat de maan voor het eerst werd betreden. H.G. Wells en Jules Verne schreven
meeslepende romans over een maanexpeditie. En wie kent niet het klassieke Kuifje-avontuur 'Mannen op de maan'? Maar na de maanwandeling van Neil Armstrong en Buzz Aldrin op 20 juli 1969 werd het stil. Het bezit van de zaak bleek eens temeer het einde van het vermaak. De Amerikaan Norman Mailer beschreef de maanreis in 1970 nog in een vuistdikke, maar
teleurstellende reportageroman, en daarmee leek het onderwerp wel afgedaan.
De productieve en eigenlijk altijd interessante Spaanse schrijver Antonio Muñoz Molina heeft er met zijn prettig weglezende nieuwe roman 'Maanstorm' voor gezorgd dat die situatie er wat florissanter op is geworden.
Molina's hoofdpersoon is een puber. Hij groeit aan het einde van de jaren zestig op in
Mágina, een doodsaai dorp op het Spaanse platteland. De plotse haargroei op intieme plaatsen en de nachtelijke zaadlozingen die hem overvallen, brengen hem uit zijn evenwicht. De lectuur van de boeken van Wells en Jules Verne biedt hem een mogelijkheid om geestelijk te vluchten uit zijn verwarring en uit zijn saaie bestaan. Hij besluit dan ook de aanstaande
maanreis van Armstrong, Aldrin en Collins op de voet te volgen. Met het eenkennig fanatisme dat pubers eigen is, zuigt hij alle informatie in zich op die hij kan vinden in kranten en
tijdschriften of die hij verneemt via de radio van zijn ouders en de prille zwart-wittelevisie van de overbuurman.
De maanreis is voor hem het symbool van de nieuwe wereld die vertraagd binnendringt in zijn dorpje. Als toppunt van moderniteit is bij zijn ouders net een geïmproviseerde douche
geïnstalleerd: een klein mirakel in het afgelegen, benepen Mágina, waar nog feodale,
paternalistische verhoudingen en de bijbehorende intriges en wrok heersen, waar de littekens van de Spaanse Burgeroorlog nog lang niet geheeld zijn, waar schaamte heerst in allerlei vormen, en de dorpelingen zich nog per muilezel verplaatsen. De rooms-katholieke kerk is er oppermachtig. De plaatselijke krant schrijft naar aanleiding van de ruimte-expeditie zelfs: "Het probleem waar waarschijnlijk het meest over gesproken wordt betreft de vraag of mensen op andere planeten ook geconfronteerd worden met de erfzonde."
Die oude wereld die nog niets vermoedt van haar eigen aanstaande verdwijning, de ongedurigheid van zijn dertienjarige hoofdpersoon, maar ook de maanreis zelf, beschrijft Molina vol inlevingsvermogen, met een weelde aan mooie details en fraaie dialogen. Het liefdevolle mededogen van de schrijver met zijn aanmodderende personages maakt Molina's kritiek op de Franco-dictatuur menigmaal doeltreffender dan de scherpste satire zou zijn geweest.
Tegelijkertijd realiseert de lezer van nu zich hoe ver ook die jaren inmiddels achter ons liggen. De Apollo-capsules van toen waren vanuit ons perspectief de Goggomobiels van de ruimtevaart. Televisie is allang geen wonder meer, maar een al half achterhaald medium. Ook wij leven alweer in een heel andere wereld.
Spanjes ongeluk - Ger Groot – NRC.Next
En leven in Spanje is zo makkelijk niet meer
Muñoz Molina is niet de eerste de beste: hij behoort tot de meest vooraanstaande schrijvers van Spanje. Zijn wekelijkse columns in El País hebben een grote invloed op het
maatschappelijk debat.
In dit nieuwe essay beschrijft Muñoz Molina zo meesterlijk hoe Spanjes nieuwe rijkdom politici, bestuurders en ondernemers naar het hoofd steeg, dat er geen satire meer aan te pas hoeft te komen om hun geld- en machtsdelirium voelbaar te maken. Even aangrijpend schetst hij de troosteloosheid van leegstaande satellietsteden en onafgebouwde megaprojecten die hun grootheidswaanzin in het Spaanse landschap heeft achtergelaten.
De economische boom en de daaropvolgende crisis zijn niet de enige mikpunten van dit boek. Minstens zo kritisch laat Muñoz Molina zich uit over het groeiende separatisme in Spanje, waarin de autonome regio's zich almaar scherper van alle andere deelgebieden trachten te onderscheiden. Heftig aangewakkerd door de politieke klasse van al die gebieden, is het land het toneel geworden van een wij/zij-denken dat ridicuul en gevaarlijk is. Verdrietig herinnert Muñoz Molina zich nog hoe hij als Andalusiër ooit de straat op ging uit protest tegen de dreigende executie van Catalaanse anarchisten. Zo'n veertig jaar later zendt de Catalaanse tv daarover een documentaire uit waarin alleen de Catalanen gedeugd lijken te hebben, de politieschurken spreken met een karikaturaal Andalusisch accent.
Het gepassioneerde pleidooi voor democratisch realisme dat daarop volgt, is het waard lesstof te worden in iedere school binnen en buiten Spanje. Hoe gemakkelijk zakt een beschaafde cultuur niet ineen onder het gewicht van utopisch extremisme.
Vele landen kunnen zich de aanklacht van Muñoz Molina aantrekken. En universeel is zijn oproep tot een verstandige, democratische gematigdheid, waarin men zich altijd blijft
realiseren hoe fragiel het goede is, dat in zijn ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid nauwelijks nog wordt opgemerkt.
Nederlands Dagblad – Jan Willem Veenhof
Alles wat solide was (hoe uit de crisis te komen)
Antonio Munoz Molina. Uitg. De Geus, Breda 2014. 278 blz. EUR 19,95
Als je denkt: de economische crisis is wel het láátste onderwerp waarover ik een boek zou lezen, probeer dan dit. Want de soepele schrijver Antonio Munoz Molina (1956) neemt je als minder dan gemiddeld economisch georiënteerde lezer zó onderhoudend babbelend aan de hand, dat je al lezend over zijn wandelingen door Madrid, Amsterdam en New York (Molina werkte in diverse steden), ineens beseft dat je óók meer over economie te weten bent
gekomen. Molina verstaat de kunst mijmerend te doceren, en dat werkt heel aanstekelijk. Bijvoorbeeld zo: 'Tussen 2004 en 2006 kwam ik in New York elke ochtend uit een metrostation van West 50th Street en het eerste wat ik zag was ( ) het reclamebord van de bankenfirma Lehman Brothers ( ). Tot op een dag in 2008 het scherm was uitgeschakeld. Van de ene op de andere dag had een van de machtigste investeringsbanken in de wereld