M EERVOUDIGE GRAFIEKEN

Meervoudige grafieken zijn door Edward Tufte ontwikkeld, hij noemt deze grafieken “small multiples” (Few 2006: 158-160). In een meervoudige grafiek komt de zelfde basis grafiek meerdere keer voor, waarin elke keer een individuele waarde wordt getoond. Het beste valt dit uit te leggen aan de hand van een voorbeeld, wanneer je de omzet in een staafgrafiek wilt laten zien van vier regio’s, met een aparte target en actuele omzet, kan je dit in een normale grafiek doen zoals in figuur 3-49.

Figuur 3-49. Een staaf grafiek met de drie verschillende verkoopkanalen bij elkaar (Few 2006: 159).

Echter, wanneer de omzet bestaat uit drie verschillende verkoopkanalen (laten we zeggen, directe verkoop, distributie verkoop en reseller verkoop) en je deze apart wilt zien, werkt dat niet op deze manier. Hier bied de meervoudige grafiek de uitkomst. Zoals in figuur 3-50 te zien is, worden de waarde in drie kleine versies van dezelfde grafiek getoond, één grafiek per verkoopkanaal. Om extra ruimte te besparen hoeft de regio en legenda maar één keer getoond te worden.

Dashboard Design

Data visualisatie op de effectiefste manier

34

4.GEBRUIK VAN KLEUREN

4.1K

Kleur is iets wat vaak misbruikt word in een dashboard, sommige kleuren geven rust en andere schudden ons juist wakker. Het verschil tussen deze twee soorten kleuren

weten is cruciaal om een dashboard op een goede manier te kunnen ontwikkelen. Er zijn gelegenheden waarbij de informatie onze aandacht meteen moet grijpen, maar ook gelegenheden dat we de informatie alleen rustig willen doornemen. Het gebruik van kleuren werkt hierbij uitstekend, mits het op de juist, spaarzame manier wordt gebruikt.

Reserveer het gebruik van felle kleuren voor speciale informatie, informatie welke de aandacht meteen moet grijpen. Voor de andere gelegenheden, wanneer we niet willen dat de informatie onze aandacht meteen grijpt, werkt het gebruik van natuurlijke kleuren erg goed. Denk hierbij aan de tinten lichtgrijs, oranje, bruin, groen en blauw. Deze laten de gebruiker het dashboard op een rustige manier doornemen in plaats van een gestreste manier waarbij de aandacht alle kanten op word getrokken. Figuur 4-1 geeft een voorbeeld van kleuren welke gebruikt kunnen worden om de aandacht te trekken, en kleuren welke gebruikt kunnen worden in een standaard dashboard (Few 2006: 89).

Figuur 4-1. Kleurgebruik in een dashboard, soms moet gekozen worden voor een opvallende kleur, maar wel in mate (Few 2006: 89). Wanneer er een kleurkeuze word gemaakt, kan je de volgende richtlijnen aanhouden;

 Houd het aantal opvallende kleuren tot een minimum, gebruik ze alleen om informatie op te laten vallen.

 Gebruik voor alle informatie welke niet meteen de aandacht moet trekken natuurlijke kleuren.

 Gebruik als achtergrondkleur een bijna niet waarneembare kleur.

Dashboard Design

Data visualisatie op de effectiefste manier

35

Een manier waarop kleuren vaak gebruikt worden is om te laten zien of een vergelijkende waarde goed of slecht is, de kleur welke hier vaak word gebruikt is groen voor goed, geel voor voldoende en rood om aan te geven dat de waarde aandacht nodig heeft. Dit werkt voor het gros van de gebruikers goed, echter word er geen rekening gehouden met de groep kleurenblinden. In figuur 4-3 is een voorbeeld te zien hoe een kleurenblinde deze kleuren ziet.

Figuur 4-3. De linkerkant zien de meeste mensen, echter zien mensen met kleurenblindheid het zoals de rechterkant (Few 2006: 153). Zoals te zien is, zien de mensen welke een kleurenblindheid hebben geen verschil tussen de twee belangrijkste kleuren in dit pallet. De kleur groen, voor goed, en rood, voor slecht. Een oplossing is door geen kleuren maar tinten te gebruiker, nu is het zo dat het gebruik van een attribuut om aan te tonen dat iets goed gaat af te raden is. Waarom zou je namelijk de aandacht willen trekken naar informatie waar de gebruiker niets mee hoeft te doen? Dit betekend dat we nog twee waarde overhouden, het gaat voldoende en heeft binnenkort misschien aandacht nodig, of het gaat slecht en heeft onmiddellijk aandacht nodig. Door het gebruik van tinten zoals in figuur 4-4 is dit ook voor kleurenblinde goed te zien.

Figuur 4-4. Het gebruik van tinten om de vergelijkende waarde aan te geven (Few 2006: 154).

4.2K

Zoals in de vorige paragraaf is aangegeven word er weinig rekening in dashboards gehouden met kleurenblindheid, maar hoe groot is de groep kleurenblinden in Nederland?

Het meest recente onderzoek naar kleurenblindheid is in April 2010 uitgevoerd door het Verwey-Jonker instituut in opdracht van bureau Blind Color. Dit onderzoek toont aan dat in Nederland naar schatting één om de 12 mannen (8%) en één op de 250 (0,4%) kleurenblind is (Oudenampsen 2010: 9). Met 700.000 kleurenblinden is dit de meest voorkomende visuele handicap. Niet-kleurenblinden kunnen met drie kleurpigmenten (rood, groen en blauw) in het oog zes miljoen kleurtinten onderscheiden. Van de kleurblinden is 99,9% rood/groen kleurenblind, waarbij rood/groen slaat op het niet goed functioneren van het rode en/of groene pigment (Oudenampsen 2010: 9). De waarneming is eigenlijk enigszins te vergelijken met een plaatje uit een kleurenprinter waarbij één van de drie kleuren inkt op is. Kleurenblindheid is eigenlijk een verkeerde benaming voor deze aandoening omdat mensen welke kleurenblind zijn kleuren wel waarnemen, ze zien ze alleen op een andere manier. In figuur 4-5 is een voorbeeld te zien van kleurenblindheid in een alledaagse omgeving.

Figuur 4-5. Links de manier zoals niet-kleurenblinden een fruitmand zien, rechts is te zien hoe een kleurenblinde deze kleuren ziet (Oudenampsen 2010: 8).

Dashboard Design

Data visualisatie op de effectiefste manier

36

Kleurenblinden weten vaak niet wat zij niet zien, en vinden dan ook – ten onrechte – dat hun handicap wel meevalt. Zoals in het voorbeeld met de fruitmand te zien is, is het voor niet-kleurenblinden moeilijk voor te stellen om zo te moeten leven. Medisch is de handicap oninteressant, hij is niet met een ingreep te verhelpen of met een bril te corrigeren. Kleurenblinden hebben daarom weinig te zoeken in de zorg, het is dan ook een maatschappelijke en geen medische handicap (Oudenampsen 2010: 9-10).

Aangezien dit een maatschappelijke handicap is, zal je denken dat de maatschappij het leven met deze handicap ook aangenamer zal maken. Echter is dit niet het geval, veel designers houden geen rekening met deze handicap. Dit geldt ook voor de ontwikkeling van dashboards, in de praktijk zien we veel dashboards welke niet te lezen zijn voor kleurenblinden, en dit terwijl we nu weten dat ongeveer één op de twintig gebruikers kleurenblind is.

Kleurenblinden hebben moeite met verschillende kleuren, maar niet met verschillende tinten. Dit wetend betekend dat de oplossing vrij simpel is. In plaats van onderscheid maken tussen verschillende kleuren dient het onderscheid gemaakt te worden door verschillende tinten. In figuur 4-6 is dit nogmaals te zien.

Figuur 4-6. Een voorbeeld van de Ishihara kleurentest (Oudenampsen 2010: 17).

In dit figuur is een Ishihara kleurentest (Oudenampsen 2010: 17) te zien, dit is een simpele test welke gebruikt word om kleurenblindheid te testen. De linkerkant is zoals niet-kleurenblinden het zien, hun kunnen het onderscheid maken tussen de rode en groene kleuren welke gebruikt worden. Echter aan de rechterkant zien we hoe kleurenblinden dit zien, voor hun is er geen onderscheid tussen de rode en groene kleuren welke gebruikt worden. Merk tevens op dat de tinten zoals eerder vermeld in beide gevallen wel hetzelfde zijn.

Dashboard Design

Data visualisatie op de effectiefste manier

37

5.INRICHTING VAN EEN DASHBOARD